Sociaal domein

Wat is het sociaal domein?
Onder sociaal domein verstaan wij het veld dat uitvoering geeft aan de Jeugdwet, Participatiewet, Wmo en deels de wet Publieke gezondheid. Hierin werken gemeenten en maatschappelijke organisaties samen aan gezondheid, welzijn en veiligheid. Om samen de brede benadering van gezondheid en ondersteuning te bevorderen en burgers volwaardig te laten participeren.
Kennis voor het sociaal domein
ZonMw werkt met kennis aan een goede gezondheid voor iedereen. Ook voor mensen voor wie dat niet vanzelfsprekend is, zoals bijvoorbeeld mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking, dementie, chronische ziekte of problemen met hun mentale gezondheid. Maar ook het verkleinen van sociaaleconomische gezondheidsverschillen heeft onze aandacht door met onderzoek te zorgen voor nieuwe inzichten op het gebied van werk, inkomen en gezondheid. Want ongezondheid is niet alleen de uitkomst van ongezond gedrag, maar vooral ook van een complexe ongelijkheid in de samenleving.
Om te zorgen voor een sterke, gezonde en inclusieve samenleving waarin iedereen mee kan doen, is veel kennis nodig. ZonMw signaleert welke kennis nodig is voor het sociaal domein en verstrekt subsidie aan onderzoekers om dit te ontwikkelen en/of om er voor te zorgen dat bestaande kennis wordt benut en om te komen tot betere integrale samenwerking en een sterkere kennisinfrastructuur. Praktijkprofessionals en beleidsmakers profiteren hiervan: door samenwerking, kennisuitwisseling en nieuwe kennis te benutten kunnen zij zorgen voor een beter zorg- en ondersteuningsaanbod. Lees hier meer over ZonMw als verbindende kracht achter vernieuwing, onze kernactiviteiten en belangrijkste opdrachtgevers.
Werk en inkomen
Hoe help je mensen aan zoveel mogelijk regulier werk? Hoe verminder je armoede en schulden? En wat werkt juist wel en niet in het sociaal domein? ZonMw stimuleert onderzoek dat gemeenten helpt concrete antwoorden te vinden op deze vragen, met focus op werk en inkomen. We richten ons bijvoorbeeld op kennisontwikkeling op gebied van integraal samenwerken voor effectieve ondersteuning, armoedebestrijding en schuldhulpverlening, re-integratiebegeleiding naar werk, economische zelfstandigheid van vrouwen, arbeidsparticipatie van statushouders en innovatieve werkwijzen voor methodisch werken.
Het maakt uit waar je woont

Wanneer draagt jouw leefomgeving bij aan je fysieke, sociale en mentale welbevinden? Het antwoord hierop is niet eenduidig. ZonMw wil met kennis en innovatie bijdragen aan een gezonde leefomgeving voor iedereen. Kijk en luister naar onze videopodcast over de toegankelijkheid van gemeentes voor mensen met een beperking.
De beweging van zorg naar gezondheid
Om de zorg voor de toekomst toegankelijk en beheersbaar te houden is de beweging van zorg naar gezondheid ingezet: meer aandacht voor preventie en de samenwerking tussen zorg en het sociaal domein verbeteren. Dat is de kern van 2 belangrijke akkoorden: het Integraal Zorgakkoord (IZA) het Gezond Actief Leven Akkoord (GALA). Door meer in te zetten op preventie, bestaanszekerheid te versterken en slimmer samen te werken kan onnodige zorg worden voorkomen en maken we de transitie naar passende zorg. Het sociaal domein vervult daarbij een hele belangrijke rol . Ook als er sprake is van gezondheidsproblemen, is niet altijd (alleen) een medisch antwoord gewenst.
Versterken van de sociale basis en wijkinfrastructuur
Passende zorg stelt de kwaliteit van leven en het functioneren van mensen voorop. Dat gaat verder dan alleen het behandelen van een zorgvraag. Ook het versterken van de sociale basis draagt bij aan iemands gezondheid. Het gaat daarbij vooral om het voorkomen en oplossen van problemen zoals woningnood, schulden en eenzaamheid maar ook om zingeving en palliatieve zorg. Hierbij is het belangrijk dat er een goede samenwerking is tussen zorgaanbieders, gemeenten, jeugdprofessionals, scholen en andere publieke of maatschappelijke organisaties.
Domein overstijgend samenwerken
(Complexe) problemen kunnen goed worden aangepakt als organisaties uit verschillende domeinen met elkaar samenwerken. Verschillende ZonMw-programma’s werken aan domein overstijgend samenwerken, zoals het Actieprogramma Grip op Onbegrip, het programma Academische Werkplaatsen Jeugd en het NWA-programma Thuis in verschillende woonvormen.
Het Actieprogramma Grip op Onbegrip zorgt voor samenwerkingsverbanden voor professionals binnen het zorg-, veiligheids- en sociaal domein die passende zorg kunnen bieden aan mensen met onbegrepen. De interactieve landkaart geeft inzicht in de projecten die bezig zijn om de samenwerking rondom mensen met onbegrepen gedrag vorm te geven.
De werelden van praktijk, beleid, onderzoek en onderwijs, met structurele inbreng van ouders en jongeren zijn verbonden in de Academische Werkplaatsen Transformatie Jeugd (AWTJ). 13 werkplaatsen brengen kennis uit het programma Academische Werkplaatsen Jeugd samen die nodig is voor de aanpak van regionale vraagstukken van beleid en praktijk bij de transformatie in de jeugdsector.
Het NWA-programma Thuis in verschillende woonvormen stimuleert kennisinstellingen en maatschappelijke partijen de kennis over beschikbare woonvormen verder te ontwikkelen waarbij huisvesting, begeleiding en ondersteuning voor (ex) dakloze mensen en mensen met een psychische kwetsbaarheid centraal staat. Het consortium start eind 2024 met dit project.
Gezondheid en preventie
Waar iemand woont, heeft invloed op de gezondheid. Gemeenten kunnen op verschillende manieren inspelen op een gezonde wijk en gezonde leefomgeving. Bijvoorbeeld door actief aan de slag te zijn met het gebruik en de implementatie van erkende (leefstijl)interventies. Of bijvoorbeeld door met een omgevingsgerichte aanpak te zorgen voor een leefomgeving die uitdaagt tot bewegen. Maar ook door de inzet van integrale aanpakken om achterstanden in gezondheid te verminderen. Onderzoekers leveren een belangrijke bijdrage aan de gezonde leefomgeving, door kennis te ontwikkelen die gemeenten in de praktijk kunnen gebruiken.

