Betere zorg, ondersteuning en activiteiten voor mensen met dementie

Eigen regie voor mensen met dementie

Het is belangrijk dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig blijven en hun eigen leven kunnen blijven leiden op een manier die aansluit bij hun eigen wensen en behoeften. De mate van zelfredzaamheid en het (gedeeltelijk) nemen van regie is van belang als het gaat om hoe iemand het leven ervaart. Hoe gaat iemand verder als de diagnose dementie is gesteld? Om het leven na diagnose zo goed mogelijk te laten verlopen, financieren we projecten waarbij we mensen met dementie helpen om zoveel mogelijk eigen regie te pakken over hun leven. Voorbeelden hiervan zijn ‘Eigen regie bij dementie (ontwikkeling, invoering en evaluatie van een wensen- en waardenhulp)’, ‘Ondersteuning eigen regie en behoud van vaardigheden bij thuiswonende mensen met dementie - SOCAV in de thuissituatie’ en ‘TOD project: 'Inzet van Technologie ter bevordering van de eigen regie van Ouderen en mensen met dementie'.

 Kwaliteit van leven met dementie

Naast het inzetten op medicatie en gerelateerde behandelingen, zijn ook leefstijlinterventies en sociale activiteiten manieren om de kwaliteit van leven van mensen met dementie te verhogen. Lees hier meer over de inzet om de kwaliteit van leven voor mensen met dementie te verhogen.

Technologie voor mensen met dementie

Het inzetten van technologische oplossingen in de zorg kan verschillende voordelen opleveren. Het kan ervoor zorgen dat mensen met een zorg- en/of ondersteuningsvraag meer structuur en regie hebben in hun dagelijks leven. Voor professionals in de zorg kan het een prettig instrument zijn voor het monitoren van de cliënt in de praktijk. Een technologische toepassing zelfs een tijdswinst opleveren, die weer ingezet kan worden voor andere vormen van zorg en/of ondersteuning.

Ook voor mensen met dementie zijn er verschillende technologische toepassingen die de kwaliteit van het leven positief kunnen beïnvloeden. Zo kan er bijvoorbeeld een sociale zorgrobot worden ingezet om cliënten langer in hun vertrouwde omgeving te laten wonen, doordat deze robot hen (onder andere) kan helpen herinneren aan het tijdig innemen van medicatie, drink- en eetmomenten.

Mantelzorgers en naasten zijn voor mensen dementie erg belangrijk in het dagelijks leven. Ook zij kunnen middels technologische toepassingen ondersteund worden. Denk hierbij aan bijvoorbeeld een app waarin iedereen rondom de cliënt met elkaar verbonden is. Van de mantelzorger en andere familieleden tot aan behandelaren en ondersteuningsprofessionals. Een mooi voorbeeld hiervan is de app InLife.

Organisatie van zorg rondom dementie

Om de zorg rondom mensen met dementie goed, toegankelijk, betaal- en bemensbaar te houden, is het belangrijk om te kijken hoe we van het systeem van organisatie van zorg naar het organiseren van zorg rondom de mens kunnen bewegen. Het gaat om zorg die optimaal is afgestemd op de wensen en behoeften van de mensen met dementie, aansluit bij de capaciteiten van zorgprofessionals én past binnen de kaders van bestuurders, verzekeraars en overheid, waardoor de kwaliteit van de zorg verbetert. Projecten binnen het programma Lokale Netwerken Samenhangende Ouderenzorg besteden hier aandacht aan. Voorbeelden hiervan zijn Dementienet Delden en Versterking DementieNetwerk in Enschede Centrum.

Leefomgeving

Groene omgevingen als zorgboerderijen, stadstuinen en -boerderijen, maar ook de tuinen van verzorgingstehuizen kunnen bijdragen aan het welzijn van mensen met dementie. Voor hen is het echter niet altijd vanzelfsprekend om vrij naar buiten te kunnen. Door de leefomgeving binnen en buiten op mensen met dementie aan te passen, bijvoorbeeld door zorgboerderijen, kan de vrijheid, zorg en kwaliteit van leven van mensen met dementie bevorderd worden. Meerdere projecten binnen het programma Landbouw & Zorg besteedden hier aandacht aan, zoals ‘Wonen op de boerderij: een nieuwe vorm van verpleeghuiszorg voor ouderen met dementie?’ en ‘Maatschappelijke participatie en zorgkosten van mensen met dementie: de rol van zorgboerderijen’. Ook het RIVM en Wageningen University & Research (WUR) deden onderzoek naar groene dagbesteding en de meerwaarde hiervan voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. In dit artikel leest u meer over dit onderzoek en kunt u de factsheet, de handreiking en de video’s van dit project bekijken.

Sociale Benadering Dementie: de mens centraal

De Sociale Benadering Dementie is opgezet vanuit het signaleren van een kloof tussen de behoeften van mensen met dementie (en hun naasten) en het aanbod van zorg en ondersteuning. Er is behoefte aan een breder interpretatiekader, een socialere benadering, die niet alleen de ziekte omvat, maar ook de impact op de persoonlijke leefwereld van mensen met dementie en hun naasten. In deze benadering staat de mens centraal en neemt de kwaliteit van leven toe.

