Leefstijlverandering bij mensen met een licht verstandelijke beperking
Geeske Roos (projectleider), Linda Kikkert (consulent) en Sandra Gouw (ervaringsdeskundige) vertellen hoe zij dit aanpakken.
Sandra Gouw heeft een licht verstandelijke beperking. ‘Kijk naar wat wij wel kunnen’, vindt ze. ‘Hulpverleners hebben altijd gelijk hun oordeel klaar als ze op papier hebben gezien dat ik een licht verstandelijke beperking heb. Ik ben meer dan mijn beperking.’ Als ervaringsdeskundige helpt Sandra mee om een toolbox te ontwikkelen om vanuit positivisme het gesprek aan te gaan over een gezonde leefstijl, met mensen met een licht verstandelijke beperking.
‘Heel belangrijk’, vindt projectleider Geeske Roos. ‘Mensen die leven met een LVB staan vaker aan de maatschappelijke zijlijn. Zij hebben (daardoor) een slechte gezondheid en een lage levensverwachting.’ Dankzij de implementatie-impuls van ZonMw kan MEE Samen een vereenvoudigde Positieve Gezondheids-tool ontwikkelen en toepassen om de participatiekansen van mensen met een LVB te versterken.’
Positieve gezondheid
Het project In gesprek: gezonde leefstijl voor iedereen werkt aan een toolbox om mensen met een LVB meer inzicht te geven in de eigen gezondheid. ‘Via de benadering van Positieve Gezondheid willen we tot een gezondere leefstijl komen voor onze doelgroepen’, licht Geeske Roos toe. ‘We maken daarbij gebruik van participatief actieonderzoek. Ervaringsdeskundigen en consulenten nemen deel aan een focusgroep waarin we uitwerken wat gezondheid nou eigenlijk is, hoe belangrijk “je fit voelen” is en hoe je dat voor elkaar kan krijgen. Naast het spinnenweb van Positieve Gezondheid testen we samen het Leefstijlroer en verschillende ondersteunende apps. Al doende stellen we vast wat werkt.’
Over
Geeske Roos is deskundig op het gebied van participatie, preventie en gezondheids-bevordering. Als programmaleider bij MEE ontwikkelt ze beleid en samenhangende programma’s en geeft ze uitvoering aan diverse projecten. Dit project borduurt voort op het onderzoeksproject “Positieve Gezondheid de wijk in!”, uitgevoerd door het Louis Bolk Instituut met financiering van het ZonMw-programma Gezonde Wijk.
‘Ook nu werken we met een lerende community en is de aanpak actiegericht’, legt Geeske uit. ‘We hebben deze onderzoeks-achtergronden overgenomen en passen die in de praktijk toe. We werken daarbij nauw samen met het Louis Bolk Instituut en collega’s die al vaker aan gezonde leefstijl hebben gewerkt.’
Uiteindelijk leveren we de toolbox “In gesprek” op en met onze ambassadeurs brengen we een sneeuwbal in de organisatie aan het rollen.
Dingen visueel en tastbaar maken
Uitgangspunt voor de vereenvoudigde Positieve Gezondheids-tool is het spinnenweb van positieve gezondheid en de bijbehorende eenvoudige vragenlijst, zoals ontwikkeld door het IPH. Geeske legt uit: ‘We voegen daar voor mensen met een LVB een gespreksmethodiek aan toe: een meetveter en poppetjes.’ Consulent Linda Kikkert vervolgt: ‘We ontdekten veel weerstand onder de ervaringsdeskundigen om rapportcijfers toe te kennen aan de 6 pijlers. Een collega kwam met het idee om met poppetjes en een meetveter te werken. De ervaringsdeskundigen mogen het poppetje intuïtief neerzetten op de veter, de ene kant staat voor “het gaat goed” en de andere kant voor “het gaat niet goed”. Aan de hand van deze score kunnen we het gesprek over gezondheid aangaan.’
