Make-It: de kracht van praktijkinnovatie rond therapietrouw

In de tot nu toe 8 proeftuinen Therapietrouw van ZonMw is veel gebeurd. Het enthousiasme is zo groot dat er binnenkort een derde ronde start (zie kader), en een vierde staat al op de rol. Liset van Dijk is vanuit Make-It vanaf het begin bij de begeleiding betrokken. De proeftuinen voorzien duidelijk in een behoefte, stelt ze vast, zowel in het veld als bij patiënten. De focus op implementatie past bij een ontwikkeling die Van Dijk ook waarneemt binnen de International Society for Medication Adherence (ESPACOMP), waarin zij actief is. ‘In de bevordering van therapietrouw bewegen we van het onderzoeken van determinanten bij patiënten naar de vraag: hoe implementeren we interventies die zich al hebben bewezen? Bewezen effectiviteit is uiteraard relevant, maar je bereikt pas iets als het ook in de praktijk werkt.’

Praktijkgerichte voorlopers

Van Dijk vindt het mede hierom mooi dat er niet alleen meer academisch georiënteerde apotheekgroepen meedoen. Ze noemt Noord-Limburg als voorbeeld van een praktijkgerichte groep zonder directe academische bindingen, maar met een duidelijke voorlopersrol in innovatie. Of de proeftuinen aantoonbaar tot betere therapietrouw leiden, is nu nog niet goed te zeggen, vervolgt ze. ‘Een complex verschijnsel als therapietrouw is sowieso lastig meetbaar. Je kunt bijvoorbeeld apotheekdata analyseren, maar dat zijn toch indirecte maten.’ In de proeftuinen worden die data overigens wel degelijk meegenomen, zegt Van Dijk, vaak in combinatie met kwalitatief onderzoek naar wat er in de patiënt-zorgverlener-relatie gebeurt.

Lagere drempel

Intussen maakt Make-It een kennissynthese van wat er in de 8 projecten uit de eerste 2 rondes is geleerd. Sommige lessen gaan over de manier waarop een subsidieronde als STIP werkt, vertelt Van Dijk. Ondanks de betekenis van de afkorting – ‘Stimulering Toepassing In de Praktijk’ – zijn mensen met veel onderzoekservaring in het voordeel bij het stevige proces van een subsidieaanvraag. ‘Misschien kan de selectieprocedure toch wat makkelijker, zodat de drempel voor praktijkgroepen lager wordt. We willen hiervoor de suggestie doen het gesprek met aanvragers naar voren te halen, zodat je eerder ziet wat voor vlees je in de kuip hebt. Het idee is dat zo niet alleen de gepromoveerde onderzoekers verder komen.’

Begeleiding op maat

Een andere les uit de begeleiding hangt hiermee samen, vervolgt ze. ‘We pakken de begeleiding nu op nadat de projectideeën zijn geformuleerd. Als we eerder in beeld komen, kunnen we ook de ideeënontwikkelingen beter begeleiden.’ In grote lijnen blijft de ondersteuning vanuit Make-It overigens hetzelfde: hulp bij het nader uitwerken van de subsidieaanvraag en workshops over thema’s als implementatiestrategieën, evalueren en een stakeholdersanalyse. De eindverantwoordelijkheid van het project blijft overigens altijd bij de aanvrager liggen; Make-It reikt alleen de tools aan, zoals een praktische implementatiegids. En cruciaal blijft de maatwerkbegeleiding: (maandelijkse) intervisiegesprekken met de projectleiders, inclusief evaluatie van de voortgang. Van Dijk: ‘Ook doen we een-op-een-gesprekken. Die zijn tweezijdig: we begeleiden de projectleider én we monitoren en evalueren. Uit persoonlijke gesprekken komt informatie naar voren die je niet zomaar uit rapportages haalt.’

Vliegwiel komt op gang

De grootste uitdaging voor de proeftuinen – naast bijvoorbeeld personeelstekorten – is bestendiging van de geïmplementeerde aanpak met de beschikbare hoeveelheid tijd én geld. Van Dijk: ‘Wij kunnen dingen op de agenda zetten, maar zijn niet de partij die beslissingen neemt. Als het bijvoorbeeld over vergoedingen gaat, zullen de onderhandelaars van de apothekers, zorgverzekeraars en overheid daarover afspraken moeten maken.’ Van Dijk ziet dat de meerwaarde van begeleiding van patiënten rond therapietrouw wel meer aandacht krijgt. ‘Ik hoor op steeds meer plekken ineens de term ‘jaargesprek’ vallen. Dan denk ik: het wordt bekend, mensen gaan het zien; het vliegwiel begint te draaien. En de term op zich doet er niet eens zoveel toe. Het gaat in essentie bij alle proeftuininterventies om gesprekken waarin je het geneesmiddelengebruik samen met de patiënt evalueert, een manier die vaak laagdrempeliger is dan via een medicatiebeoordeling. Dát is de kracht ervan, los van hoe het heet.’

Bevlogen projectleiders

Al met al is Van Dijk vrij optimistisch. De proeftuinen laten zien dat het kán. Apotheekteams vinden het leuk – de interventies verhogen duidelijk hun werkplezier – en patiënten zijn tevreden. Bovendien draagt een implementatieproces bij aan een innovatief klimaat. ‘Vergoedingen en personeelstekorten blijven een uitdaging. Daarom zou het goed zijn te kijken of je bepaalde zaken die nu gebeuren – of die van apotheken gevraagd worden – misschien kunt de-implementeren. Of dat je processen verder kunt stroomlijnen. Zodat je ook binnen krappe kaders tóch innovatief kunt blijven.’

Tekst: Marc van Bijsterveldt (juni 2024)
Foto: Studio Reyneveld