Preventieprogramma 7
Aanleiding
De kansen voor het versterken van de impact van preventie zijn nog nooit zo groot geweest. De COVID-19 pandemie heeft de behoefte aan een goed georganiseerde publieke gezondheidszorg aangescherpt. Het Preventieprogramma 2023-2026 speelt in op deze behoefte en de kansen die deze biedt voor de volksgezondheid. Als Preventieprogramma dragen wij bij door het ontwikkelen van nieuwe kennis en het implementeren en toegankelijk maken van bestaande kennis. Praktijk, beleid, opleidingen en burgers worden vanaf het begin betrokken bij onderzoek. Zo leveren wij een bijdrage aan het behoud en bevorderen van gezondheid, voor iedereen.
Doel
Kennis voor preventie is van groot belang, juist nu. Om op landelijk, regionaal en lokaal niveau te werken aan preventie, is meer kennis en een integrale aanpak nodig. Het Preventieprogramma 2023-2026 draagt hieraan bij. Dit doen wij middels vier belangrijke aandachtspunten.
In onderstaande tekst vindt u de doelstellingen van de drie programmalijnen en het deelprogramma. Klik op + om meer informatie te vinden.
Met de programmalijn Innovatie bieden we ruimte aan vernieuwing en versnelling binnen de hele kennisketen Van ontwikkeling tot en met benutting van kennis. Het doel is signaleren waar innovatie mogelijk is en vervolgens kansen voor vernieuwing en versnelling te creëren. Deze kansen worden gezocht in de gehele kennisketen: van ontwikkeling tot en met benutting van kennis.
Vernieuwing wordt gezocht in onderzoek naar nieuwe determinanten en aangrijpingspunten voor preventie, in innovatieve samenwerkingsvormen en in nieuwe onderzoeksmethodologie.
De inhoudelijke focus van de programmalijn wordt in afstemming met de programmacommissie en het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gekozen.
Er wordt aansluiting gezocht met Volksgezondheid Toekomst Verkenning, beleid van VWS, het Nationaal Preventieakkoord en de Kennisagenda Preventie Samen Gezond Leven. Hierin staan thema's zoals: mentale gezondheid, governance, bekostigingsvraagstukken en gebruik van data.
Het doel van deze programmalijn is het vergroten van de impact van kennis in de preventiepraktijk. Het gaat hierbij om het gebruik en de implementatie van bestaande aanpakken en (bewezen effectieve) interventies. Naast het stimuleren dat kennis in de praktijk wordt benut, wordt ook onderzoek gestimuleerd naar welke implementatiestrategieën wanneer en in welke context werken.
In de verschillende subsidierondes staan kennisbenutting en samenwerken in de praktijk centraal. Op het gebied van preventie is deze praktijk heel divers; professionals vanuit verschillende expertises werken samen aan de gezondheid van burgers. Om de kennis op passende wijze aan te bieden aan professionals, zijn er subsidierondes gericht op:
- Gemeenten
- GGD'en
- (zorg)praktijk
- opleidingen
Deze programmalijn legt prioriteit bij:
- Burgerparticipatie en burgerinitiatief
- Preventie infrastructuur over de domeinen heen
- Lerende professionals
Met de programmalijn Effectiviteitsonderzoek stimuleren we onderzoek naar de effectiviteit en doelmatigheid van preventieve interventies. Het gaat hierbij om brede effectiviteit en doelmatigheid in de (zorg)praktijk én de maatschappelijke kosten en baten van preventie die ook buiten de zorg optreden.
Voor het optimaal benutten van de kennis over effectiviteit van interventies wordt in deze ronde gewerkt met interventies uit relevante interventiedatabanken, zoals het RIVM (interventiedatabase Gezond en Actief Leven), Movisie (databank Effectieve sociale interventies), de GGD’en (GGD Appstore) en het NJi (databank Effectieve Jeugdinterventies).
Deze programmalijn legt de prioriteit bij:
- De effectiviteit van de integrale aanpak. Een integrale aanpak richt zich op verschillende factoren: het individu (gedrag), de leefomgeving én vergt maatregelen op meerdere domeinen. Hieronder vallen ook effectiviteitsonderzoek naar systeemtheoretische aanpakken om systeem- of cultuurveranderingen te bereiken, nieuwe vormen van samenwerking tussen verschillende (zorg)partijen en interventies op het snijvlak van leefstijl en het sociaal domein.
