Kanaleneiland: succesvolle aanpak krijgt opschalingskans
De proeftuin in de Utrechtse aandachtswijk Kanaleneiland was een duidelijk succes. Tijdens de projectperiode werden bij 88% van de recepten de standaard doseerinstructies op het etiket aangepast. En bij 67% van de nieuw uitgegeven geneesmiddelen is de terugvraagmethode ingezet. Het enthousiasme is beslist niet weg, benadrukt Sander Borgsteede, maar een duurzame implementatie is ‘echt heel hard werken.’ De projectgroep kan nu met een Verspreidings- en Implementatie-impuls (VIMP) van ZonMw uitzoeken hoe je een innovatie als de terugvraagmethode kunt optimaliseren en borgen. ‘We merken bij de teams nog belemmeringen bij de huidige manier van terugvragen. Waar ligt dit aan? Wat is nodig om de methode nog beter te laten aansluiten bij de praktijk van de apothekersassistent? Dat willen we met interviews gaan uitzoeken.’
Kleine stappen zetten
De beide interventies uit de proeftuin doen wat ze moeten doen en geven apotheekmedewerkers bovendien veel meer werkplezier. En het invoeren ervan is relatief eenvoudig, zegt Borgsteede. ‘Er is een initiële investering nodig om in korte tijd het hele team mee te nemen en te trainen. Het grote voordeel is dat de terugvraagmethode niet leidt tot andere werkprocessen. De eerste-uitgiftegesprekken blijken ook niet langer te duren. Dus kost het geen extra tijd als de interventie eenmaal is geïmplementeerd. Etiketteksten aanpassen vragen meer, omdat medewerkers het echt even in de vingers moeten krijgen om de doseerinstructies anders te formuleren. Denk aan een paar uur per medewerker.’
Positieve ervaringen delen
Het kan én het werkt, maar voor het bestendigen heb je een lange adem nodig. Borgsteede: ‘Mijn belangrijkste aanbeveling: wees je ervan bewust dat je steeds kleine stappen zet in een langdurig traject. Wat goed werkt is om daarin positieve ervaringen binnen het apothekersteam met elkaar te delen. Bijvoorbeeld dat je door de terugvraagmethode ontdekte dat patiënten het gebruik soms niet goed begrijpen. En dat je dit hebt kunnen oplossen door de informatie anders aan te bieden.’
Patiënten willen dat bij iedereen de terugvraagmethode wordt toegepast, zodat mensen zich niet bijzonder hoeven te voelen als het bij hen gebeurt. Zo voorkom je stigmatisering.
Groter regionaal draagvlak
Een andere belangrijke les uit de proeftuin: patiënten willen dat de terugvraagmethode bij iedereen wordt toegepast, zodat mensen zich niet bijzonder hoeven te voelen als het bij hen gebeurt. Zo voorkom je stigmatisering. Borgsteede: ‘Deze les nemen we mee in een net gestart vervolgproject in de regio Leiden. Met geld van Zorginstituut Nederland schalen we 4 therapietrouw-interventies op, waaronder die uit onze proeftuin. We doen dit met minimaal 4 apotheken, 18 huisartspraktijken plus een ziekenhuis. Mooi is dat ook een zorgverzekeraar deelneemt, zodat we al tijdens het project kunnen werken aan passende financiering. We hopen vanuit een groter regionaal draagvlak te laten zien dat duurzame implementatie haalbaar is, mogelijk met wat aanpassingen om de initiële investering te verkleinen.’
Implementatieonderzoek onmisbaar
Borgsteede ziet in het Leidse project – dat hij wil combineren met de VIMP – mogelijkheden om kennis te vergaren over kansen voor opschaling. ‘Iets op maat maken voor een paar apotheken is echt wat anders dan een innovatie opschalen naar de hele regio. Wie gaat de scholing doen? Is een teach-the-teachers-aanpak een idee? En hoe borg je de interventies in regionale kwaliteitssystemen? Daarvoor moet je ook de regionale gezondheidsorganisaties betrekken. Bedenk dat wij hebben gewerkt met 2 relatief eenvoudige interventies die goed in de standaard workflow passen. En dan nóg is het veel werk. Implementatieonderzoek is onmisbaar om goed uit te zoeken wat er zoal bij komt kijken. Alleen zo leer je als samenwerkingspartners wat de belemmerende en bevorderende factoren zijn. En hoe je eventuele problemen samen kunt oplossen.’
Van elkaar blijven leren
Het ‘samen’ vormt ook de kern van een aanbeveling die Borgsteede nog aan ZonMw wil meegeven: creëer naast de begeleiding vanuit Make-It een goede structuur waarin proeftuinen van elkaar kunnen blijven leren. Dus ook in het traject dat volgt nadat de proeftuin is afgerond. ‘Na een fase van intensieve ondersteuning word je nu toch als het ware losgelaten. Wij hebben geluk met die subsidie van het Zorginstituut en de VIMP om vervolgstappen te kunnen zetten. We zouden onze ervaringen graag delen met andere regio’s.’ Tegen collega’s wil Borgsteede zeggen: ga aan de slag, maar bereid je dus voor op een langdurig traject. ‘En combineer je werk altijd met implementatieonderzoek. Dan creëer je een basis om aan te tonen dat het haalbaar is én wat oplevert, zodat je meteen een goed verhaal hebt voor duurzame financiering. Implementeren is vooral dingen doen, maar het is óók dingen meten.’
Tekst: Marc van Bijsterveldt (juni 2024)
Dit artikel is een vervolg op het in december 2022 gepubliceerde verhaal met Monica Mestre Viver: ‘Kanaleneiland: waardering voor gebruiksinstructies en terugvraagmethode’. Sander Borgsteede is apotheker-epidemioloog-klinisch farmacoloog bij Stichting Health Base en bestuurslid van de Wetenschappelijke Sectie Openbaar Apothekers van de KNMP. Op de site van Health Base zijn diverse ondersteunende materialen te vinden om tot begrijpelijke etiketteksten te komen. Een video illustreert hoe de terugvraagmethode werkt.
Nieuwe STIP Ronde Proeftuinen van start
Therapietrouw is een belangrijke voorwaarde voor een optimale inzet van geneesmiddelen. In de eerste STIP Ronde Proeftuinen Therapietrouw zijn 4 projecten afgerond. STIP staat voor ‘Stimulering Toepassing In de Praktijk’. Eind 2022 sloten in een tweede STIP Ronde 4 (nu nog lopende) projecten op de eerste projecten aan, waarbij ze de aanpak uit de eerste proeftuinen doorontwikkelden. Op 9 juli 2024 start STIP Ronde 5b, die breder is dan de eerste 2. Daarin gaan 4 nieuwe proeftuinen aan de slag met het implementeren van bewezen effectieve interventies in de dagelijkse praktijk van thuiswonende patiënten. Het gaat bijvoorbeeld om interventies op het gebied van afbouwen of stoppen van medicatie, medicatieoverdracht van tweede- naar eerstelijnszorg, therapietrouw en medicatiebeoordeling.