Leefstijl in de curatieve zorg – hoe samen verder?

Hanneke Molema trapt de sessie af met 2 stellingen. Het grootste deel van het publiek geeft bij de eerste stelling aan een alcoholvrije borrel op het werk als betuttelend te ervaren. Als daarentegen dezelfde vraag gesteld wordt over een rookvrije borrel vindt niemand dit betuttelend.

Afbeelding

Coalitie leefstijl in de zorg

Yvonne Spies, Programmamanager Coalitie Leefstijl in de Zorg vanuit de Patiëntenfederatie Nederland (PFN), vertelt dat de Coalitie zich specifiek richt op de inzet van leefstijl in en vanuit de zorg. Het is een coalitie van bestaande organisaties in en om de curatieve gezondheidszorg. De Coalitie ondersteunt en moedigt haar deelnemers aan om: (1) De inzet op gezonde leefstijl door zorgverleners, patiënten of mensen met een zorgvraag te vergroten en (2) De (kennis)versnippering in het veld te verkleinen. 
Uit onderzoek is bekend dat patiënten graag met hun leefstijl aan de slag gaan en het in veel gevallen op prijs stellen als zorgverleners hierover het gesprek starten. Zelf voelen veel patiënten weerstand om vragen te stellen over hun leefstijl, bijvoorbeeld omdat ze bang zijn om dom over te komen. Daarom is het van belang om leefstijl onderdeel van de behandeling te maken. Om de aanpak van leefstijl in de zorg te implementeren is onder andere aandacht nodig in de opleiding van zorgprofessionals en moeten richtlijnen worden aangepast.
Ook het financieren van leefstijlinterventies is van belang. Hoewel ZonMw niet deelneemt aan de coalitie, besteedt ook ZonMw aandacht aan leefstijl via het programma Leefstijlgeneeskunde en het programma MOOI. Ook is recent de subsidieronde Subsidie voor implementatie leefstijl in de zorg gestart.

Stelling: ‘Voor de zorgprofessional is een pil voorschrijven makkelijker dan leefstijl (en leefstijlverandering) bespreken'. De meeste mensen in het publiek zijn het eens met deze stelling.

Plants for joints (Leefstijl en reuma / artrose)

Carlijn Wagenaar, arts-onderzoeker bij het Amsterdam UMC/Reade vertelt over het project Plants for Joints. In dit project worden mensen met reumatoïde artritis (reuma) of artrose behandeld met een leefstijlprogramma dat bestaat uit volwaardige plantaardige voeding, meer bewegen en omgaan met stress.
Stress, weinig bewegen, weinig slaap en slecht eten zijn de grootste risico’s voor het krijgen van chronische ontstekingen. In het Plants for joints-project (PFJ) worden patiënten in groepsverband begeleid om deze aspecten van hun leefstijl te verbeteren en te onderhouden. Een van deze aspecten is het aanhouden van een plantaardig dieet. Als uitkomstmaat is bij patiënten die reuma hebben gekeken naar de mate van gezwollen gewrichten en bij de artrosepatiënten naar de mate van stijfheid en functioneren. Bij beide patiëntgroepen scoorde de PFJ-interventiegroep significant beter dan de standaardzorg. 
Het betrof in deze studie een zeer gemotiveerde patiëntengroep die geloofde in het positieve effect van een goede leefstijl op hun gezondheid. De projectgroep heeft als doel hun leefstijlprogramma in 2025 landelijk te implementeren. Meer informatie over dit project is te vinden via: plantsforhealth.nl.

Stelling: ‘Reuma alleen behandelen met medicijnen is dweilen met de kraan open'’ Vrijwel het hele publiek is het hiermee eens.

