Psychosociale problemen werken lang door, dus vroege aanpak is essentieel

Psychosociale problemen worden onderverdeeld in 3 groepen: gedragsproblemen, emotionele problemen, of sociale problemen, dus in de omgang met leeftijdsgenoten. Professionals in de JGZ constateren bij een kwart van de kinderen op enig moment psychosociale problemen. Reijneveld: ‘Natuurlijk zijn dat vooral lichte zaken en verdwijnt de problematiek meestal vanzelf. Maar het laat wel zien hoe belangrijk het is, dat we ermee bezig zijn.’

De rol van de JGZ is om eerst in kaart te brengen hoe het met de kinderen gaat, schetst Reijneveld: ‘Professionals zoeken uit of er problemen zijn. En zijn die er, hoe gaan de ouders er dan mee om? Kunnen ze het aan? Soms kan de professional volstaan met adviezen, soms is verdere ondersteuning gewenst. Een enkele keer is gespecialiseerde zorg nodig. Dan verwijst de JGZ door.’ De JGZ is volgens Reijneveld bij het aanpakken van de psychosociale problemen van groot belang: ‘De professionals helpen het probleem op te lossen of hanteerbaar te maken. Dat draagt bij aan het welzijn van het kind én de ouders. Op die manier ondersteun je het maatschappelijk functioneren van een kind.’

Uit onderzoek blijkt volgens Reijneveld dat kinderen met psychosociale problemen die niet goed of op tijd behandeld worden, daar lang last van houden. ‘Ze behalen later moeilijker een diploma, en vinden lastiger een goede baan. Zij worden lager betaald, hebben minder aantrekkelijk werk, zijn somberder. Zulke problemen werken zó lang door, het bepaalt hun verdere levensloop; dat maakt het belang van een goede aanpak wel zichtbaar.

Afbeelding

Een goede aanpak is wat Reijneveld betreft: er op tijd bij zijn en ook aandacht besteden aan lichte problemen. De JGZ heeft daarin volgens hem de afgelopen jaren flinke stappen gezet. ‘Professionals in de JGZ weten steeds beter wat zij kunnen doen. Zij hebben een enorme ontwikkeling doorgemaakt, bijvoorbeeld dankzij projecten die de vaardigheden van professionals hebben versterkt.’ Ook gebruiken zij meer onderbouwde instrumenten, waaronder korte vragenlijsten om psychosociale problemen te herkennen.

Een belangrijke ontwikkeling vindt Reijneveld ook de in 2016 herziene richtlijn ‘Vroegsignalering van psychosociale problemen’. Deze richtlijn uit 2008 was aan vervanging toe. Reijneveld: ‘In de nieuwe richtlijn zie je een enorme toename van het aantal instrumenten en van de mogelijkheden tot lichte interventies. Hier zat de JGZ echt op te wachten. Het helpt niet alleen bij het opsporen van problemen; bij een geconstateerd probleem geeft de richtlijn ook uitsluitsel over de beste manier van handelen.’

Een grote uitdaging voor de JGZ is nu het bepalen van een goede positie in het nieuwe jeugdhulp-veld, zo meent Reijneveld: ‘De Jeugdwet van 2015 legt het accent op preventie en vroegtijdige signalering. Dat zit in de kern van de JGZ. Voor de JGZ is dan de vraag welke plek zij inneemt. Is dat ín een jeugdteam of wijkteam? Of is dat primair op scholen? Hoe kun je de deskundigheid van de JGZ beter positioneren in het veld? Kan de JGZ bij zware of meervoudige problemen ook een rol spelen als casemanager? En welke rol neemt de JGZ bij ouderondersteuning? Dat is in veel regio’s nog niet helder.’

Een belangrijk thema dat meer aandacht behoeft, is bijvoorbeeld kindermishandeling, een groot risico voor het ontstaan van psychosociale problemen. ‘Daarbij willen we nog beter kijken hoe we die kunnen opsporen en voorkomen. Ook hierin speelt de JGZ een belangrijke rol.’ Een ander thema - psychosociale problemen en schooluitval - krijgt momenteel al veel aandacht. ‘Daarin maken we echt stappen. Door betere communicatie met scholen en door vroegtijdige ondersteuning van kinderen die dreigen uit te vallen, kan de JGZ schooluitval voorkomen. Ook hierin hebben professionals een ontwikkeling doorgemaakt. De verbinding met school is versterkt, waardoor we vaker langdurig verzuim en uitval voorkomen. Dat betekent niet alleen winst voor het kind, maar ook winst voor de hele maatschappij.’

Tekst: Leene Communicatie
Beeld: Portret, Martin de Bouter. Sfeerbeeld, Studio Oostrum