Thema Prenatale zorg
Met een prenataal huisbezoek heeft de JGZ gezinnen eerder in beeld, en kan ze effectiever optreden bij vroegsignalering vanaf de zwangerschap. Samenwerking tussen de geboortezorg en de JGZ is hierbij essentieel. Het vergt van alle betrokkenen rondom de zwangere vrouw een gezamenlijk inzicht in onder meer wie een prenataal huisbezoek nodig heeft, hoe wordt samengewerkt en de manier waarop informatie wordt gedeeld.
Uitgelichte resultaten
Hoe voer ik een ondersteunend gesprek met aanstaande ouders?
De preSPARK is een gespreksprotocol voor het prenataal huisbezoek door de jeugdverpleegkundige. Het is een hulpmiddel om vragen en problemen van ouders in kaart te brengen. Als JGZ-professional kom je met ouders tot gezamenlijke besluiten over vervolgacties.
Zo ga jij aan de slag
Met de preSPARK stel je op gestructureerde wijze 13 onderwerpen kort aan de orde. Bespreek met de aanstaande ouders hoe ze de zwangerschap beleven, kijk samen met hen vooruit op het opvoeden en opgroeien en neem de woon- en leefsituatie van het gezin onder de loep. Als het nodig is, kun je al tijdens de zwangerschap hulp in gang zetten. Zo ondersteun je aanstaande ouders optimaal in hun nieuwe rol als opvoeders. En zij maken meteen kennis met jou als de professional die na de bevalling de preventieve zorg verleent.
> Bezoek de website en bekijk de animatievideo
Hoe kan ik met VoorZorg bijdragen aan effectieve samenwerking in het sociaal domein?
Kinderen uit gezinnen met veel sociale risico’s beginnen hun leven vaak met een achterstand. VoorZorg biedt preventieve zorg vanaf de zwangerschap voor kwetsbare (aanstaande) moeders en hun eerste kind. Dat gebeurt door speciaal getrainde jeugdverpleegkundigen. Zij kunnen verbinding leggen met andere zorgprofessionals. Divers onderzoek toont aan dat VoorZorg effectief is in Nederland.
Zo ga jij aan de slag
VoorZorg is een intensief programma met huisbezoeken aan jonge (aanstaande) moeders. Het programma werkt preventief in gezinnen die vaak een groot beroep doen op professionele zorg. Met VoorZorg kun je kindermishandeling voorkomen en een betere gezondheid en ontwikkelingskansen voor kinderen bieden. En je helpt jonge moeders in hun ontwikkeling, opleiding en werk. Door vanuit VoorZorg aansluiting te realiseren tussen preventie en zorg in gemeenten, kun je bijdragen aan effectieve samenwerking tussen VoorZorg en de wijkteams.
> Lees meer over VoorZorg in dit interview
Alle resultaten
Normaliseren prenatale steun
Eerder onderzoek liet zien dat ouders meer tevreden zijn met huisbezoeken als de JGZ de SamenStarten App inzet. Zijn professionals en ouders tevreden over de app? En heeft deze ook een positief effect op uitkomsten van deze huisbezoeken? Lukt het bijvoorbeeld om meer maatwerk te bieden?
Zo benut je de uitkomsten van dit project
De SamenStarten App ondersteunt je gesprek tijdens een huisbezoek. Met de methodiek SamenStarten kun je kinderen en gezinnen met een hulpvraag snel opsporen en beter ondersteunen. De app stimuleert je daarbij om ouders de regie over het gesprek te geven, beter aan te sluiten bij hun vragen en bij maatwerk in het geven van voorlichting en informatie. Met de app weet je meteen welke middelen beschikbaar zijn om een gezin passend te kunnen helpen en je verslaglegging daarover in het Digitaal Dossier JGZ te verbeteren. Een korte video laat de mogelijkheden zien. Meer informatie over de opbrengsten van het onderzoek vind je op de site van ZonMw.
Aanpak
In dit project is informatie verzameld over huisbezoeken bij 69 families, waarbij de app is ingezet. De informatie kwam uit het eerste huisbezoek, gedurende tussenliggende contactmomenten en zes maanden na het eerste huisbezoek. De gegevens zijn vergeleken met 77 families die zonder app zijn bezocht.
