COVID-19 had een negatieve impact op het gehele zorgsysteem in Nederland. Overal waar mensen en zorgverleners bij elkaar kwamen, gingen dingen anders. Beleidsmakers en zorgprofessionals hadden vaak moeite om de organisatie van de zorg daarop aan te passen. Om uit te vinden hoe we dat nu en in de toekomst beter kunnen aanpakken, maakt ZonMw onderzoek mogelijk naar de organisatie van de zorg in tijden van een pandemie.
Iedereen merkt dat het door COVID-19 minder goed gaat in de zorg. En dan gaat het niet alleen over de zorg voor coronapatiënten en de zorg in de ziekenhuizen. Vrijwel alle zorg verloopt anders dan we gewend zijn. Bijvoorbeeld in de thuiszorg, bij de huisarts en in de geestelijke gezondheidszorg. Wat precies de langetermijngevolgen zijn voor de volksgezondheid, is heel moeilijk in te schatten. De zorgen daarover nemen wel flink toe.
In alle sectoren moeten beleidsmakers, bestuurders, managers en zorgprofessionals andere manieren vinden om de zorg optimaal in te richten. Dat blijkt vaak een enorme uitdaging. Daarom is er meer onderzoek nodig om te begrijpen hoe we dat nu en in de toekomst beter kunnen aanpakken.
Een van de belangrijke vraagstukken binnen dit thema gaat over uitgestelde zorg. Dit is een verzamelbegrip voor zorgbehandelingen die door de coronamaatregelen later of helemaal niet worden gegeven. Dan gaat het bijvoorbeeld over uitgestelde operaties, over mensen die niet of te laat naar de huisarts gaan met klachten, over geplande zorg die niet kan doorgaan door uitval van personeel of door een tekort aan materialen. De uitgestelde zorg is echter slechts een van de vele indirecte gevolgen van de coronapandemie op de zorg.
Om zorgorganisaties, beleidsmakers en zorgprofessionals te helpen bij deze problematiek, maakt ZonMw onderzoek mogelijk naar de organisatie van de zorg. Dit doen wij door het financieren van onderzoek, maar ook door het stimuleren van kennisontwikkeling en benutting van kennis. Daarbij ligt de nadruk op het verkrijgen van inzichten en leren van lessen die helpen bij de aanpak van de coronapandemie. Ook wordt gekeken naar de manier waarop de zorg nu en in de toekomst beter kan functioneren in een vergelijkbare gezondheidscrisis.
ZonMw ondersteunt wetenschappelijk onderzoek naar de organisatie van de zorg in de volgende aandachtsgebieden:
Om de onderzoeken optimaal te laten verlopen, vraagt ZonMw elke drie maanden om een tussenrapportage. Zo zorgen we er bijvoorbeeld voor dat onderzoekers beter met elkaar kunnen samenwerken of dat ze worden ondersteund bij het maken van de implementatieplannen. Op die manier kan de kennis uit de onderzoeken zo snel mogelijk worden toegepast in de praktijk.
Hoe is het om onderzoek te doen naar COVID-19? Een aantal onderzoekers schreef een blog over het project waar zij aan werken binnen het thema Organisatie van Zorg. De eerste blog, geschreven door Daan Westra en Bram Fleuren, gaat over hun onderzoek: Uitproberen, aanpassen, opbranden? Begrijpen en leren van COVID-19 gerelateerde aanpassingen door ziekenhuizen en hun effecten op duurzame inzetbaarheid en herstel van zorgprofessionals.
Ook Taco van der Vaart, Paul Buijs en Gerdien Regts schreven een blog over hun onderzoek 'Landelijke en regionale coördinatie van schaarse capaciteit en middelen tijdens de coronapandemie'. Het verdelen van schaarse middelen werd een uitdaging tijdens de pandemie. In dit onderzoeken zij hoe de coördinatie hiervan verloopt en wat de effecten zijn op de beschikbaarheid en benutting van middelen.
Lees hun persoonlijke verhaal hier.
Momenteel lopen er 10 projecten op het gebied van organisatie van zorg. Bekijk de projectpagina's voor meer informatie over deze projecten.
Projectnummer: 10430022010026
Dr. H.J.G. (Rita) van den Berg-Emons
Erasmus MC
In dit onderzoek worden zorgpaden ontwikkeld voor nazorg aan huidige en toekomstige COVID-19-patiënten die opgenomen zijn geweest in een ziekenhuis. Het gaat om de fysieke, cognitieve en psychologische aspecten van herstel.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430022010021
Dr. P.L. (Paul) Kocken
Erasmus Universiteit Rotterdam
Door de coronamaatregelen veranderde de praktijkvoering in de huisartsenpraktijk voor huisartsen, praktijkondersteuners en doktersassistenten. Dit onderzoek richt zich op de ervaringen van de professionals en van patiënten in achterstandswijken. Wat zijn de consequenties van zorg op afstand voor hen?
