Aruba en Curaçao: begeleiding van diabetesmedicatie vanuit vertrouwensband

Het Caribische STIP-project is gebaseerd op de interventies van de eerder gestarte proeftuin in Almere. Uiteindelijk 10 apotheken hebben patiënten met diabetes mellitus type 2 begeleid met de KIJKsluiter, gevolgd door de zogeheten Telefonische Start Begeleiding (TSB). De KIJKsluiter-teksten zijn vertaald naar het Papiaments en ook het begeleidingsgesprek gaat desgewenst in deze moedertaal van veel bewoners op Aruba en Curaçao. Nitza Hooi: ‘We zijn nu bezig met de nameting. In mei/juni 2023 startten we met 6 apotheken op elk eiland, waarvan er op Curaçao helaas 2 afvielen om redenen buiten het project. Het enthousiasme om mee te doen was groot. Apothekers zeiden: nu kunnen wij onze kennis en meerwaarde als zorgverlener aantonen! En patiënten vinden het fijn om direct benaderd te worden door hun apotheker. Ze voelen zich gezien.’

Vragen beantwoorden

De begeleiding van diabetespatiënten is relevant, vervolgt Hooi, omdat veel mensen niet goed begrijpen waarom het belangrijk is therapietrouw te zijn. ‘De arts heeft het ze vast allemaal uitgelegd, maar wat je de eerste keer hoort blijft lang niet allemaal hangen. Uit onze nulmeting en needs assessment aan het begin van het project bleek dat mensen met vragen blijven zitten. In de apotheek kunnen we ze goed voorlichten.’ Adrienne Tromp: ‘Soms zitten patiënten nog in een ontkenningsfase en willen de diagnose eigenlijk niet accepteren. Dan blijven de medicijnen vaak ook ongebruikt. Of patiënten ervaren bijwerkingen en stoppen op eigen houtje. Dat kun je voorkomen met een persoonlijke begeleiding op maat.’

Herkenbaar gezicht

De onderzoeksresultaten zijn nog niet bekend, maar het enthousiasme voor de aanpak is alvast overduidelijk. Patiënten willen graag kunnen sparren met de apotheker als zorgprofessional, vertelt Hooi. Tromp noemt de zichtbaarheid van de dienstverlening een mooie opbrengst. Patiënten ontdekken welke kennis apotheekmedewerkers hebben en dat versterkt de binding met de apotheek als vertrouwde plek. ‘De cultuur op de eilanden is sterk gebaseerd op vertrouwensbanden. Mensen vinden het bijzonder dat de apotheker ze belt; ze voelen zich speciaal én serieus genomen. En de apotheker krijgt een herkenbaar gezicht.’ Hooi: ‘Die vertrouwensband werkt overigens ook tussen professionals onderling. Ons project leunt sterk op het vertrouwen tussen ons en de deelnemende apothekers.’ 

Persoonlijk contact

Een belangrijk verschil met de aanpak in Almere heeft met specifieke omstandigheden op de eilanden te maken. Sommige apothekers kiezen er bewust voor om mensen persoonlijk in de apotheek uit te nodigen. Lang niet alle patiënten hebben internet thuis, dus bekijkt de apotheker de KIJKsluiter met hen samen in de apotheek. En daar vindt dan ook het begeleidingsgesprek plaats. Het persoonlijke contact werkt ook beter omdat veel mensen op de eilanden regelmatig van telefoonnummer wisselen. Tromp: ‘Een ander verschil is dat wij niet alleen mensen na de eerste uitgifte begeleiden, maar ook de groep die al veel langer diabetesmedicatie gebruikt. Zo kun je ook bij hen eventuele problemen signaleren en samen oplossen.’

Met de eerste lijn

Volgens Hooi kan de begeleiding verder verbeteren met een goede samenwerking met huisartsen en praktijkondersteuners. Hooi: ‘Als wij problemen bij een patiënt signaleren, kunnen we hen sneller inschakelen. En andersom. De collega’s in de eerste lijn zijn bij de start geïnformeerd over ons project. Ook hebben we deelgenomen aan farmacotherapeutische overleggen (fto’s) van de huisartsen. En we hebben bij het begin een symposium georganiseerd voor zorgverleners uit eerste én tweede lijn.’ Tromp: ‘Omdat we nu eerst de pilot willen afronden, is de rol van bijvoorbeeld de praktijkondersteuners nog niet nader uitgewerkt. Maar na dit project kan daarvoor zeker ruimte komen. Voor de patiënt is het immers van meerwaarde als we allemaal met de neus in dezelfde richting staan.’ 

Appen in de avond

Welke lessen hebben beide projectleiders geleerd? Tromp: ‘Werk aan een goede vertrouwensband en onderhoud die ook goed. Bouw veel evaluatiemomenten in, zodat je steeds samen bespreekt waar je tegenaan loopt.’ Hooi: ‘Leg echt alles vast, van je eerste brainstorms tot aan je evaluaties. Zo kun je goed terugkijken wat er is gebeurd en wat je met z’n allen hebt gedaan.’ En nog een laatste: blijf doorzetten! Hooi: ‘Het is een uitdagend project en je hebt elkaar nodig om weer verder te gaan. Ik spreek Adrienne elke dag wel even. En als het moet appen we nog ’s avonds laat. Dat kan alleen als je voelt dat je samen iets voor elkaar krijgt voor de patiënt.’  

Tekst: Marc van Bijsterveldt (juni 2024)
Foto: Adrienne Tromp, Jacqueline Hugtenburg (Amsterdam UMC) en Nitza Hooi