Leefstijl versus medicatie op aandachtsgebied diabetes

Anne-Margreeth Krijger, leefstijlapotheker, geeft aan dat diabetes type 2 zich veelal uit in metabole ontregeling, hoge bloedglucose, een ontregeld lipidenprofiel en een grote buikomvang. De eerste 6 jaar na diagnose is remissie van diabetes type 2 het meest kansrijk. Als remissie optreedt, zal de leefstijl altijd aandacht nodig blijven hebben. Remissie is echter niet bij iedereen haalbaar. Naast leefstijl kan ook medicatie effect hebben op de metabole gezondheid. 
De keuze van de behandeling moet gericht zijn op meer metabole parameters dan alleen de glucosewaarde, omdat een afwijkende glucosewaarde bij diabetes een symptoom betreft en bij 90% van de patiënten de individuele oorzaak onduidelijk blijft. Met subtypering vergemakkelijkt de keuze van de behandeling. Zo hebben insuline deficiënte patiënten het meest baat bij het verbeteren van hun leefstijl en kan dit bij insuline resistente patiënten zelfs tot remissie leiden.
Uiteindelijk is het van belang dat de behandeling gericht zal zijn op het verbeteren van de algehele metabole gezondheid en niet alleen gericht op glucoseverlaging. Krijger stelt daarom dat bij diabetes type 2 leefstijl altijd ondersteunend werkt bij het verbeteren van de metabole gezondheid. Indien nodig, kan de behandeling aangevuld worden met medicatie.
Voor implementatie van leefstijl in de curatieve zorg bij diabetes type 2 is meer kennis bij zorgverleners nodig. Ook het opnemen van fysiotherapie in de ketenzorg zou een verbetering zijn. Daarnaast is bij zorgverleners een bredere blik op de aanpak van de algehele metabole gezondheid noodzakelijk en moet het meten van insulinewaarden in plaats van (alleen) glucosewaarden de standaard worden en moet op basis daarvan bepaald worden of medicatie toegediend moet worden.

Stelling: ‘Als ten gevolge van een behandeling bij diabetes type 2 de bloedglucoseregulatie verbetert, maar andere metabole parameters verslechteren (zoals bloeddruk, buikomvang, lipidenprofiel, spiermassa), wordt er geen goede zorg verleend!’
Vrijwel het hele publiek is het hiermee eens.

Afbeelding

Paneldiscussie

Tijdens de paneldiscussie bespreekt het panel de spanning tussen omgevingsfactoren en de rol van de zorg bij het aanpassen van leefstijl. 
Een panel, bestaande uit Pim Assendelft, hoogleraar preventie in de zorg bij het Radboudumc, Sanne Groenemeijer, algemeen directeur Novo Nordisk, Jan Benedictus, Patiëntenfederatie Nederland en Carlijn Wagenaar en Anne-Margreeth Krijger, wisselt kennis en vragen uit over: 

• leefstijl als onderdeel van de zorg, en hoe dat ondanks hoge werkdruk een plek moet krijgen. 
• hoe in opleidingen steeds meer aandacht wordt besteed aan preventie, voeding en leefstijl.
• zorgbekostiging: een patiënt met diabetes in remissie verlaat het zorgtraject van de huisarts, waardoor er geen bekostiging meer is. 
• de zorg die verdient aan ziekte en niet aan leefstijladviezen. 
• hoe over een middel als semaglutide op sociale kanalen wordt geschreven, terwijl het effect is aangetoond in combinatie met leefstijl. Mede hierdoor ontstaan medicatietekorten voor diabetespatiënten. 
• of het nuttig is evaluaties in te bouwen in een zorgtraject, waarbij gekeken wordt of een patiënt alle medicatie nog wel nodig heeft.
• dat er nagedacht moet worden over e-healthtoepassingen om het gebrek aan arbeidskracht op te vangen.

Rolverdeling en samenwerking

Stelling: ‘Als mensen bij een zorgprofessional zijn, staan ze meer open voor leefstijladvies, maar de rolverdeling is niet helder'. Een groot deel van de zaal is het hiermee eens.