Depressieve ouderen met chronische aandoeningen

Psycholoog Peter Verhaak is bijzonder hoogleraar GGZ binnen de huisartsvoorziening aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Hij leidt ook een onderzoek naar polyfarmacie (het gebruik van veel medicijnen tegelijkertijd) en comorbiditeit (het hebben van meerdere ziektes tegelijkertijd) bij oudere depressieve patiënten in huisartsenpraktijken. ‘Ouderen hebben vaak meerdere chronische aandoeningen tegelijkertijd en slikken daarom veel medicijnen,’ verklaart Verhaak. ‘En depressie brengt de therapietrouw in gevaar.’

Voor het onderzoek zijn geanonimiseerde dossiers van patiënten van 60 jaar en ouder uit 100 huisartspraktijken en daarmee samenwerkende apotheken gebruikt. Doel was na te gaan of de kans op méér chronische ziektes nog toeneemt bij ouderen die depressief zijn, in vergelijking met ouderen die dat niet zijn. Daartoe is het aantal chronische ziektes bij een groep oudere mensen die in 2012 de diagnose ‘depressie’ hadden, vergeleken met een vergelijkbare groep ouderen zonder deze diagnose. ‘De kans dat je als oudere met een depressie ook andere chronische ziektes hebt, ligt 20% hoger dan bij ouderen zonder een depressie,’ vertelt Verhaak. 

Het lijkt logisch dat mensen met meer chronische ziektes meer pillen slikken, vervolgt hij. Dat is op zich al niet gunstig, omdat die medicijnen elkaar in de weg kunnen zitten. Nu blijkt bovendien dat mensen met meerdere aandoeningen en een depressie nóg meer medicijnen slikken dan mensen met dezelfde chronische aandoeningen, die niet depressief zijn. Oók als je de voorgeschreven antidepressiva buiten beschouwing laat. 

Met name bij hart- en vaatziektes en diabetes slikken mensen verhoudingsgewijs nóg meer pillen. ‘Ook pillen die suf maken en een hoger risico geven op bijvoorbeeld valincidenten en slechtere aandacht, en zelfs op aandoeningen als epilepsie,’ onderstreept Verhaak. ‘Depressieve ouderen hebben dus zowel een hogere kans op het hebben van meerdere ziektes tegelijkertijd als op polyfarmacie en op nadelige farmacologische gevolgen van de multimorbiditeit.’ 

Volgens de onderzoeksgegevens over het medicijngebruik begonnen de ouderen met een depressie vaak wel volgens voorschrift met hun medicijnen. Maar ze haalden daarna de vervolgmedicatie vaak niet meer op. ‘Dat gebrek aan therapietrouw is dus een extra risicofactor bij depressieve mensen.’ 

De combinatie van meerdere chronische aandoeningen en depressie vraagt een sterk persoonlijke benadering, buiten de richtlijnen om, besluit Verhaak. ‘De huisarts doet er goed aan per patiënt te kijken welke middelen het beste voorgeschreven kunnen worden. De interferentie van de diverse medicijnen middelen kan het nodig maken soms een ‘second best’ middel te kiezen. Ook is er intensiever overleg met de apotheker nodig.

De onderzoekers bespreken in focusgroepen met huisartsen en apothekers hoe ze hun bevindingen het beste kunnen verwerken in een brochure voor huisartsen. ‘We willen dat ze bij gecompliceerde patiënten in detail kunnen opzoeken welke veelvoorkomende combinaties van medicijnen de grootste risico’s geven. Aan zulke patiënten moeten ze medicijnen misschien heel erg op de vierkante millimeter voorschrijven. Ze moeten hen ook goed blijven volgen.'

Tekst: Veronique Huijbregts
Eindredactie: ZonMw