Geeske vult aan dat het bij deze doelgroep helpt om dingen visueel en tastbaar te maken. ‘Door bijvoorbeeld ervaringsdeskundigen te vragen om een foto te maken van wat gezondheid voor hen betekent. Of door aan de hand van een voorwerp in gesprek te gaan, zoals een roer, als je het over begrippen als “eigen regie” hebt. De vorm van de toolbox is nog in ontwikkeling, eind juli wordt een prototype opgeleverd.’
Over Linda Kikkert
Linda Kikkert is consulent bij MEE. Ze maakt deel uit van team Assen Noorderveld, bestaande uit zo’n 10 consulenten. ‘Je bent zo snel geneigd om het over de beperking van iemand te hebben. Dankzij het spinnenweb kan ik op een positieve manier het gesprek met cliënten aangaan. Het spinnenweb is op iedereen van toepassing, ook op mij, dus ik kan het ook gebruiken om iets over mezelf te vertellen. Dat levert vaak een echte dialoog op met veel informatie over de client.’
Samen met Geeske enthousiasmeert ze het team voor deze werkwijze. Dat werkt ook door in haar contacten met de buurtteams. ‘Alle hulpverleners werken aan gezondheid. Of je nu bij de gemeente of MEE werkt, we moeten het met elkaar doen. Het moet straks een gegeven zijn om de werkwijze positieve gezondheid toe te passen.’
Samen verkennen, uitproberen en het erover hebben. Spelenderwijs ontdekken we wat werkt en hoe we het beste kunnen aansluiten bij onze cliënten.
Nieuwe inzichten
‘Het spinnenweb geeft (nog) te weinig aandacht aan intimiteit en seksualiteit’, ontdekten Geeske en Linda. ‘Collega’s geven aan dat dit een wezenlijk onderdeel is in het gesprek met cliënten over wie je bent en hoe je jezelf ziet. Ook kwam heel duidelijk naar voren dat dieren een belangrijke rol spelen in het leven van de ervaringsdeskundigen uit onze focusgroep. Zo zei Sandra dat ze niet zoveel aan haar gezondheid deed, maar toen de pijler “zingeving” aan bod kwam vertelde ze dat ze 3x per dag lange afstanden met haar honden liep. Dankzij de benadering van Positieve Gezondheid kunnen we nu de link leggen naar gezonde leefstijl: wandelen met de hond geeft veel beweging, frisse lucht en vrije gedachtes.’
Ik vind het heerlijk om elke dag 2 à 3 uur met mijn 2 honden te wandelen. Het helpt me om in beweging te blijven én mijn hoofd leeg te maken. Als ik dit niet doe, ben ik hondschagrijnig.
Meer ervaringen opdoen
Ook al is het project nog niet afgerond, Geeske ziet dat het thema sinds afgelopen maart in verschillende teams in alle werkgebieden op de agenda staat. ‘Alle consulenten die we spreken vinden het een bruikbaar instrument. Omdat Positieve Gezondheid dicht tegen onze eigen werkwijze, professionele normen en waarden aanligt, wordt het werkconcept door veel collega’s enthousiast omarmd.’ Linda vult aan: ‘Op een andere manier werken vraagt om een (tijds)investering. In het begin vraag je je misschien af hoe je hiermee begint. Maar Geeskes enthousiasme werkt aanstekelijk. Bovendien kan ik haar alles vragen en is ze een stok achter de deur als het gaat om de implementatie in mijn dagelijkse werk.’
Knelpunt
Tot juni organiseert MEE Samen werksessies waarin focusgroepleden oefenen met het spinnenweb. ‘En in deze sessies is ook aandacht voor de ambassadeursrol van de focusgroepleden naar het eigen team’, aldus Geeske.
Ik ontdekte dat het hele spinnenweb in een uur met een client behandelen niet lukt. Maar 1 pijler per keer kan natuurlijk ook; er zijn veel creatieve manieren mogelijk.