In het programma Social Trials wordt er in de zogenoemde Social Trials geëxperimenteerd met (passende) ondersteuning die aansluit bij de leefwereld en werkelijke behoeften van mensen met dementie en hun naasten. Dit gebeurt middels een integrale aanpak vanuit het medisch-, psychologisch- en sociaal domein. Het doel van de Social Trials is het realiseren van een betere ondersteuning van mensen met dementie, andere werkwijzen, een systeemaanpak en het onderbouwd beschikbaar stellen van de Sociale Benadering Dementie voor iedereen in Nederland.

Voor mensen met een psychische kwetsbaarheid, zoals dementie, is het soms van belang dat er voortdurend (intensieve) zorg en ondersteuning aanwezig is in de nabije omgeving. Langdurige zorg en ondersteuning voor kwetsbare doelgroepen wordt geregeld vanuit verschillende wettelijke kaders, waaronder de Wet langdurige zorg (Wlz).

Mensen met dementie hebben naast zorg ook nog andere ondersteuningsvragen. Van dagbesteding, aanpassingen in de woonomgeving, tot begeleiding van en voor mantelzorgers. Hoe de langdurige zorg rondom mensen met dementie is georganiseerd en hoe dit het beste kan worden geoptimaliseerd, is onderzocht in het ZonMw-programma Memorabel. Hierin stonden vragen centraal als: Wat is kosteneffectieve zorg voor mensen met dementie? Wat is de optimale organisatie van zorg? Hoe kunnen mensen met dementie langer thuis blijven wonen?

Mensen met dementie geven aan dat hun kwaliteit van leven verbetert wanneer zij zich nuttig voelen, plezier beleven aan activiteiten en sociale contacten kunnen onderhouden (Donkers, H.W. (2018). Social participation dilemmas in dementia. Radboud University Nijmegen).

Door deel te nemen aan dagactiviteiten blijven zij langer actief, gezond én in contact met anderen. Dit resulteert in het beter leren omgaan met (de gevolgen van) dementie en dat heeft ook een gunstig effect op hun mantelzorgers. (Ramaker. L & Alderliesten, H (2021). Onderzoek zinvolle dagactiviteiten in gemeenten voor mensen met dementie, Movisie)

Programmeren met oog voor de Nationale Dementiestrategie 2021-2030

Er zijn talloze manieren om te zorgen dat mensen met dementie en hun naasten mee kunnen doen in onze samenleving. Alle mensen willen betekenisvol leven leiden op de manier zoals zij dat zelf willen, ook als zij dementie hebben. Dat is dan ook een van de doelen van de Nationale Dementiestrategie 2021-2030. Eén van de thema’s binnen deze strategie is ‘Mensen met dementie tellen mee’ en gaat onder andere over een passend aanbod van zinvolle activiteiten voor thuiswonende mensen met dementie. Een concrete doelstelling die hieraan is gekoppeld is: In 2030 heeft 80% van de thuiswonende mensen met dementie toegang tot een passend aanbod dat aansluit op hun wensen en behoeften. Deze doelstelling kan alleen samen met gemeenten en het veld bereikt worden.

ZonMw draagt hieraan bij met het programma Aanbod dagactiviteiten voor mensen met dementie (afgerond in 2023). In 2021 konden gemeenten subsidie aanvragen binnen dit laatste programma voor het verder ontwikkelen van een toegankelijk en meer toekomstbestendig aanbod dat aansluit bij de behoeften. Een mooi overzicht van de gehonoreerde projecten vindt u hier.

In 2023 startte het vervolgprogramma Dagactiviteiten voor thuiswonende mensen met dementie. Dit programma heeft als doel om bij te dragen aan versterking van het aanbod van betekenisvolle dagactiviteiten voor thuiswonende mensen met dementie. Onder ‘versterking’ wordt verstaan: het realiseren van een aanbod aan betekenisvolle dagactiviteiten dat aansluit op de behoefte van mensen met dementie en hun mantelzorgers en daarmee het vergroten van het gebruik van dit aanbod. Ook het realiseren van aanbod in meer gemeenten en het verbeteren en innoveren van lokaal aanbod komt hierbij aan bod.

Zelf aan de slag met dagactiviteiten voor thuiswonende mensen met dementie?

Er zijn al veel mooie voorbeelden in de praktijk te vinden. ZonMw heeft een landelijke online inspiratiewijzer ontwikkeld, met daarin een aantal ‘best practices’ en aansprekende voorbeelden uit de praktijk. Ook bevat de inspiratiewijzer een overzicht in van bestaande tools en handvatten om direct aan de slag te gaan. De inspiratiewijzer is tot stand gekomen met medewerking van diverse stakeholders, waaronder Alzheimer Nederland, Movisie en de VNG.

Om in de palliatieve fase goede en passende zorg te geven, is het van belang om als zorgverlener te weten welke wensen en zorgbehoeften mensen met dementie hebben. Het is zinvol om samen met hen en familie vanaf het begin van de diagnose vooruit te kijken naar de laatste levensfase. Voor het proactieve zorgplanningsgesprek zijn er diverse ondersteunende hulpmiddelen. Lees hier meer over in onze artikelen.