Duurzaamheid en geneesmiddelen: wat kunt ú doen?

Afbeelding

Noortje Swart, hoofd afdeling klinische farmacologie en apotheek Amsterdam UMC, begint haar presentatie met de mededeling dat we, als we een positieve impact willen hebben op dit thema, bij onszelf moeten beginnen. Er zijn al veel mogelijkheden om een positieve bijdrage te leveren aan een duurzamer gebruik van geneesmiddelen en er komt steeds meer inzicht in waar in de farmacieketen meer duurzaamheid betracht kan worden. Als lid van de commissie Duurzaamheid van de NVZA inventariseert zij best practices. Deze commissie wil een kennisplatform bieden en het thema duurzaamheid op de kaart zetten.
In de mondiale farmacieketen kan winst behaald worden wanneer het gaat om de productie en distributie van geneesmiddelen, zoals meer productie in Europa, het verkleinen van verpakkingen (waardoor bijvoorbeeld minder koelkastruimte en transport benodigd zijn) en het verduurzamen van de verpakkingen zelf. Ook transport kan een belangrijke rol spelen in het kader van duurzaamheid. Denk hierbij bijvoorbeeld aan transport via de groothandel.
Bij de beoordeling van leveranciers kun je denken aan ‘groene vragen’. Maar ook kan dichter op de zorgverlener en patiënt, bij het gebruik van geneesmiddelen, gedacht worden aan zaken als het verhogen van de therapietrouw, meer thuismedicatie en deprescribing. Steeds moet er een balans worden gevonden tussen de beschikbaarheid, betaalbaarheid en duurzaamheid van geneesmiddelen. Om een duurzamere farmacieketen te realiseren is het nodig samen te werken in deze keten én samen met de patiënt.

Afbeelding

Ook Carla Vos, adjunct directeur Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen en voorzitter Coalitie Duurzame Farmacie, benadrukt dat we alleen samen kunnen verduurzamen. We hebben daar de hele keten voor nodig. Samen met andere partijen in de zorg wordt gewerkt aan een duurzame farmacieketen, van de ontwikkeling, toelating, distributie, het voorschrijven en gebruik van medicijnen tot aan afvalverwerking en waterzuivering. In de Green Deal Duurzame Zorg voor Gezonde Toekomst zijn hiervoor afspraken gemaakt en de geneesmiddelensector heeft zich hierbij aangesloten. Er zijn al veel mooie initiatieven die lopen. Vanuit de coalitie Duurzame Farmacie, een samenwerkingsverband van de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen, Neprofram, BOGIN en KNMP, wordt gezamenlijk gewerkt aan het duurzamer produceren, distribueren en inzetten van geneesmiddelen.
Vanuit de coalitie is er goed zicht op bestaande initiatieven. Voorbeelden passeren de revue. Zo zijn sinds 2006 Environmental Risk Assessments (ERA) onderdeel van het geneesmiddelenregistratiedossier en wordt gewerkt aan betere beoordelingscriteria en een betere toegankelijkheid van de data. Daarnaast worden het Pharmaceutical Supply Chain Initiative en de AMR Industry Alliance aangestipt, alle gericht op een duurzamer productieproces. In Nederland worden jaarlijks 417 miljoen verpakkingen gebruikt voor geneesmiddelen. Via het brancheplan Duurzaam verpakken is de inspiratiegids ‘Verspil geen pil’ ontwikkeld met voorbeelden van wat er al gedaan wordt, maar ook van wat we kunnen doen om de keten verder te verduurzamen.
Andere lopende initiatieven op het gebied van afvalverwerking zijn: de ketenaanpak Medicijnresten uit water, het Nederlands Consortium gericht op antibiotica- en medicijnresten uit water en de inzamelingsweek geneesmiddelen tijdens de Week van het water. Internationaal zijn deze Nederlandse initiatieven niet onopgemerkt gebleven.

Iris Wichers, huisarts en senior wetenschappelijk medewerker Richtlijnontwikkeling NHG, focust in haar presentatie op duurzaam geneesmiddelengebruik in de eerste lijn. Vanuit het NHG ging men op zoek naar handvatten om te verduurzamen in de eerste lijn. Huisartsen schrijven namelijk een groot deel (80%) van alle geneesmiddelen in Nederland voor. Wichers geeft aan dat de grootste CO2-uitstoot zit in het productieproces. Maar omdat het om zulke grote aantallen gaat is er zeker bij het voorschrijfgedrag van de huisarts ook winst te behalen.
Zo valt er winst te behalen bij de dosisaerosolen waar een sterk broeikasgas in verwerkt is. Het gebruik van een poederinhalator in plaats van een dosisaerosol bij 20 patiënten kan qua milieu-impact jaarlijks worden vergeleken met het gebruik van een elektrische auto in plaats van een benzine auto. Ook kan er winst behaald worden op het gebied van overmatig SABA-gebruik en inhalatie-corticosteroïden bij COPD. Minder geneesmiddelengebruik, door een verbeterde diagnostiek bij onder andere urine-incontinentie en kwetsbare ouderen met polyfarmacie, zijn andere voorbeelden die worden aangehaald. Inmiddels vindt milieu-impact als criterium in de afweging voor medicamenteuze behandeling zijn weg naar de NHG-richtlijnen.

Afbeelding

Tijdens de discussie van de sessie komen praktische zaken aan bod, zoals wat te doen bij patiënten met onvoldoende inhalatiekracht voor een poederinhalator? Of wanneer we duurzamer willen opereren door middel van digitale bijsluiters middels een QR-code, vergeten we dan niet de oudere patiënt die hier wellicht niet mee overweg kan?
De conclusie is dat er aan deze praktische bezwaren een mouw te passen valt en er dus manieren zijn om gezamenlijk naar een duurzamer geneesmiddelengebruik toe te werken. Nederland fungeert hierin op dit moment als gidsland. De verwachting is dat met de tijd andere landen zullen volgen.