- Het toepassen van alternatieve onderzoeksmethoden op het effectiviteitsonderzoek, zoals kwalitatieve methoden en actieonderzoek, in plaats van de traditionele randomized controlled trial (RCT).
- Thema’s en doelgroepen waarvoor nog onvoldoende kennis over de effectiviteit van interventies beschikbaar is én waarvan de praktijk aangeeft daar behoefte aan te hebben. Roken, alcohol, overgewicht, leefomgeving, waaronder voedselomgeving, en mentale gezondheid blijven belangrijke thema’s die in samenhang worden onderzocht. Het verkleinen van gezondheidsverschillen blijft een belangrijke doelstelling van het hele programma. Daarom ligt de focus in het programma ook op groepen in een kwetsbare positie.
Het deelprogramma Vroege opsporing vermeerdert kennis over vroege opsporing. We stimuleren onderzoek dat bijdraagt aan de optimalisatie van de huidige screeningspraktijk, dat de burger in staat stelt eigen keuzes te maken op het gebied van screening en dat de uitvoering van de bevolkingsonderzoeken naar kanker ondersteunt.
Het deelprogramma Vroege opsporing kent 3 doelstellingen:
- Optimalisatie van de huidige screeningspraktijk.
- De “gezonde” burger in staat stellen eigen keuzes te maken op het gebied van screening.
- De uitvoering van de bevolkingsonderzoeken naar kanker ondersteunen.
In het vorige Preventieprogramma (2019 – 2022) heeft ZonMw nauw samengewerkt met het RIVM-CvB. Binnen doelstelling 3 wordt ook nu weer samengewerkt om urgente onderzoeksvragen binnen de bestaande bevolkingsonderzoeken naar kanker te beantwoorden.
Wij vinden het belangrijk dat de uitgevoerde onderzoeken relevant zijn voor de maatschappij en dat de doelgroep betrokken wordt. Daarom is er een Maatschappelijk Panel (MP) opgesteld. In het panel zijn verschillende maatschappelijke organisaties en patiëntverenigingen vertegenwoordigd. Zij bewaken vanaf het begin de betrokkenheid en belangen van de doelgroep.
Verdere input voor de doelstellingen wordt opgehaald via veldraadplegingen, kennisagenda’s van medisch specialistische beroepsgroepen en relevante Gezondheidsfondsen zoals de Hartstichting en KWF Kankerbestrijding.
Samenwerking
De concrete invulling van de programmalijnen en het deelprogramma gebeurt in overleg met onze stakeholders, de praktijk, (deel)commissies en het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Thema’s waar we aan gaan werken zijn bijvoorbeeld alcoholpreventie, mentale gezondheid en het terugdringen van gezondheidsverschillen. Het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA) onderschrijven de kennisbehoefte voor preventie. Ook deze akkoorden geven richting aan de invulling van het programma.
Subsidieoproepen
Het programma is gestart met een budget van € 43 miljoen. De subsidietoekenningen vinden plaats in de periode 2023 t/m 2026. Alle openstaande subsidieoproepen vindt u in onze subsidiekalender.
Preventieprogramma 2023-2026
Met dit (vervolg)programma dragen we bij aan verbetering van preventie en gezondheidsbevordering van iedereen. Dat doen we door kennis te laten ontwikkelen en benutten daar waar het nodig is. We focussen op gezonde leefstijl, gezond gedrag en het terugdringen van gezondheidsachterstanden. En versterken de gezonde invloed vanuit de sociale, voedings- en digitale omgeving.
Het Preventieprogramma is een doorlopend programma. In elke nieuwe periode bouwen we voort op datgene wat in de vorige periode al is gestart of de resultaten daarvan.
