Betere werk-privé balans voor zorgmedewerkers dankzij mantelzorgvriendelijk beleid

Beleid- en praktijkpartners, onderzoekers en verschillende intermediaire organisaties in Limburg werken samen om mantelzorgvriendelijk beleid in zorgorganisaties te implementeren en borgen. Zodat zorgmedewerkers een betere balans tussen werk en mantelzorg ervaren en daardoor minder uitvallen.

‘Ik ben nu geen mantelzorger, maar verwacht dat in de toekomst wel te worden.’, aldus Suzan Robroek, Universitair docent Arbeid & Gezondheid bij Erasmus MC. ’Maar liefst 1 op de 4 zorgmedewerkers is mantelzorger. Een behoorlijke groep dus. Omdat wetenschappelijke onderzoeken uitwijzen dat er bij mantelzorgers vaak een disbalans is tussen werk en privé, wil ik zorgorganisaties graag helpen om mantelzorgvriendelijk te worden.’

Afbeelding

Suzan Robroek, Universitair docent Arbeid & Gezondheid bij Erasmus MC (fotograaf Levien Willemse)

Suzan is als onderzoeker betrokken bij het project ‘Mantelzorgers in de zorgsector: who cares’. Marja Veenstra, adviseur Burgerkracht Limburg en verbonden aan Platform Mantelzorg Limburg, is extra gemotiveerd om ook met dit thema aan de slag te gaan. ‘Ik ben zelf mantelzorger en weet uit ervaring dat het combineren van werk en mantelzorg af en toe behoorlijk uitdagend kan zijn. Veel werkende mantelzorgers lopen vast en vallen uit. Steun van de werkgever is van belang voor het verminderen van stress die mantelzorg met zich meebrengt. Vanuit het platform doen we al veel aan belangenbehartiging. Dankzij de subsidie van ZonMw voor ‘Implementatie in samenwerking’ hebben we echt de tijd, ruimte en kennis om het thema op de kaart te zetten.’

Eerdere onderzoeksresultaten samenbrengen

Suzan vindt het belangrijk om te leren van onderzoeken die al zijn uitgevoerd. ‘Al die onderzoeken bevestigen de noodzaak voor mantelzorgvriendelijk beleid. De werkgever besteedt aandacht aan mantelzorg en de leidinggevende maakt het onderwerp bespreekbaar. Mantelzorgers ervaren daardoor meer steun van collega’s en leidinggevenden en durven hun behoeften/zorgen te bespreken. We denken dat dit bijdraagt aan duurzame inzetbaarheid van zorgmedewerkers.’

Dankzij de subsidie kunnen zij nu alle eerder opgedane kennis in de praktijk toepassen en door ontwikkelen. ‘Dit project bouwt voort op drie ZonMw studies. In samenwerking met alle deelnemende organisaties gaan we deze kennis delen en verrijken en de wijze van implementatie, disseminatie en borging van het vierstappenplan in de zorgsector bevorderen en volgen.’

Deelnemende organisaties

Bij de implementatie zijn beleid- en praktijkpartners, onderzoekers en verschillende intermediaire organisaties (Zorg aan Zet, Platform Mantelzorg Limburg, Werk & Mantelzorg, Erasmus MC, Amsterdam UMC – Locatie VUmc, Vrije Universiteit) betrokken. Binnenkort vindt een digitale kick-off bijeenkomst plaats. Suzan: ‘We passen een lerende aanpak toe, waarbij organisaties ervaringen uitwisselen en de opgedane kennis met elkaar delen. Binnen de organisaties betrekken we verschillende niveaus zoals medewerkers en leidinggevenden, zodat ook hier kennisuitwisseling plaatsvindt. Zo leveren onderzoek en (zorg)praktijk samen een bijdrage aan het behoud en de bevordering van de gezondheid van zorgmedewerkers.’

Afbeelding

Marja Veenstra, adviseur Burgerkracht Limburg en verbonden aan Platform Mantelzorg Limburg 

Balanceren tussen wetenschap en praktijk

Marja is eerste aanspreekpunt voor de organisaties en ziet het als een uitdaging om het vierstappenplan in de organisaties te laten landen. ‘We moeten balanceren tussen wetenschap en praktijk. Bestuurders vinden het fijn om mee te doen aan projecten met een wetenschappelijk basis. Het is belangrijk dat het niet een losstaand project is, maar aansluit en wordt geïntegreerd in de praktijk. Anders haken ze af. Het voelt dan teveel als ‘we moeten dit voor jullie doen’. We willen juist dat ze mede-eigenaar van het thema worden. Ik werk al 10 jaar samen met het platform en ook Zorg aan Zet is vanuit eerder onderzoek betrokken. Hier zitten allemaal bestuurders met grote netwerken. Ik ken ze goed en spreek ‘hun’ taal. Dat helpt. Voor een deel zal het ook blijven zoeken zijn.’

Samenwerking

Gelukkig zitten Suzan en Marja op één lijn als het gaat om het maken van de vertaalslag naar de praktijk. ‘Het is fijn dat we kunnen afstemmen, discussiëren en vanuit verschillende invalshoeken naar de implementatie kijken. We houden elkaar scherp. Het maakt bijvoorbeeld veel uit welke termen we gebruiken, zoals interventie of project. Als we mantelzorgvriendelijk beleid later willen borgen, moeten we het nu niet hebben over een project.’

