Goed onderzoek geeft handvatten om keuzes te verantwoorden

Schaaphok begon in 1989 als arts bij de JGZ in Sneek. Tien jaar later fuseerden 3 regionale GGD’en tot GGD Fryslân. ‘Op dat moment kwamen we erachter dat iedereen met andere richtlijnen en protocollen werkte. Als die er überhaupt al waren. Met een werkgroep heb ik toen alle documenten bij elkaar gelegd, vergeleken en eenduidig gemaakt.’ Sindsdien werkt Schaaphok mee aan wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe richtlijnen en protocollen. ‘Ik vind het belangrijk dat je bij een nieuwe richtlijn betrokkenen op alle niveaus informeert en al in een vroeg stadium betrekt. Zo krijg je een richtlijn die breed gedragen wordt.’

Waarom is dat zo belangrijk, dat iedereen op dezelfde manier werkt? ‘Het is goed als er overeenstemming is over wanneer je welke begeleiding inzet en wanneer je doorverwijst. Tijdens de contacten met de JGZ moeten ouders en kinderen van iedereen hetzelfde horen. Niet alleen binnen één vestiging, maar ook landelijk. Het moet niet zo zijn dat je in Delft niet wordt doorverwezen en in Leeuwarden wel.’ Schaaphok vindt overigens niet dat richtlijnen en protocollen ‘dwangbuizen’ moeten worden. ‘Ze zijn er voor ons, en niet andersom. Je moet ze in de praktijk toepassen en soms blijkt het voor een specifieke situatie beter dat je goed onderbouwd afwijkt van de richtlijn.’

Afbeelding

Onderzoek helpt ook om duidelijk te maken waarom professionals doen wat ze doen. ‘We doen niet zomaar wat, het is wetenschappelijk onderbouwd. Dat is prettig voor ons contact met specialisten naar wie we doorverwijzen. Maar ook richting ouders en kinderen. We maken hen niet onnodig ongerust; we hebben een goede onderbouwing als we hen bijvoorbeeld doorverwijzen. Goed onderzoek geeft handvatten om de keuzes die je maakt te onderbouwen. En geeft richting aan verbeteringen.’

In 2017 deed Schaaphok met zijn team mee aan de praktijktest voor de nieuwe richtlijn voor het opsporen van oogproblemen. ‘Op de website van het Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid (NCJ) zag ik een oproep. Omdat ik graag bijdraag aan de professionalisering van de JGZ, heb ik na intern overleg ons team opgegeven.’ Voor het meewerken aan de praktijktest kreeg het hele team de nieuwe richtlijn én een uitleg over de werking ervan. Daarna gingen ze ermee aan de slag.

De nieuwe conceptrichtlijn was wel even wennen volgens Schaaphok. ‘De nieuwe versie werkt met een E-haken-kaart, terwijl wij de visustest altijd volgens de oude richtlijn doen met de Landolt-C-kaart. Wij zagen niet direct wat de meerwaarde is van het nieuwe materiaal. Uiteindelijk bleek dat de E-haken-kaart op zowel 4 als 5 meter kan worden afgenomen. Bij de Landolt C staan er maar 3 symbolen per regel. Dus meerwaarde is er voornamelijk voor locaties waar test wordt afgenomen op 5 meter.’ Daarnaast staat in de nieuwe richtlijn dat controle van 3-jarigen gebeurt op basis van klachten én klachten in de familie. ‘Maar veel mensen weten weinig over oogklachten in hun familie, dus dat is geen handig criterium.’ Wat Schaaphok goed vindt aan de nieuwe richtlijn, is dat deze leidt tot betere signalering. ‘De grens voor doorverwijzen is nu duidelijker.’ Schaaphok en zijn team hebben hun ervaringen en suggesties gedeeld. De input is, samen met de input uit de landelijke commentaarronde, verwerkt in de JGZ richtlijn opsporen oogafwijkingen.

De praktijktest is waarschijnlijk niet de laatste waaraan Schaaphok meedoet. ‘Ik vind goed onderzoek belangrijk; ik wil weten wat het oplevert wat ik doe. Als je onderzoek doet, kun je je ervaringen onderbouwen met harde cijfers.’ Dankzij de digitale dossiers komen er steeds meer gegevens beschikbaar. ‘Dat zijn gouden gegevens!’, vindt Schaaphok. ‘Je moet ze echter wel op de goede manier verzamelen én iedereen moet dat op dezelfde manier doen.’ 

Tekst: Leene Communicatie
Beeld: Jeroen Schaaphok