Bekijk ook onze illustratie ZonMw Preventie: Gezond leven in een gezonde omgeving voor iedereen
Commissieleden
Voorzitter
- H. (Henk) Garretsen
Vice-voorzitter
- K. (Karien) Stronks
Commissieleden
- G. (Gera) Nagelhout
- H. (Hans) van Oers
- M. (Maria) Jansen
- E. (Erik) Buskens
- J. (Jaap) de Graaf
- G. (Gerjan) Navis
- H. (Heleen) Riper
- Prof. Dr. F.H. (Frans) Rutten
- I. (Ivo) Smeele
- Dr. F. (Femke) van Nassau
- Dr. G.A. (Ardine) de Wit
Waarnemers
- S.M. (Susan) Potting, VWS
- G.D. (Trudy) van Dijk, VWS
- M. (Marieken) Leurs, RIVM
- M. (Maurice) Nijstad, VWS
- M.A. (Martine) Ruijters, VWS
- A. (Anja) Zantinge, VWS
Secretaris
- J. (Jet) Goppel, ZonMw
Voorzitter
- Emeritus Prof. dr. ing. J.A.M. (Hans) van Oers
Vice-voorzitter
- Emeritus Prof. dr. ir. M. (Maria) Jansen
Leden
- Prof. Dr. E. (Erik) Buskens
- Prof. dr. N.H. (Niels) Chavannes
- Dr. R. (Richard) Heijink
- Dr. F. (Frank) den Hertog
- Dr. K. (Karine) van ’t Land
- Prof. Dr. L. (Lilian) Lechner
- Emeritus prof. Dr. G.J. (Gerjan) Navis
- Dr. M.M. (Maartje) van Stralen
- Prof. dr. J. (Jeroen) van der Waal
Waarnemers
- G.D. (Trudy) van Dijk, VWS
Programma managers
- J. (Jet) Goppel
Per subsidieronde wordt een afweging gemaakt wie onderdeel is van de beoordelingscommissie.
Voorzitter
- Dr. I.J.M. (Ivo) Smeele
Vicevoorzitter
- Dr. F. (Femke) van Nassau
Leden
- M.J. (Marian) van den Brink
- P.A.J. (Pieter) Buis
- Drs. C.J. (Karine) van 't Land
- H. (Hans) Roskam
- P.J.A.M (Piet) van der Smissen
- Dr. B.G.M. (Berna) Sol-de Rijk
- Dr. M. (Maarten) Stiggelbout
- Prof. Dr. M. (Michel) Wensing
- A. (Annemieke) van der Zijden
- R. (Renske) van der Zwet
Waarnemers
- Dr. J. (Djoeke) van Dale, Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
- G.D. (Trudy) van Dijk, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- M. (Maurice) Nijstad, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Programmamanagers
- P. (Pauline) Mourits
Programmasecretaris
- L. (Lonneke) Frantzen
Voorzitter
- J. (Jaap) de Graaf
Vicevoorzitter
- Prof. Dr. H. (Heleen) Riper
Commissieleden
- Prof. Dr. C. (Catherine) Bolman
- Dr. M.J.H. (Marja) van Bon-Martens
- Dr. G.A.J. (Gerdine) Fransen-Kuppens
- Dr. J. (Jannet) de Jonge
- Prof. Dr. A. (Jos) de Keijser
- Prof. Dr. S.P.J. (Stef) Kremers
- Prof. Dr. E.H.S. (Lilian) Lechner
- Dr. J. (Janneke) Metselaar
- Dr. R.J. (Reint-Jan) Renes
- Dr. I.J.M. (Ivo) Smeele
- Dr. J.A. (Jeroen) de Wilde
Waarnemers
- Dr. J. (Djoeke) van Dale, RIVM
- G.D. (Trudy) van Dijk, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- M. (Maurice) Nijstad, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
Programmamanagers
- A. (Anne) Ballering
- J. (Janne) van der Klok
Voorzitter
- G. (Gera) Nagelhout
Vice-voorzitter
- Prof. Dr. F.H. (Frans) Rutten
Commissieleden
- Dr. D.A. (Daan) van den Broek
- Prof. Dr. C.D. (Carmen) Dirksen
- Prof. G. (Guido) Van Hal
- Prof. K. (Koen) van Herck
- Dr. E. (Eliane) Kellen
- Prof. Dr. C. (Kees) van Kuijk
- Prof. G. (Gera) Nagelhout
- Dr. Em. M.M.A. (Madeleine) Tilanus
- Prof. A.W. (Aad) van der Vaart
- Dr. Ir. P. (Petra) Verhoef
- Prof. Dr. A.H. (Koos) Zwinderman
Flexpool leden
- Dr. C.H.C. (Stans) DrossaertD
- Prof. Dr. H.P.H. (Berry) Kremer
Waarnemers
- Dr. W. (Wendy) Koster, RIVM