Klimaatverandering

Klimaatverandering en klimaatmaatregelen hebben effecten op de gezondheid. De urgentie voor onderzoek naar deze effecten is daarom groot. ZonMw heeft een kennisagenda Klimaat en Gezondheid laten opstellen door de Universiteit Maastricht, Wageningen University & Research en het RIVM met de belangrijkste kennishiaten. Met het programma Klimaat en Gezondheid willen wij de gewenste kennis ontwikkelen en toepasbaar maken.

Afbeelding

Bekijk de interactieve infographic over de gezondheidseffecten van klimaatverandering

Een van de zichtbare effecten van klimaatverandering op de gezondheid is hittestress. Onder hittestress verstaan we ongemakken die ontstaan in een periode van aanhoudende hoge temperaturen. Welke ongemakken dit zijn en vanaf welke temperatuur deze optreden, verschillen per persoon. De gezondheidseffecten van hittestress kunnen fysiek, maar ook mentaal zijn.

Ondanks dat we weten dat hittestress gezondheidsgevolgen heeft, krijgt gezondheid nog te weinig aandacht bij de aanpak van klimaatverandering. Bekijk onderstaande voorbeelden van onderzoeksprojecten naar hittestress, gefinancierd door ZonMw.

Afbeelding

Warm aanbevolen

Het project Warm aanbevolen onderzocht temperatuurgerelateerde gezondheidseffecten. Daarbij lag de focus op gedrag en kwetsbare groepen. Het blijkt dat de lichaamstemperatuur bij ouderen sneller oploopt dan gangbare modellen voorspellen. Ook heeft hitte een verschillend effect op vrouwen en mannen, vertelt projectleider Hein Daanen in een interview.

Hardenberg sociaal en klimaatbewust

Welke interventies en maatregelen zijn het meest effectief om inwoners te beschermen tegen hittestress? Dat wordt onderzocht in het project Hardenberg sociaal en klimaatbewust. De interventies en maatregelen worden meteen toegepast in de openbare ruimte.

Eerlijke hitte in de stad

Het project Eerlijke hitte in de stad is praktijkonderzoek naar de relatie tussen hittestress, leefomgeving en rechtvaardigheid. De onderzoekers zoeken uit hoe de gevolgen van hittestress in de stad zijn verdeeld over bevolkingsgroepen en over wijken. Ook onderzoeken ze welke beleidsmaatregelen en sociaal-ruimtelijke interventies bijdragen aan een ‘eerlijke’ verdeling van de gevolgen over diverse groepen en over de stad.

Preventie van huidkanker en hittestress in gemeenten

Met praktijkgerichte kennis over effectieve maatregelen in de buitenruimte gaat dit project aan de slag met preventie van huidkanker en hittestress. Omdat kinderen gevoeliger zijn voor hitte, richten de onderzoekers zich op openbaar toegankelijke speel-, sport- en beweegplekken. 

Hittestress en omgevingsrechtvaardigheid

Het project Hittestress in de context van omgevingsrechtvaardigheid onderzoekt samen met bewoners in kwetsbare wijken wat hun behoefte aan kennis en ondersteuning is bij hitte. Ook meten de onderzoekers hoe warm het wordt in de woningen tijdens een hittegolf. Dit vertalen zij naar adviezen voor professionals en gemeenten om kwetsbare bewoners beter te kunnen ondersteunen bij de klimaatcrisis.

LivingLab Wijkaanpak hitte

In Rotterdam gaan 3 verschillende wijken aan de slag als LivingLab Wijkaanpak Hitte. Het doel is een wijkaanpak te ontwikkelen om weerbaarder zijn in periodes van hitte. Vervolgens kan de aanpak worden toegepast in andere wijken en gemeenten.

