Proeftuin Friesland: borging jaargesprek uitdaging door personeelstekorten
Echt in gesprek met de patiënt in plaats van een korte uitleg bij de uitgifte van medicatie. Dat was de inzet van 7 apotheken in Oosterwolde, Appelscha en Drachten. Ellen van Loon is trots op wat al is bereikt: meer dan 850 jaargesprekken sinds de start begin 2023. ‘We zijn klein begonnen, met relatief ‘eenvoudige’ patiënten die hooguit 4 medicijnen gebruiken. Alle medewerkers zijn getraind, zodat iedereen zich er comfortabel bij voelde en de goede dingen uit het gesprek kon halen. Vervolgens zijn we stapsgewijs gaan opschalen. Met dat mooie getal als voorlopige tussenstand.’
Van zenden naar spreken
De training hielp bij de overstap van het voornamelijk zenden van informatie naar een echt gesprek. Van Loon: ‘Uit onderzoek is bekend dat apotheekmedewerkers de neiging hebben als het ware terug te schakelen naar technische instructies zodra een patiënt emoties rondom medicijngebruik laat zien. Goede instructies zijn belangrijk, maar in het jaargesprek gaat het juist om een open uitwisseling over vragen en eventuele zorgen. De training ging uit van het psychologische concept mentaliseren. Daarbij start je met het herkennen én erkennen van je eigen emoties. Zodat je daar ook bij je gesprekspartner beter mee kunt omgaan. En we hebben geoefend met gesprekstechnieken als spiegelen en actief luisteren.’
Van elkaar leren
Een spannend trainingsonderdeel was het onderling bespreken van een video-opname van een jaargesprek. ‘Dat is dé manier om feedback te leren geven en ontvangen. Omdat iedereen voor de bijl moest, ontstond een sfeer waarin je elkaar wilt helpen.’ Inmiddels is er regelmatig intervisie, zodat het team van elkaar kan blijven leren. Voor de patiënten was het overigens ook wennen, vervolgt Van Loon. ‘Sommige mensen reageerden in eerste instantie afhoudend op de uitnodiging. Zo van: is er dan wat mis met mij? Je moet dus goed uitleggen wat je met het jaargesprek beoogt. Wie het eenmaal heeft meegemaakt, is vrijwel altijd positief. Mensen willen graag praten over hoe het nu écht is om chronisch medicijnen te gebruiken. Dat bespreken ze vaak niet met hun huisarts.’
Je moet goed uitleggen wat je met het jaargesprek beoogt. Wie het eenmaal heeft meegemaakt, is vrijwel altijd positief. Mensen willen graag praten over hoe het nu écht is om chronisch medicijnen te gebruiken.
Lastige arbeidsmarkt
In verschillende projectfasen evalueren de apotheken het jaargesprek met patiënten aan de hand van een vragenlijst met aanvullende interviewvragen. De analyses daarvan zijn nog niet rond, maar mensen zijn duidelijk tevreden. Van Loon: ‘Belangrijk is intussen dat het om een implementatieproject gaat. We zoeken dus vooral uit welke factoren bevorderen of belemmeren dat de interventie een vaste plek krijgt. De grootste belemmering is de arbeidsmarkt; openbare apotheken hebben echt last van personeelstekorten. En het jaargesprek is nu eenmaal een arbeidsintensieve interventie. Een ander probleem is de vergoeding, want een jaargesprek is nog geen formele prestatie in de contracten met zorgverzekeraars. Dat vormt in deze fase geen bedreiging, maar is het wel voor toekomstige opschaling.’
Stroomlijnen van processen
Toch ziet Van Loon ruimte voor verdere implementatie. Die zit vooral in een gerichtere aanpak en het zoeken naar efficiencywinst. ‘In onze proeftuin willen we nog scherper gaan kijken welke patiëntengroepen voor hun therapietrouw baat hebben bij een jaargesprek.’ De proeftuin doet intussen ook een budget-impactanalyse naar de impact op de organisatie en de financiële consequenties daarvan. De uitkomsten maken duidelijk wat je tóch kunt doen, ook zonder prestatievergoeding. Van Loon: ‘In ruil voor een jaargesprek kunnen we mogelijk bepaalde activiteiten juist de-implementeren. Dat creëert ruimte. Of denk aan het beter stroomlijnen van processen. Als je bijvoorbeeld de uitgifte van verschillende medicijnen synchroniseert, maak je van meerdere losse contactmomenten één uitgiftegesprek.’
Studenten onmisbaar
Hoe zit het met de samenwerking binnen de eerste lijn? Binnen de proeftuin krijgt deze vooral vorm in de afstemming met huisartsen. Van Loon: ‘Met hen hebben we een farmacotherapeutisch overleg gehouden dat volledig gericht was op therapietrouw en de implementatie van het jaargesprek. Vanuit het project sturen we maandelijks een nieuwsbrief met de stand van zaken. Nu willen we kijken of de verwijzingen vanuit de jaargesprekken naar de huisarts ook maandelijks mee kunnen in de onderlinge overleggen.’ Al met al vindt Van Loon het een mooi project. ‘Maar we hadden niet zo ver kunnen komen zonder het werk van studenten aan de onderzoeksonderdelen. Ik zou het echt iedereen aanraden met studenten te werken, farmakunde én farmacie. Zij vinden het fijn een stage te kunnen doen in de concrete praktijk. En het team kan zich volledig concentreren op de interventie. Dat is echt een win-winsituatie.’
Tekst: Marc van Bijsterveldt (juni 2024)
Dit artikel is een vervolg op het in december 2022 gepubliceerde verhaal met Ellen van Loon: ‘Oosterwolde: jaargesprek met de patiënt over inpassen medicatiegebruik’. Van Loon is apotheker bij SPITS Oosterwolde en promovenda aan de Rijksuniversiteit Groningen.
Nieuwe STIP Ronde Proeftuinen van start
Therapietrouw is een belangrijke voorwaarde voor een optimale inzet van geneesmiddelen. In de eerste STIP Ronde Proeftuinen Therapietrouw zijn 4 projecten afgerond. STIP staat voor ‘Stimulering Toepassing In de Praktijk’. Eind 2022 sloten in een tweede STIP Ronde 4 (nu nog lopende) projecten op de eerste projecten aan, waarbij ze de aanpak uit de eerste proeftuinen doorontwikkelden. Op 9 juli 2024 start STIP 5b Ronde, die breder is dan de eerste 2. Daarin gaan 4 nieuwe proeftuinen aan de slag met het implementeren van bewezen effectieve interventies in de dagelijkse praktijk van thuiswonende patiënten. Het gaat bijvoorbeeld om interventies op het gebied van afbouwen of stoppen van medicatie, medicatieoverdracht van tweede- naar eerstelijnszorg, therapietrouw en medicatiebeoordeling.