Preventie in de eerstelijnszorg

Als huisarts of paramedicus weet u als geen ander hoe belangrijk het is om in te zetten op preventie. Voorkomen dat mensen ziek worden. Dat is in het belang van de mensen zelf, maar is ook hoogst noodzakelijk om de zorg minder te belasten.

Het gebrek aan tijd is een belangrijk knelpunt. Hierdoor komt het bespreken van leefstijl vaak in de knel. Veel huisartsen zouden vaker hun patiënten over leefstijl willen adviseren dan ze nu doen. Andere knelpunten zijn bijvoorbeeld niet weten wat ze patiënten kunnen aanbieden of niet weten waar naartoe te verwijzen.

ZonMw signaleert welke kennis nodig is op het gebied van preventie in de huisartsenzorg en de paramedische zorg. Onderzoekers ontwikkelen kennis op het gebied van leefstijl om in te zetten ter preventie, maar ook als ‘medicijn’. Daarnaast stimuleert ZonMw het gebruik van deze kennis in de praktijk. Ook is er veel aandacht voor het bevorderen van samenwerking in de wijk.

De leefstijladvisering kan verbeteren als er meer verbinding is tussen eerstelijnszorg, publieke gezondheidszorg en sociaal domein. Doordat professionals in de wijk elkaar beter weten te vinden, worden patiënten beter geholpen met hun leefstijl en op sociaal en maatschappelijk vlak. 7 nieuwe projecten ontwikkelen kennis voor een succesvol samenhangend en toegankelijk aanbod van preventie in de wijk.  Ze sluiten aan bij de afspraken in het Integraal Zorgakkoord. Zodat mensen zo gezond en vitaal mogelijk zijn en zorgvragen worden voorkomen of minder zwaar worden. Gemeenten vervullen hierin een essentiële rol. Daarom is in ieder project één of zijn er meer gemeente(n) betrokken. Dit zijn de projecten:

• Leefstijlondersteuning op recept
• Implementatie Wijkleefstijlnetwerk
• Het Leefstijl-Lokaal 
• Empoweren van gezondheidsnetwerken (lage SES)  
• Versterken van leefstijladvisering 
• Werken aan de GLI (voor werkenden)
• Van weten naar doen

GGD’en gaan een sterkere rol spelen als regionale schakel in de kennisinfrastructuur op het gebied van gezondheidsbevordering en preventie. Zo gaan GGD'en gemeenten adviseren bij het implementeren van erkende preventieve interventies, zoals de Gecombineerde leefstijl interventie (GLI), Ketenaanpak overgewicht kinderen, Valpreventie bij ouderen, Welzijn op Recept.

Veel patiënten kloppen bij de huisarts aan met klachten als vermoeidheid, nekpijn, stress, angst en somberheid. Die problemen hebben lang niet altijd een medische oorzaak. Vaak spelen onderliggende sociaal maatschappelijke problemen een rol, zoals het overlijden van een partner, verlies van werk of eenzaamheid. Via ‘Welzijn op Recept’ kunnen huisartsen en andere eerstelijnszorgverleners (zoals praktijkondersteuners, sociaal wijkteam, fysiotherapeuten) mensen met psychosociale problemen doorverwijzen naar een welzijnscoach. Bekijk deze filmpjes om te zien hoe het proces helder maakt en de samenwerking tussen huisarts en welzijn verbetert. In de flyer voor huisartsen en welzijnswerkers staat een stappenplan met welke acties zij kunnen ondernemen.

Als huisarts kunt u patiënten met een gezondheidsrisico door overgewicht verwijzen naar de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI).  Het doel van de GLI is dat uw patiënt tot een gezond gewicht komt dat hij of zij kan volhouden. De GLI is toegankelijk voor iedereen, want het wordt vergoed vanuit de basisverzekering.

Een gezonde leefstijl is belangrijk om ziekten te voorkomen, maar kan ook ondersteunen als mensen al ziek zijn. Bij sommige ziektebeelden kunnen aanpassingen in leefstijl ervoor zorgen dat patiënten minder ziektelast ervaren en soms zelfs genezen. Enkele voorbeelden van leefstijlgeneeskunde in de eerstelijnszorg:

• Gepersonaliseerde leefstijlinterventie bij depressie in de huisartspraktijk 
• Patiënten met knieartrose en overgewicht en de gecombineerde leefstijlinterventie (GLI)  
• Diabetespatiënten en de groepsinterventie ’Samen sterk met suiker’
• Voor herstellende kankerpatiënten een blended care aanpak op leefstijlgedragingen
• Bij psychiatrische klachten is aandacht nodig voor goede slaap
• Onderzoek naar gepersonaliseerde leefstijlinterventie bij depressie in de huisartspraktijk
• Ontwikkeling en evaluatie van een GLI voor patiënten na behandeling van kanker 

Onderzoekers hebben kennis ontwikkeld om de onderbouwing en implementatie te bevorderen van een preventief aanbod in de eerstelijnszorg én om de samenwerking te verbeteren. Een mooi voorbeeld hiervan is de factsheet over de POH-GGZ. Deze laat zien hoe de functie in de dagelijkse praktijk wordt georganiseerd en uitgevoerd en wat de ervaringen en resultaten zijn van de hulpverlening.

Onderzoekers komen met vernieuwing en samenwerking in het (post-)initieel onderwijs. Zo leren zorgprofessionals al tijdens hun opleiding breder te kijken: ze leren in gesprek te gaan met patiënten over een gezondere leefstijl en leren samenwerken met professionals in de publieke gezondheidszorg en sociaal domein.

Maar liefst 80% van alle rokers wil stoppen met roken. Slechts een klein deel daarvan lukt het om zonder hulp te stoppen. Met de methode Very Brief Advice Plus kan de huisarts een patiënt ‘warm’ verwijzen naar professionele begeleiding. De patiënt hoeft dan niet zelf achter de verwijzing aan te gaan of zelf een afspraak te regelen.