Afbeelding

Door hogere temperaturen komen sommige planten en bomen eerder tot bloei, waardoor het hooikoortsseizoen al eerder begint. Ook de totale hoeveelheid pollen kan toenemen. Daarnaast kan de allergeniciteit van pollen toenemen en krijgen we te maken met andere soorten pollen door een veranderend klimaat.

ZonMw financierde een project dat zich richtte op het beter beheersbaar maken van de effecten van klimaatverandering op allergie. Het project bracht pollenconcentraties en gerelateerde ziektelast in kaart en ontwikkelde voorspellingsmodellen. Ook ontwikkelde de onderzoeksgroep een Bomenkompas dat de allergeniciteit van bomen overzichtelijk weergeeft, als leidraad voor de praktijk. Projectleider Letty de Weger vertelt over het belang van diversiteit in beplanting voor mensen met hooikoorts.

Afbeelding

Het project over duurzame zorg brengt de klimaat- en milieu-impact (CO2-uitstoot en afvalproductie) in een ziekenhuis in kaart. Dat gebeurt voor specifieke, frequent voorkomende, individuele zorgtrajecten voor patiënten van de afdelingen spoedeisende hulp, operatiekamers en intensive care. Projectleider Hugo Touw vertelt over het handelingsperspectief voor het verduurzamen van de zorgprocessen op deze afdelingen.

Klimaatverandering in stedelijke gebieden

In stedelijke gebieden neemt de invloed van klimaatverandering op de gezondheid steeds meer toe. Er is sprake van hittestress en veranderde waterkwaliteit en plantdiversiteit. Blauwe (meren, kanalen, vijvers) en groene infrastructuur (bomen, kruiden) kunnen bijdragen aan het verminderen van hittestress en opwarming van de stedelijke omgeving.

Het project BluE and greeN Infrastructure desiGned to beat the urbaN heat (BENIGN) onderzoekt hoe blauwe en groene infrastructuur optimaal gebruikt kan worden in de stedelijke omgeving om gezonde leefomstandigheden te creëren. Met living labs in 3 gemeenten ontwikkelen ze een ‘decision support system’. Deze kan door gemeenten gebruikt worden om afwegingen te maken tussen groene en blauwe interventies om zo een gezondere leefomgeving te creëren.

Klimaatverandering op het platteland

Er is te weinig aandacht voor de gezondheidseffecten van klimaatverandering op het platteland. Dit beperkt de impact van maatregelen om klimaatverandering en de effecten daarvan tegen te gaan.

Het project CliMate AdaptatioN for HealThy Rural Areas (MANTRA) integreert klimaatveranderingsoplossingen met gezondheidsrisico’s en andere uitdagingen voor lokale gemeenschappen. Het doel is om door middel van 3 ‘rural labs’ te komen tot win-win oplossingen voor klimaatverandering, gezondheid en andere vraagstukken rondom plattelandsontwikkeling. Het gaat hierbij om gedragen oplossingen die echt te implementeren zijn.

Afbeelding

Klimaatverandering is een van de thema’s binnen de ZonMw-brede maatschappelijk opgave Gezonde leefomgeving. Door mensen te beschermen tegen risico's zoals klimaateffecten, infectieziekten en milieu, kan de leefomgeving positief bijdragen aan de gezondheid. Ook het bevorderen van gezond gedrag, zoals voldoende bewegen en een gebalanceerd voedingspatroon, speelt hierbij een rol.

Gezondheidseffecten meenemen in beleid

ZonMw geeft inzicht in de gezondheidseffecten van zowel klimaatverandering als de klimaatmaatregelen. Dit is een voorbeeld van de Health in All Policies-benadering: het bereiken van gezondheidswinst door beleid van buiten het gezondheidsdomein. De grote maatschappelijke opgaven op bijvoorbeeld mobiliteit, wonen en energie bieden goede mogelijkheden om tegelijkertijd bij te dragen aan een betere gezondheid. Deze brede aanpak hangt daarmee ook samen met de One Health- en Planetary Health-aanpak.