’Het organiseren van de werksessies wordt nog wel een uitdaging, want door corona is fysiek contact niet mogelijk. Via beeldbellen missen we toch een stukje belevingsgerichte communicatie. Elkaar in de ogen kunnen kijken, een rollenspel oefenen, zelf ervaren, een grapje maken. Daar hebben we nog geen goed alternatief voor gevonden. Bovendien is het voor onze ervaringsdeskundigen ingewikkeld om te beeldbellen.’
Lekker in je vel
Linda is tevreden als deze werkwijze bijdraagt aan een gezonde leefstijl van mensen met een licht verstandelijke beperking. ‘Iedereen heeft het over positieve gezondheid, maar voor onze doelgroep is dat toch iets lastiger. Ze hebben minder geld te besteden, of focussen zich op kwantiteit. Liever een winkelkar vol met ongezonde koopjes dan een paar gezonde producten, bij wijze van. Dat moeten we bespreken en oefenen, zodat ook zij mee kunnen doen aan ontwikkelingen in de samenleving.’ ‘En dat gaat beter als je lekker in je vel zit’, voegt Geeske toe.
Sandra Gouw
‘Tijdens een gesprek aan de hand van het spinnenweb kijkt de consulent vooral naar wat ik wel kan, in plaats van naar mijn beperkingen. Dat geeft een positief gevoel en draagt bij aan de aanpak om gezonder te leven.’
Werkvormen voor draagvlak en borging
Geeske is vanaf begin af aan bezig met borging. Ze enthousiasmeert, inspireert en activeert collega’s voor het thema en vraagt hen welke werkvormen passend zijn voor draagvlak en borging. Dat heeft bijvoorbeeld opgeleverd dat:
- Toerusting per teams nodig is, in de vorm van de eerder genoemde werksessies.
- Een ‘leerloop’ nodig is: terugkerende momenten van reflectie. Bijvoorbeeld in de vorm van casusbespreking en intervisie.
- Een zichtbaar platform helpt, waar ervaringen en informatie te vinden is.
- Adoptie door interne platforms nodig is, om uit te dragen ‘wie er allemaal van zijn’, ter versterking van het proces. Alleen ambassadeurs en teams die ermee werken zijn onvoldoende gebleken.
Geeske is sinds kort in contact met MEE NL over gezonde leefstijl. ‘Zij gaan het onderwerp preventie de komende tijd verder uitzetten. Als de toolbox klaar is, wordt die toegevoegd aan het bestaande materiaal.’
Resultaten delen
Ervaringsdeskundigen staan klaar om te helpen met de implementatie zodra corona het toelaat. Sandra: ‘Ik kan niet wachten om mijn levensverhaal weer te delen tijdens trainingen en bijeenkomsten. Ondanks mijn pittige jeugd, blijf ik toch de positieve dingen in het leven zien. Je bent nooit te oud om te leren. Het geeft me veel voldoening als ik anderen kan helpen om gezonder te leven. Zoals mijn buurvrouw die het maar niet lukte af te vallen, en nu regelmatig een rondje met de honden meeloopt.’
Geeske ziet ook mogelijkheden voor andere organisaties om de toolbox in te zetten. ‘Een samenwerkingspartner noemde de mogelijkheid om onze aangepaste werkwijze in de hulpverlening aan dak- en thuislozen toe te passen. Maar eerst maar eens inbedden in onze eigen organisatie; deze werkwijze opnemen in ons meerjarenbeleid is een eerste mooie stap’, besluit Geeske het interview.
Bent u benieuwd naar de toolbox en hoe u de vereenvoudigde tool Positieve Gezondheids-tool kunt inzetten? Geeske en Linda helpen u graag op weg. Neem contact met ze op via g.roos@meedrenthe.nl en l.kikkert@meedrenthe.nl
Implementatie impulsen
Het project In gesprek: gezonde leefstijl voor iedereen is één van de 13 gehonoreerde projecten binnen de ronde Implementatie-impulsen van de programmalijn Kennisbenutting en implementatie (preventieprogramma 2019-2022). Met de ontvangen implementatie-impuls stimuleren deze projecten de implementatie en het gebruik van al eerder opgedane kennis uit eerdere preventieprogramma’s.