Verzorgenden IG als cruciale schakel voor toekomstbestendige zorg

Cruciale rol verzorgenden IG
Dit schetst gelijk de reden waarom wij tijdens de netwerkbijeenkomst van ZonMw graag extra aandacht besteden aan de cruciale rol van verzorgenden IG, nu én in de toekomst. Verzorgenden IG zijn dagelijks nauw betrokken bij de zorg voor kwetsbare ouderen, zowel in de wijk als in het verpleeghuis. Ondersteuning bij het wassen en aankleden, aanreiken van de medicatie, uitvoeren van verpleegtechnische handelingen én het observeren van gezondheidsveranderingen. Dit is nog maar een fractie van de werkzaamheden van verzorgenden IG in de praktijk. Zij hebben daarnaast vaak een goede relatie met cliënten en naasten omdat zij regelmatig contact hebben. Tijdens zorgmomenten staan verzorgenden IG vaak letterlijk dicht bij de cliënt waardoor betekenisvolle gesprekken ontstaan, bijvoorbeeld over iemands zorgen of wat belangrijk is voor iemands kwaliteit van leven. Dit biedt belangrijke inzichten over iemands zorg- en behandelwensen, voor verzorgenden IG maar ook voor andere zorgprofessionals die vaak meer op afstand van de cliënt en naasten staan. Kortom, verzorgenden IG zijn onmisbaar.
Proactieve zorgplanning
Proactieve zorgplanning is een belangrijk onderdeel van toekomstbestendige zorg. Door tijdig met cliënten en naasten na te denken over wensen en -grenzen ten aanzien van zorg en behandeling kan niet-passende zorg worden voorkomen. Binnen de afdeling Ouderengeneeskunde van het Amsterdam UMC doen we veel onderzoek naar de rol van verpleegkundigen en verzorgenden bij proactieve zorgplanning. Verzorgenden IG kunnen een belangrijke rol spelen bij het signaleren van een behoefte aan proactieve zorgplanning. Opmerkingen van cliënten zoals ’van mij hoeft het zo niet meer’ of ’als ik nog verder achteruitga, dan weet ik niet of ik het nog zie zitten’ kunnen voor verzorgenden IG aanleiding geven om hierop door te vragen. Deze informatie geeft belangrijke inzichten over de zorgbehoefte van de cliënt en kan helpen om zorg- en behandelwensen tijdig verder te bespreken, bijvoorbeeld samen met de (wijk)verpleegkundige, de huisarts of specialist.
Interprofessionele samenwerking
Op dit moment bespreken verzorgenden IG hun observaties vaak met verpleegkundigen of de arts die deze informatie meenemen in hun zorg- en behandelplannen. Verzorgenden IG zijn zelf echter nog niet standaard betrokken bij de interprofessionele samenwerking rondom proactieve zorgplanning. Dit heeft meerdere oorzaken. Enerzijds weten andere zorgprofessionals soms nog niet welke taken en verantwoordelijkheden verzorgenden IG hebben, waardoor hun meerwaarde nog niet bekend is. Zo zijn verzorgenden IG niet standaard opgenomen als zorgprofessional in bestaande zorgpaden of overlegstructuren, bijvoorbeeld in een multidisciplinair overleg. Anderzijds vinden verzorgenden IG het lastig om hun positie te pakken, hun meerwaarde te laten zien en als gelijkwaardige gesprekspartner deel uit te maken van de interprofessionele samenwerking. Hier liggen kansen als het gaat om toekomstbestendige zorg.
Toekomstbestendige zorg
De zorg staat voor grote uitdagingen wat betreft de toenemende en steeds complexer wordende zorgvraag. Tegelijkertijd geeft dit ook kansen om goed te kijken naar de rollen en verantwoordelijkheden van verzorgenden IG. Wat willen verzorgenden IG zelf? Willen zij meer en andere rollen en verantwoordelijkheden en wat is daarvoor nodig? Een eventuele verandering van rollen en verantwoordelijkheden kan bijdragen aan meer uitdaging en werkplezier in het vak voor verzorgenden IG die daar naar op zoek naar zijn. Echter gaven de meeste verzorgenden IG aan dat zij daarvoor behoefte hebben aan aanvullende kennis en vaardigheden, bijvoorbeeld over gespreksvaardigheden en interprofessionele samenwerking bij proactieve zorgplanning. Binnen de afdeling Ouderengeneeskunde van het Amsterdam UMC en het aangesloten Universitair Netwerk Ouderenzorg (UNO Amsterdam) is scholing over palliatieve zorg daarom een speerpunt. Zowel in de mbo-opleiding als in bij- en nascholing kunnen we door het aanbieden van kennis en vaardigheden ook bijdragen aan de zeggenschap van verzorgenden IG rondom proactieve zorgplanning. Dit komt niet alleen de ervaren zeggenschap en daarmee het werkplezier van verzorgenden IG ten goede, maar kan ook bijdragen aan tijdige proactieve zorgplanning van kwetsbare ouderen.
Zeggenschap
Het bovenstaande voorbeeld over proactieve zorgplanning is slechts een van vele voorbeelden uit de praktijk. Het laat zien dat zeggenschap van verzorgenden IG aandacht nodig heeft. In onze samenwerking met de verpleegkundige- en verzorgende adviesraden (VVARs) van zorgorganisaties bespreken we regelmatig hoe we collega’s uit de praktijk, waaronder verzorgenden IG, beter kunnen bereiken als het gaat om zeggenschap. Zo zijn er steeds meer verzorgenden IG die zelf deel uitmaken van een adviesraad en hun collega’s vragen wat zij belangrijk vinden als het gaat om zorg en beleid binnen hun zorgorganisatie. Verzorgenden IG kunnen zich daarnaast ook binnen zorgthema’s ontwikkelen in zeggenschap. Het ontwikkelen van meer kennis en vaardigheden over zeggenschap én over specifieke zorginhoudelijke onderwerpen kan bijdragen aan het zelfvertrouwen van verzorgenden IG en het durven en kunnen mee praten als gelijkwaardige partner.
Even voorstellen