Resultaten
Het inzetten van de (doorontwikkelde) SamenStarten App vergt bij het eerste huisbezoek meer tijd per kind. Daar staat tegenover dat bijna twee keer zoveel ondersteuningsbehoeften van ouders naar boven komen. Werken met de app tijdens het gesprek is verhelderend, zo blijkt uit interviews. Een van de respondenten zei inzichten te krijgen waar je bij een normaal gesprek niet toe zou komen. Ouders ervaren dat de app bijdraagt aan het formuleren van de (vooraf onbewuste) vragen waar zij mee zitten. Ook helpt de app ze bij het zelf bedenken van oplossingen daarvoor. Ouders vinden het behulpzaam en plezierig dat de app visueel is opgezet.
Uitvoerende
TNO
ZonMw-project: 736200005, Kosten en effecten van de SamenStarten App voor de Jeugdgezondheidszorg
Hoe maak je aanstaande kwetsbare ouders duidelijk dat steun of hulp vanuit de JGZ of kraamzorg in de zwangerschapsperiode normaal is? Dat zij niet alleen bereikbaar zijn voor medische vragen, maar ook ondersteuning kunnen bieden bij onder andere psychosociale problematiek, schulden, trauma’s en slechte huisvesting.
Zo benut je de uitkomsten van dit project
Aanstaande ouders hebben veel vragen, maar lang niet elke ouder durf deze te stellen. En hoe zorg je ervoor dat aanstaande ouders jou weten te vinden? Door samen te werken met de verloskundige en of een linking pin te zijn naar het sociale domein kan je als JGZ professionals een complementaire rol vervullen.
Aanpak
Binnen dit project is er samengewerkt met 4 individuele projecten gericht op prenatale ondersteuning vanuit het programma Versterking Uitvoeringspraktijk JGZ. Gezamenlijk is een campagne bedacht hoe de kwetsbare ouder beter bereikt zou kunnen worden en hoe de JGZ de samenwerking tussen verloskundigen zou kunnen verstevigen. Voorafgaand aan de campagne is de projectgroep in gesprek gegaan met kwetsbare aanstaande ouders om hun behoeften te inventariseren.
Resultaten
Samen met (kwetsbare) ouders, kraamzorg en JGZ is er via instagram en de website www.eerlijkzwanger.nl een campagne ontwikkeld om aanstaande kwetsbare ouders bewust te maken van de beschikbare hulp. Tevens zijn zorgprofessionals vanuit de verloskunde en kraamzorg bekend gemaakt met vier ontwikkelde interventies en instrumenten zoals de Validatie van de ALPHA-NL: Signalering ongunstige opgroei-omstandigheden tijdens de zwangerschap, de PreSPARK, VoorZorg en blauwdruk prenatale registratie in de JGZ. Prenatale zorgprofessionals hebben een mailing toegezonden gekregen met diverse ontwikkelde materialen.
Uitvoerende
TNO, GGD Zeeland, NCJ, Academische Werkplaats Jeugd & Gezondheid
ZonMw-project 736400005, Vimp Prenataal Campagne
Werkwijzen voor prenatale JGZ
Steeds vaker biedt de JGZ prenatale begeleiding aan aanstaande ouders die dit nodig hebben. Gemeenten hebben per 1 januari 2022 de plichtom een prenataal huisbezoek aan te bieden aan zwangere vrouwen en/of gezinnen in een kwetsbare situatie in hun gemeente. De gemeente moet deze taak opdragen aan dezelfde organisatie die voor de gemeente de JGZ uitvoert. De benodigde samenwerking en informatiedeling vergt een goede registratie. Is er een sociaal- en medisch dossier te ontwikkelen dat de continuïteit van zorg en inhoudelijke verantwoording garandeert?
Zo benut je de uitkomsten van dit project
Een sociaal- en medisch dossier helpt je om de continuïteit en kwaliteit van zorg bij prenatale begeleiding van (aanstaande) ouders te verbeteren. In zo’n dossier kun je gegevens van (aanstaande) ouder(s) noteren en de afspraken die je met ze maakt. De ‘Blauwdruk Prenatale Registratie JGZ’ maakt duidelijk waaraan een prenataal registratiesysteem moet voldoen. De Blauwdruk Prenatale Registratie JGZ is te vinden op de website van ZonMw.