Kennisbundel: Gezond leven in gemeente en regio
Living labs Gezonde Leefomgeving

Gezonde leefomgeving Integrale Aanpak
Gezondheid van een kind voor, tijdens en na de geboorte blijkt een belangrijke voorspeller te zijn van fysieke en/of mentale problemen op latere leeftijd. Daarom werken verschillende partijen samen binnen Kansrijke Start om meer kinderen een goede start te geven.
Dankzij impulsen en een overkoepelend leernetwerk komen GGD’en steviger in positie als regionale samenwerkingspartner voor gemeenten en als regionale schakel in de kennisinfrastructuur op het gebied van gezondheidsbevordering en preventie.
Als iemand bij de huisarts langs gaat met een zorgvraag, is er vaak ook iets aan de hand op het gebied van leefstijl of op sociaal en maatschappelijk vlak. Daarom draagt onderzoek bij aan een succesvol samenhangend en toegankelijk aanbod van preventie in de wijk, waarin sociaal domein, eerstelijnszorg en publieke gezondheidszorg met elkaar zijn verbonden.
Ook onderwijs speelt een belangrijke rol in deze verbinding. Onderzoekers komen met vernieuwing en samenwerking in het (post-) initieel onderwijs. Zo leren zorgprofessionals al tijdens hun opleiding om samen te werken met andere disciplines, zoals het sociaal domein.
Sport en bewegen
We streven naar een land waar sport en bewegen altijd en overal kan en voor iedereen bereikbaar is. Meedoen aan sport als sporter, vrijwilliger of fan is van grote betekenis voor mens en maatschappij. Daarbij is het belangrijk dat het sport- en beweegaanbod leuk, veilig en inclusief is. ZonMw draagt hieraan bij door kennisopbouw en door, samen met Sportinnovator innovatie aan te jagen.
Dit doen we met de volgende 3 programma’s:
- MOOI in Beweging en specifiek de maatschappelijke uitdaging ‘Bewoners in aandachtswijken sporten minder’
- Living labs sport en bewegen en lage sociaal economische positie (SEP)
- Sportinnovator programma ‘Innovaties voor sport- en beweegdeelname lage SEP’
De programma’s sluiten nauw aan op relevante beleidskaders zoals het Nationaal Sportakkoord en de uitvoering van de lokale sportakkoorden en de inzet van buurtsportcoaches (gekoppeld aan de Brede Regeling Combinatiefuncties/SPUK).
Artikelen
-
Leergemeenschap over zinvolle dagactiviteiten voor mensen met dementie: wees welkom!
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat dagactiviteiten aansluiten bij de...
-
Grip op Onbegrip en de regioadviseur
3 december 2024 vond de bijeenkomst 'Verdwaald in de natuur' plaats...
-
Deze 10 projecten ontwikkelen kennis over een gezonde leefomgeving
In 10 projecten ontwikkelen gemeenten, GGD-en en onderzoekers samen...