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430042010058
Dr. P.L. (Paul) Kocken
Erasmus Universiteit Rotterdam
Uit dit onderzoek bleek dat de zorg voor patiënten met een migratieachtergrond tijdens COVID-19 minder vaak op afstand was en dat zij vaker het huisartsenspreekuur bezochten. Verder kwam naar voren dat mensen met chronische ziekten of financiële problemen vaker mentale problemen hadden. De onderzoekers bevelen voor deze groepen laagdrempelige voorzieningen aan tijdens de coronacrisis. Ook is goede voorlichting nodig over hoe besmetting kan worden voorkomen en hoe de huisarts kan worden bereikt.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430022010015
Prof. dr. J.T. (Taco) van der Vaart
Rijksuniversiteit Groningen
Zowel in crisistijd als daarbuiten kan schaarste aan materialen en apparatuur in de zorg worden opgevangen door capaciteit en middelen van meerdere zorginstellingen te bundelen. Het effectief inrichten van daarvoor noodzakelijke coördinatie is echter niet eenvoudig. In dit project wordt onderzocht hoe de coördinatie, passend bij verschillende mate van schaarste, het beste kan worden vormgegeven.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430022010029
Prof. dr. R. (Roland) Bal
Erasmus Universiteit Rotterdam
In dit project ligt de focus op de organisatie van de besluitvorming. Wat kunnen we leren van de eerste en tweede golf en welke lessen kunnen we trekken.
> Bekijk de projectpagina van dit project voor meer informatie
Projectnummer: 10430042010015
Prof. dr. R.J. (Richard) Boucherie
Universiteit Twente
In dit onderzoek is een interventie ontwikkeld om de patiëntstromen en schema’s van een polikliniek te optimaliseren, rekening houdend met de beperkingen van de 1,5-metermaatschappij. De methode, gebaseerd op data-analyse van de casemix van patiënten en wiskundige optimalisatie, is breed inzetbaar in Nederlandse poliklinieken.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430032010030
Dr. R.J. (Relinde) de Koeijer-Gorissen
Erasmus Universiteit Rotterdam
Wat leren de ervaringen van zorgbestuurders tijdens de coronacrisis ons over goed besturen? Hoe kunnen deze inzichten over goed besturen in crisistijd benut worden voor de verdere professionalisering van zorgbestuurders? Om daarachter te komen, zijn voor dit onderzoek 31 zorgbestuurders en experts geïnterviewd.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430022010011
Dr. ing. D.D. (Daan) Westra
Universiteit Maastricht
Ziekenhuispersoneel kreeg door de COVID-19-crisis dagelijks te maken met complexe problemen. Ze moesten snel handelen zonder heldere richtlijnen over welke aanpassingen effectief zijn en hoe ze geïmplementeerd moesten worden. Dit project onderzoekt wat ziekenhuizen nodig hebben om zich succesvol aan te kunnen passen en welke invloed deze aanpassingen hebben op het herstel en langetermijnfunctioneren van zorgprofessionals.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430022010006
Dr. L.L. (Lilian) Peters
University Medical Center Groningen
Dit onderzoek bekijkt hoe we de huisartsenzorg en de gezondheidszorg in het algemeen veerkrachtig en duurzaam kunnen organiseren. Hiervoor gebruiken de onderzoekers data uit medische dossiers. Ook zetten zij vragenlijsten uit onder huisartsen en patiënten. Met een deel van hen worden ook diepte-interviews gehouden.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 10430042010029
Prof. dr. I.F.A. (Iris) Vis
Rijksuniversiteit Groningen
Door COVID-19 en daarbij geldende 1,5 meterregel kunnen ziekenhuizen minder patiënten in hun wachtruimtes toelaten en daardoor minder afspraken inplannen. Met een tool ontwikkeld door de Rijksuniversiteit Groningen zijn afdelingen van het Martini Ziekenhuis erin geslaagd weer op volle capaciteit te draaien. De tool geeft afsprakenschema’s, maar biedt ook inzicht in het effect van praktische en organisatorische maatregelen.
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
Projectnummer: 05160482210001
dr. J.V. (Jasper) Been
Erasmus MC
Onverwacht waren er plotseling minder vroeggeboortes aan het begin van de coronapandemie. Was dit een gouden randje aan deze donkere periode? Of waren er ook nadelen voor zwangeren en pasgeborenen? En wat kunnen we leren van deze effecten om een gezondere start mogelijk te maken voor toekomstige generaties?
> Bekijk de projectpagina voor meer informatie over dit project
ZonMw werkt aan mogelijkheden om nu en in de toekomst met onderzoek en kennis bij te dragen aan oplossingen in de strijd tegen het coronavirus en de effecten daarvan op de maatschappij. Dit doen we in samenwerking met opdrachtgevers, beleidsmakers, onderzoekers, patiënten, praktijkprofessionals, dataprofessionals en internationale partners. Deze studies naar de organisatie van zorg horen ook bij het brede onderzoek naar COVID-19. De studies over uitgestelde zorg zijn onderdeel van organisatie van zorg en hebben ook raakvlakken met Kwaliteit van Zorg.