Marja voegt toe: ‘Ik heb ook ervaring als onderzoeker, maar de laatste 10 jaar lag mijn focus daar niet. Ik vind het leuk om nu te zien hoe Suzan het wetenschappelijk onderzoek aanpakt. Ik zie ons echt als team, waarin we alles afstemmen en elkaar aanvullen. We hebben contact op logische momenten in het proces, dat is ongeveer tweewekelijks. Als bijvoorbeeld Suzan een vragenlijst heeft opgesteld en die aan mij voorlegt.’

Succesfactoren

Suzan en Marja zijn pas net begonnen met de implementatie en merken nu al dat organisaties enthousiast zijn om mee te doen. ‘De meeste organisaties hebben vaak geen beeld van werkende mantelzorgers. Ze zijn nieuwsgierig naar het aantal mantelzorgers onder hun medewerkers en hoe zij dit ervaren. Sommige denken dat ze het al best goed geregeld hebben maar willen dit graag laten toetsen. Eigenlijk is elke organisatie die ik spreek bereid om een projectgroep samen te stellen en aan de slag te gaan.’, ervaart Marja.

Een belangrijke succesfactor is volgens Suzan de aansluiting bij bestaande netwerken. ‘Zoals Platform Mantelzorg Limburg en Zorg aan Zet. Intermediaire organisaties met een groot netwerk dragen sterk bij aan het enthousiasmeren van organisaties en het delen en verspreiden van kennis. Daarnaast denken we vanaf dag 1 al na over hoe we mantelzorgvriendelijk beleid in de organisaties gaan borgen. Daar zetten we nu al extra stappen voor.’

Borging

Binnen de ronde Implementatie-impulsen impulsen (ook een ronde binnen de programmalijn Kennisbenutting en implementatie) houdt een project zich ook bezig met duurzame inzetbaarheid, namelijk Werk als waarde in de zorg. Over en weer kunnen de projecten van elkaar leren. Margot Joosen, onderzoeker bij dat project, is benieuwd hoe je ervoor kunt zorgen dat ‘mantelzorgvriendelijkheid’ in je organisatie is geïntegreerd.

Suzan legt uit dat ze gesprekken voeren met organisaties waar dit nu al het geval is. ‘We kijken hoe het beleid geborgd is, wat wel en niet goed gegaan is. Daar willen we van leren en met die kennis andere organisaties handvatten geven. We willen niet zeggen ‘dit is de manier’, want het ligt aan de organisatie wat bij hen past. Enkele ideeën: mantelzorg als onderwerp in de gesprekscyclus meenemen, op vaste momenten medewerkers informeren en 1 aanspreekpunt voor vragen binnen de organisatie.’

Uitdagingen

‘De ervaringen die we tot nu toe hebben, met name het enthousiasme van organisaties, geven vertrouwen voor de implementatie.’, aldus Suzan. Toch ligt er nu een extra uitdaging door corona, ziet Marja. ‘De prioriteit van zorgorganisaties ligt nu bij de primaire zorg. Als de coronamaatregelen langer duren, komt er nog meer druk op de zorg. We willen ze niet overvragen. Toch merk ik dat organisaties er wel voor openstaan. Juist nu. Misschien vallen er extra zorgmedewerkers uit, omdat ze het niet goed kunnen combineren met mantelzorg.’

Suzan ziet de coronatijd vooral als een uitdaging om creatief te zijn. ‘Als we niet fysiek kunnen afspreken, gaan we op zoek naar goede alternatieven. Een focusgroep-interview doen we nu 1 op 1 en digitaal, en ook de kick-off vindt digitaal plaats. We zoeken telkens naar het juiste middel en de beste timing. Kunnen we in de huidige tijd bijvoorbeeld een behoeftepeiling doen bij medewerkers via een vragenlijst? Want ook dat kan een vorm van belasting zijn.’

De resultaten

Wat is volgens Suzan het best haalbare resultaat van de implementatie? ‘Als het werkt zoals wij denken, vindt er binnen de deelnemende organisaties een cultuurverandering plaats. Medewerkers voelen zich gesteund en er heerst een open klimaat. Er is helder beleid geformuleerd, waar medewerkers van op de hoogte zijn en gebruik van maken. Zorgmedewerkers ervaren een balans in de combinatie werk en mantelzorg.

En ik hoop dat er een sneeuwbaleffect ontstaat. Onze netwerkpartners spelen hier een belangrijke rol in. Daarnaast zijn we van plan om netwerkoverleggen te organiseren met bijvoorbeeld hr-medewerkers en informatie te delen via websites en factsheets.’ ‘Dat kan ook buiten de zorg zijn.’, voegt Marja toe. ‘Het platform kijkt breder, misschien kunnen we na deze implementatie werkgevers uit de logistiek of andere branches ook prikkelen om met dit thema aan de slag te gaan. Alles bij elkaar moet dit meer organisaties inspireren om mantelzorgvriendelijk beleid in te voeren.’

Tips

Wil je als organisatie ook mantelzorgvriendelijk gaan werken? ‘Je hoeft niet het wiel opnieuw uit te vinden.’, tipt Suzan. ‘Leer van de voorbeelden die er al zijn.’ Marja vindt het belangrijk dat organisaties de medewerker breder zien dan alleen als poppetje dat voor de organisatie werkt. ‘Heb aandacht voor de medewerkers die hun werk combineren met mantelzorg en kijk ook naar werk als waarde, zoals ze doen bij het project ‘Werk als waarde in de zorg’. Ik ben benieuwd of hun gespreksmethodiek ook toe te passen is op werkende mantelzorgers.’ Je leest het antwoord op deze vraag in het interview ‘Gezond en bevlogen (blijven) werken in het ziekenhuis: gespreksmethodiek biedt uitkomst'.