Aanpak
Dit project heeft samen met JGZ-organisaties onderzocht hoe een goede dossiervorming voor individuele zorg aan aanstaande ouders vorm kan krijgen in een prenataal registratiesysteem. Om het voorstellingsvermogen van de lezer te prikkelen, is Parente ontwikkeld: een visualisatie gebaseerd op de kaders van de blauwdruk.
Resultaten
De ontwikkelde blauwdruk moet voorkomen dat een wildgroei aan JGZ-ouderdossiers ontstaat en biedt een kader bij de ontwikkeling van een digitale oplossing voor de registratie van preventieve zorg aan (aanstaande) ouders. Zo kan de JGZ de kwaliteit van de zorg dankzij uniforme en gestructureerde registratie beter borgen.
Uitvoerende
Nederlands Centrum Jeugdgezondheid
ZonMw-project: 736300011, Blauwdruk prenatale registratie in de JGZ
De PreSPARK is een gespreksprotocol voor het prenataal huisbezoek door de jeugdverpleegkundige. Het is een hulpmiddel om vragen en problemen van ouders in kaart te brengen. Als JGZ-professional kom je met ouders tot gezamenlijke besluiten over vervolgacties.
Zo benut je de uitkomsten van dit project
Met de PreSPARK stel je op gestructureerde wijze 13 onderwerpen kort aan de orde. Bespreek met de aanstaande ouders hoe ze de zwangerschap beleven. Kijk samen met hen vooruit op het opvoeden en opgroeien en neem de woon- en leefsituatie van het gezin onder de loep. Als het nodig is, kun je al tijdens de zwangerschap hulp in gang zetten. Zo ondersteun je aanstaande ouders optimaal in hun nieuwe rol als opvoeders. En zij maken meteen kennis met jou als de professional die na de bevalling de preventieve zorg verleent. Bekijk het filmpje en ga naar de SPARK-website voor meer informatie over SPARK en het onderzoek naar de effectiviteit van PreSPARK.
Aanpak
In dit project hebben teams van 3 JGZ-organisaties de kwaliteit van de PreSPARK onderzocht. Hoe vaak en voor welke zorgvragen is het protocol ingezet? Hoe goed zijn de meeteigenschappen van de PreSPARK? Zijn er aanknopingspunten te vinden om de PreSPARK verder te verbeteren en te implementeren?
Resultaten
Dit gespreksprotocol – gebaseerd op de gevalideerde SPARK-methodiek – zorgt voor afstemming van zorg met de behoeften van aanstaande ouders. Met PreSPARK kan de JGZ haar contact rond de zwangerschap verder vormgeven. Het instrument blijkt zinvol, efficiënt en levert valide uitkomsten op. Het draagt bij aan effectieve vroege preventie als er sprake is van risico’s op opgroei- en opvoedproblemen. Ondanks het feit dat verloskundig zorgverleners een PreSPARK-huisbezoek goed vinden aansluiten op hun praktijk en het bijdraagt aan een betere samenwerking met de JGZ, blijven verwijzingen vanuit de verloskundige zorg moeizaam verlopen. Dit is een aandachtspunt voor de verdere implementatie.
Uitvoerende
GGD Zeeland
ZonMw-project: 736200002, Effecten en validiteit van de PreSPARK als inrichting van het prenataal contactmoment.
Eerder onderzoek liet zien dat ouders meer tevreden zijn met huisbezoeken als de JGZ de SamenStarten App inzet. Zijn professionals en ouders tevreden over de app? En heeft deze ook een positief effect op uitkomsten van deze huisbezoeken? Lukt het bijvoorbeeld om meer maatwerk te bieden?
Zo benut je de uitkomsten van dit project
De SamenStarten App ondersteunt je gesprek tijdens een huisbezoek. Met de methodiek SamenStarten kun je kinderen en gezinnen met een hulpvraag snel opsporen en beter ondersteunen. De app stimuleert je daarbij om ouders de regie over het gesprek te geven, beter aan te sluiten bij hun vragen en bij maatwerk in het geven van voorlichting en informatie. Met de app weet je meteen welke middelen beschikbaar zijn om een gezin passend te kunnen helpen en je verslaglegging daarover in het Digitaal Dossier JGZ te verbeteren. Een korte video laat de mogelijkheden zien. Meer informatie over de opbrengsten van het onderzoek vind je op de site van ZonMw.
