Kwaliteit van zorg is samen leren

Zorgvragers verwachten dat zorgprofessionals rekening houden met wat hún leven kenmerkt: hun ervaringen, persoonlijke wensen, relaties met naasten, gevoelens van vreugde en verdriet.

Hoe ziet leren en verbeteren er volgens Kremer uit op de werkvloer? ‘De eerste stap is inzien dat kwaliteit meer is dan een optelsom van indicatoren.’

Evidence-based practice is belangrijk om zorgvuldige beslissingen te kunnen nemen, maar daarvoor heb je nog veel meer nodig: verhalen, gesprekken met zorgvragers, naasten, collega’s uit andere sectoren.

‘Waar een patiënt waarde aan hecht, ontdek je niet als je alleen uitgaat van gemiddelden.’

Laat zorgprofessionals in hun eigen organisatie en met collega’s van andere organisaties structureel ervaringen delen over het omgaan met waarden van patiënten, cliënten, bewoners en naasten, zegt Kremer. ‘Een bepaalde mate van autonomie, een betekenisvol leven kunnen leiden en sociale interacties zijn voor ieder mens belangrijke waarden. Wees nieuwsgierig naar hoe deze het leven van zorgvragers kleuren. Is een goed leven het resultaat van een behandeling, of zit het in het uitstellen van de behandeling zodat iemand nog op reis kan? Een zorgprofessional die leert van het omgaan met individuele waarden is beter in staat persoonsgerichte zorg te bieden.'

Het is de hoogste tijd om samen leren en verbeteren in de zorg gemeengoed te maken, benadrukt Kremer. ‘In de eerste plaats omdat patiënten zelf willen meedenken. En het is belangrijk voor de kwaliteit, maar ook om werken in de zorg aantrekkelijk te houden.’ Een reden voor het personeelstekort is dat zorgprofessionals zo’n cultuur níét aantreffen op hun werkplek, zegt Kremer. ‘Ze ervaren dat ze met alleen uitgaan van regels en richtlijnen eigenaarschap over hun vak kwijtraken. Ze kozen voor een baan in de zorg vanwege hun betrokkenheid bij mensen. Als ze niet de gelegenheid krijgen zorg te bieden die echt zinvol is voor het individu, verlaten ze eerder de sector. Willen we de zorg met alle uitdagingen die er zijn toekomstbestendig maken, is meer ruimte voor leren en verbeteren nú nodig.’

De gehandicaptenzorg is volgens Kremer een inspiratiebron voor andere sectoren. ‘Het Kwaliteitskader Gehandicaptenzorg is uit mijn hart gegrepen. Reflecteren krijgt daarin handen en voeten. Bovendien ziet die sector in dat de eigen regie van zorgvragers sterk afhangt van de eigen regie en creativiteit van medewerkers.’ Zorginstituut Nederland stimuleert zelf de beweging van leren en verbeteren in de verpleeghuiszorg met het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg. Daarin staat dat verpleeghuiszorgorganisaties met minimaal 2 andere organisaties een lerend netwerk vormen. Zorgprofessionals krijgen bijvoorbeeld tijd en ruimte om mee te lopen bij een collega-organisatie uit het netwerk.

Zorgprofessionals staan open voor leren en verbeteren, maar de beweging moet in veel zorginstellingen nog op gang komen, zegt Kremer. ‘Belangrijke uitdaging daarvoor is het zo inrichten van de besluitvorming dat iedereen zijn of haar visie met vertrouwen kan delen. Gelijkwaardigheid is nog geen vanzelfsprekendheid in de zorg. Patiënten hebben begrijpelijke teksten nodig over richtlijnen en andere medische informatie. Zorgprofessionals moeten de gelegenheid krijgen in teams te leren en verbeteren, zonder dat hiërarchie daarin belemmert.’

De eigen regie van zorgprofessionals en hun creativiteit om te leren en verbeteren krijgt een belangrijke impuls dankzij Zorginstituut Nederland en ZonMw. Het programma Kwaliteit van Zorg: Ondersteuning Zorginstituut opende in 2018 twee subsidierondes om het leren en verbeteren in de zorg te bevorderen en te onderzoeken, vertelt Anemone Bögels. Verpleging & verzorging, integrale geboortezorg, intensive care en verpleeghuiszorg zijn de sectoren waarin de projectteams van de 13 gehonoreerde projecten werkzaam zijn.

Door de uitwisseling tussen de projecten te stimuleren met onder andere bijeenkomsten wordt ook over de grenzen van de eigen sector heen geleerd.

Actieonderzoek

Een van de sterke punten van de projecten is dat het veranderen van de praktijk centraal staat, zegt Bögels en dat vraagt ook om andere onderzoeksmethoden. ‘De teams benutten bijvoorbeeld de meerwaarde van actieonderzoek, waarbij onderzoekers midden in de wereld van de zorg staan. De teams praten met iedereen: zorgprofessionals, cliënten, mantelzorgers. Gezamenlijk wordt geleerd van de ervaringen en de kennis is meteen toe te passen.’

Inzichten

‘Zoveel mogelijk inzichten waarmee zorgprofessionals nu en in de toekomst nog beter kunnen aansluiten bij waar mensen waarde aan hechten, daar hoop ik op als resultaten', zegt Bögels. Plus dat van veel meer zorgverleners de energie en vreugde om te leren en verbeteren afstraalt, voegt Kremer toe. Daarvoor is het ook aan zorgprofessionals zelf zich sterk te maken voor een optimale leercultuur, benadrukt Bögels. ‘Eigen regie van patiënten, cliënten en bewoners is een groot goed. Maar voor kwaliteit van zorg is ook eigen regie van zorgprofessionals een must, net als persoonlijk leiderschap. Dus bespreek met collega’s en je leidinggevenden wat leren en verbeteren oplevert, en wat je daarvoor nodig hebt.’ 

Tekst: Jeroen Wapenaar
Eindredactie: ZonMw