Effectief leren verbetert de zorg nu én in de toekomst

Wat zijn de ingrediënten voor een effectieve leerstrategie in de zorg? En met welke vormen van werkplek leren verbeter je de zorg? In 13 projecten werken projectteams aan methodiekontwikkeling en onderzoek naar leren en verbeteren in de zorg. In dit interview delen 3 onderzoekers hun eerste ervaringen.

Leren van studenten

Een leerstrategie is pas effectief als mensen die zorg nodig hebben merken dat de zorg verbetert, benadrukken alle geïnterviewden. Suzanne van der Geest, adviseur zorginnovatie bij Kennisland, geeft een voorbeeld dat haar nog steeds ontroert. In het project waar zij betrokken bij is, Leren en verbeteren in de verpleeghuiszorg, wordt een leerwerkplek van de toekomst ontwikkeld, op basis van lessen uit interviews, literatuur en bestaande leerlabs (bijeenkomsten met professionals uit zorg en onderwijs).

Suzanne van der Geest

Suzanne van der Geest
1 / 1

Suzanne van der Geest (fotografie: Giorgos Gripeos)

Eén van de onderzochte leerinnovaties is het Leer- en Innovatienetwerk (LIN),  een intensieve samenwerking tussen zorg en onderwijs, en een van de werkvormen is de Omdraaidag, waarop studenten zelfstandig zorg verlenen aan alle bewoners op de afdeling en medewerkers tijd hebben voor reflectie.

Van der Geest: ‘Een groep viel het op dat een meneer met dementie steeds meer medicatie kreeg tegen onrust en dat dit averechts leek te werken. De studenten overlegden met de arts en psycholoog en afgesproken werd de medicatie te verminderen en de bewoner anders te benaderen. Meneer werd daardoor meer ontspannen, vertelde zijn zoon.’ Dit voorbeeld is voor alle sectoren een waardevolle les, zegt Van der Geest.
 

Ook studenten kunnen de meest ervaren zorgverleners iets leren

3 tips

  • Om tijd te creëren om te leren: De Beter Laten Lijst helpt zorgverleners overbodige handelingen te schrappen.
  • Zorgverleners leren alleen als dit veilig kan in de organisatie waarin ze werken. Dus ook bestuurders moeten achter de leerstrategie staan.
  • Voor een ideale leerwerkplek: een gezamenlijke visie is bijvoorbeeld nodig, voldoende draagvlak, tijd voor de studenten en gekwalificeerde medewerkers voor reflectie.

Kijkje in elkaars keuken

ZorgInnovatieCentra (ZIC's) en ZorgInnovatieNetwerken (ZIN's) zijn interessante ontwikkelplekken in verpleeghuizen waar er studenten en zorgverleners samen werken, leren, onderzoeken en innoveren.

Bij het project Op weg naar mensgerichte verpleeghuiszorg: scholing als brug tussen wetenschap en praktijk zijn ze enthousiast over de ZIC en ZIN. Iedereen krijgt een kijkje in elkaars keuken en wisselt kostbare informatie uit waardoor de zorg verbetert, zegt promovendus Irene Muller-Schoof (Academische Werkplaats Ouderen, Tranzo/Tilburg University). Samen met onderwijsinstanties en zorginstellingen overbrugt zij de kloof tussen wetenschap en praktijk, met behulp van scholing voor (aankomend) verpleegkundigen en verzorgenden. ‘2 afgeronde onderzoeken vormen de basis: een evaluatie-instrument voor multidisciplinaire zorg en een methode om met behulp van één open vraag verhalen van ouderen over de kwaliteit van zorg op te halen.’

Irene Muller-Schoof

Irene Muller-Schoof
1 / 1

Irene Muller-Schoof

De verhalen van bewoners, cliënten en patiënten zijn ontzettend waardevol, benadrukt Muller-Schoof.

‘Dankzij verhalen verzamelen leren we veel over de behoeften van de verschillende zorgontvangers. We ontdekken wat ze echt belangrijk vinden en waarom.’ Toen ze zelf luisterde naar een verpleeghuisbewoner vertelde hij op aangrijpende wijze wat hij meemaakt. ‘Hoe zwaar het leven kan zijn, maar ook waar hij nog gelukkig van wordt.’ Hoe verzamel je verhalen?
 

‘Schuif al je aannames aan de kant en luister stil en aandachtig, met slechts enkele vragen. Daar leer je het meest van.’

Samenwerking vraagt passende leercultuur

Naast de kennis uit verhalen zijn ook de resultaten van onderzoeken naar interventies onmisbaar voor een effectieve leerstrategie, zegt verplegingswetenschapper Jeltje Giesen.

Zij is verbonden aan het Radboudumc in Nijmegen en promovenda van het project Improve!. Giesen benadrukt het belang van een goede samenwerking tussen ziekenhuiszorg en thuiszorg, en een bijpassende leercultuur. ‘Goede samenwerking tussen ziekenhuis en thuiszorgorganisaties kan belastende opnames voor kwetsbare ouderen voorkomen. Ons doel is dat alle betrokken zorgverleners elke dag de zorg kunnen verbeteren. Dat bereik je alleen met een cultuur waarbij de meest actuele onderzoeksresultaten continu vertaald worden in handvatten voor de praktijk.’

Voorbeelen kennisdeling

Om te achterhalen hoe iemand het liefst informatie krijgt aangereikt, is het verstandig te inspireren met voorbeelden van kennisdeling, zegt Giesen. ‘De online CAT Databank  is een verzameling van gratis leesbare literatuurstudies die aanbevelingen voor de praktijk geven. Gebruikt jouw doelgroep deze graag? Of is er meer behoefte aan een zakkaartje met praktische adviezen wat zorgverleners altijd kunnen meenemen? Van dat laatste zijn de stappenplannen over de richtlijnen urineweginfecties en lage luchtweginfecties voorbeelden.’

Jeltje Giesen

Jeltje Giesen
1 / 1

Jeltje Giesen

Omdat sommige mbo-studenten andere behoeften hebben dan hbo-studenten is het ook belangrijk daarover na te denken, zegt Giesen.

‘Een mbo-student wil misschien vooral praktische handvatten voor handelingen aan het bed doen. Een hbo-student heeft daarbij misschien meer behoefte aan achtergrond informatie.'

'Wat vaststaat is dat jouw doelgroep de kans op decubitus pas kan verkleinen als ze de aanbevelingen op een passende manier krijgt aangereikt.’

ZonMw en leren & verbeteren

ZonMw werkt samen met Zorginstituut Nederland aan onderzoek naar en de ontwikkeling van instrumenten om de kwaliteit van zorg te verbeteren (programma Ondersteuning Zorginstituut). Het gaat zowel om brede overzichtsstudies als om thematische verdiepingen rond bepaalde actuele (maatschappelijke) thema’s. Eén van die thema’s is (interprofessioneel) leren en verbeteren door zorgprofessionals in verschillende sectoren in de gezondheidszorg. Zoals verpleeghuiszorg, wijkverpleging, verpleging in het ziekenhuis, intensive care en integrale geboortezorg. In 13 projecten wordt gewerkt aan methodiekontwikkeling en onderzoek, waaronder de 3 projecten die in dit interview zijn uitgelicht.

Colofon

Tekst: Jeroen Wapenaar
Eindredactie: ZonMw