Aanpak
In dit project is informatie verzameld over huisbezoeken bij 69 families, waarbij de app is ingezet. De informatie kwam uit het eerste huisbezoek, gedurende tussenliggende contactmomenten en zes maanden na het eerste huisbezoek. De gegevens zijn vergeleken met 77 families die zonder app zijn bezocht.
Resultaten
Het inzetten van de (doorontwikkelde) SamenStarten App vergt bij het eerste huisbezoek meer tijd per kind. Daar staat tegenover dat bijna twee keer zoveel ondersteuningsbehoeften van ouders naar boven komen. Werken met de app tijdens het gesprek is verhelderend, zo blijkt uit interviews. Een van de respondenten zei inzichten te krijgen waar je bij een normaal gesprek niet toe zou komen. Ouders ervaren dat de app bijdraagt aan het formuleren van de (vooraf onbewuste) vragen waar zij mee zitten. Ook helpt de app ze bij het zelf bedenken van oplossingen daarvoor. Ouders vinden het behulpzaam en plezierig dat de app visueel is opgezet.
Uitvoerende
TNO
ZonMw-project: 736200005, Kosten en effecten van de SamenStarten App voor de Jeugdgezondheidszorg
Kinderen uit gezinnen met veel sociale risico’s beginnen hun leven vaak met een achterstand. VoorZorg biedt preventieve zorg vanaf de zwangerschap voor kwetsbare (aanstaande) moeders en hun eerste kind. Dat gebeurt door speciaal getrainde jeugdverpleegkundigen. Zij kunnen verbinding leggen met andere zorgprofessionals zoals bijvoorbeeld het wijkteam. Divers onderzoek toont aan dat VoorZorg effectief is in Nederland.
Zo benut je de uitkomsten van dit project
VoorZorg is een intensief programma met huisbezoeken aan jonge (aanstaande) moeders. Het werkt preventief in gezinnen die vaak een groot beroep doen op professionele zorg. Met VoorZorg kun je kindermishandeling voorkomen en een betere gezondheid en ontwikkelingskansen voor kinderen bieden. En je helpt jonge moeders in hun ontwikkeling, opleiding en werk. Door vanuit VoorZorg aansluiting te realiseren tussen preventie en zorg in gemeenten, kun je bijdragen aan effectieve samenwerking tussen VoorZorg en de wijkteams. De meerwaarde komt duidelijk naar voren in een interview op de ZonMw-website. Voorzorg is ook opgenomen op de menukaart Kansrijke Start.
Aanpak
Het project heeft bevorderende factoren en knelpunten onderzocht in de samenwerking tussen VoorZorg en andere betrokkenen in het sociaal domein. Er zijn documenten geanalyseerd, interviews gehouden (onder meer met cliënten en professionals) en vragenlijsten uitgezet bij VoorZorg-verpleegkundigen in Nederland.
Resultaten
Veel gemeenten verbinden preventie en zorg nog onvoldoende. Ze beschouwen preventie vooral als middel om zorgkosten te verlagen. VoorZorg-verpleegkundigen en hun JGZ-collega’s zien preventie vanuit een sociaal-medische context, als een middel om de ontwikkeling van kinderen te beschermen en te bevorderen. Uit het onderzoek blijkt dat alle betrokken partijen (van cliënten en professionals tot en met beleidsmakers)
heel tevreden zijn over VoorZorg en de integrale werkwijze ervan. Bij een grotere bekendheid kan het programma een voorbeeldfunctie krijgen voor overige preventie, integrale hulp en het werk van wijkteams.
Uitvoerende
Amsterdam UMC - locatie VUmc
ZonMw-project: 736200011, Voorzorg in het sociale domein
Prenataal registeren
Kinderen uit gezinnen met veel sociale risico’s beginnen hun leven vaak met een achterstand. VoorZorg biedt preventieve zorg vanaf de zwangerschap voor kwetsbare (aanstaande) moeders en hun eerste kind. Dat gebeurt door speciaal getrainde jeugdverpleegkundigen. Zij kunnen verbinding leggen met andere zorgprofessionals zoals bijvoorbeeld het wijkteam. Divers onderzoek toont aan dat VoorZorg effectief is in Nederland.