Marjon van Rijn
Marjon van Rijn is bijzonder lector kwaliteit van ouderenzorg. Zij werkt als senior onderzoeker bij afdeling Ouderengeneeskunde van Amsterdam UMC en het Universitair Netwerk Ouderenzorg Amsterdam (UNO Amsterdam). Daarnaast is Marjon hoofddocent onderzoek aan de Hogeschool van Amsterdam bij het cluster Verpleegkunde.

Patricia Jepma
Patricia Jepma is postdoc onderzoeker bij de afdeling Ouderengeneeskunde van het Amsterdam UMC en onderwijsadviseur bij het Universitair Netwerk Ouderenzorg Amsterdam (UNO Amsterdam).
Sessie tijdens netwerkbijeenkomst 2025
Meer weten over de rol van verzorgenden IG bij innovatie, implementatie en onderzoek? Kom dan naar onze sessie ‘Verzorgenden IG als cruciale schakel voor toekomstbestendige zorg’ tijdens de ZonMw-netwerkbijeenkomst verpleging en verzorging op dinsdagmiddag 3 juni 2024 in de Mariënhof in Amersfoort. In deze sessie gaan we met elkaar in gesprek over voorbeelden uit de praktijk. Meld je snel aan om zeker te zijn van deelname aan de netwerkbijeenkomst.
Colofon
Tekst: Marjon van Rijn en Patricia Jepma
Beeld: portretfoto Patricia Jepma: Maike Sparrius
Eindredactie: ZonMw
ZonMw en verpleging en verzorging
Verpleegkundigen, verpleegkundig specialisten en verzorgenden zijn dé onmisbare schakel in preventie, zorg en ondersteuning. Daarom investeren wij in kennis en samenwerking door en voor deze beroepsgroep, gericht op de verdere versterking van hun professionaliteit. Daarmee werken we aan de kwaliteit van zorg én de aantrekkelijkheid van het beroep. Kijk voor meer informatie op www.zonmw.nl/vv.