Zo benut je de uitkomsten van dit project
VoorZorg is een intensief programma met huisbezoeken aan jonge (aanstaande) moeders. Het werkt preventief in gezinnen die vaak een groot beroep doen op professionele zorg. Met VoorZorg kun je kindermishandeling voorkomen en een betere gezondheid en ontwikkelingskansen voor kinderen bieden. En je helpt jonge moeders in hun ontwikkeling, opleiding en werk. Door vanuit VoorZorg aansluiting te realiseren tussen preventie en zorg in gemeenten, kun je bijdragen aan effectieve samenwerking tussen VoorZorg en de wijkteams. De meerwaarde komt duidelijk naar voren in een interview op de ZonMw-website. Voorzorg is ook opgenomen op de menukaart Kansrijke Start.
Aanpak
Het project heeft bevorderende factoren en knelpunten onderzocht in de samenwerking tussen VoorZorg en andere betrokkenen in het sociaal domein. Er zijn documenten geanalyseerd, interviews gehouden (onder meer met cliënten en professionals) en vragenlijsten uitgezet bij VoorZorg-verpleegkundigen in Nederland.
Resultaten
Veel gemeenten verbinden preventie en zorg nog onvoldoende. Ze beschouwen preventie vooral als middel om zorgkosten te verlagen. VoorZorg-verpleegkundigen en hun JGZ-collega’s zien preventie vanuit een sociaal-medische context, als een middel om de ontwikkeling van kinderen te beschermen en te bevorderen. Uit het onderzoek blijkt dat alle betrokken partijen (van cliënten en professionals tot en met beleidsmakers)
heel tevreden zijn over VoorZorg en de integrale werkwijze ervan. Bij een grotere bekendheid kan het programma een voorbeeldfunctie krijgen voor overige preventie, integrale hulp en het werk van wijkteams.
Uitvoerende
Amsterdam UMC - locatie VUmc
ZonMw-project: 736200011, Voorzorg in het sociale domein
Steeds vaker biedt de JGZ prenatale begeleiding aan aanstaande ouders die dit nodig hebben. Gemeenten hebben per 1 januari 2022 de plichtom een prenataal huisbezoek aan te bieden aan zwangere vrouwen en/of gezinnen in een kwetsbare situatie in hun gemeente. De gemeente moet deze taak opdragen aan dezelfde organisatie die voor de gemeente de JGZ uitvoert. De benodigde samenwerking en informatiedeling vergt een goede registratie. Is er een sociaal- en medisch dossier te ontwikkelen dat de continuïteit van zorg en inhoudelijke verantwoording garandeert?
Zo benut je de uitkomsten van dit project
Een sociaal- en medisch dossier helpt je om de continuïteit en kwaliteit van zorg bij prenatale begeleiding van (aanstaande) ouders te verbeteren. In zo’n dossier kun je gegevens van (aanstaande) ouder(s) noteren en de afspraken die je met ze maakt. De ‘Blauwdruk Prenatale Registratie JGZ’ maakt duidelijk waaraan een prenataal registratiesysteem moet voldoen. De Blauwdruk Prenatale Registratie JGZ is te vinden op de website van ZonMw.
Aanpak
Dit project heeft samen met JGZ-organisaties onderzocht hoe een goede dossiervorming voor individuele zorg aan aanstaande ouders vorm kan krijgen in een prenataal registratiesysteem. Om het voorstellingsvermogen van de lezer te prikkelen, is Parente ontwikkeld: een visualisatie gebaseerd op de kaders van de blauwdruk.
Resultaten
De ontwikkelde blauwdruk moet voorkomen dat een wildgroei aan JGZ-ouderdossiers ontstaat en biedt een kader bij de ontwikkeling van een digitale oplossing voor de registratie van preventieve zorg aan (aanstaande) ouders. Zo kan de JGZ de kwaliteit van de zorg dankzij uniforme en gestructureerde registratie beter borgen.
Uitvoerende
Nederlands Centrum Jeugdgezondheid
ZonMw-project: 736300011, Blauwdruk prenatale registratie in de JGZ
interviews
Interview met de expert
Interview met de onderzoeker
Aan de slag met de waaier
