Samen leren, samenwerken, samen gezond

Deze 1e leernetwerkbijeenkomst in Coevorden werd georganiseerd door de projectleiders van Leernetwerk LEGrO en Drenthe samen gezond.

Met pitches over de opzet van de infrastructuur en governance binnen het eigen project, een lunchwandeling, een sessie met netwerkadviseur Margriet de Jager over regionaal samenwerken en een praktijkbezoek aan Gezond Coevorden kregen de deelnemers de gelegenheid om elkaar te ontmoeten en hun eerste bevindingen met elkaar te delen.

Gemeente vervult rol van oliemannetje

Joop Brink, oud-wethouder van Coevorden en Marieke Zwaving, programmamanager Gezonde Stad van de gemeente Groningen trappen in een vraaggesprek de dag af. “Gezondheid is een onderwerp dat langs alle beleidslijnen loopt”, stelt Joop. “De gemeente zorgt voor de infrastructuur, maar de echte governance ligt bij de inwoners. De gemeente vervult in die zin de rol van oliemannetje.” Dat is ook de ervaring van Marieke: “Bij ieder project heb je een breed draagvlak en een lange adem nodig. Governance gaat over samenwerking en vertrouwen in elkaar. Met andere organisaties én met de inwoners.”

Afbeelding

De projectleiders deelden in een korte pitch hun eerste bevindingen rond het thema Infrastructuur en Governance.

Samenwerking eerst een uitdaging

De samenwerking binnen en tussen gemeenten, maar ook met andere partners als de GGD of een kennisinstituut, blijkt voor veel projectleiders in eerste instantie een uitdaging. “We spraken elkaars taal niet”, vertelt projectleider Dinemarie Anholts van Beter benutten van gezondheidspotentieel van burgers. “Alleen al over de definitie van gezondheid waren we het niet eens.” Inmiddels is het project op stoom. “We hebben elkaar leren kennen en kunnen daardoor nu meer snelheid maken richting resultaten.”

Met burgerparticipatie resultaten bereiken

Burgerparticipatie gaat over het aangaan van gesprekken met burgers, maar ook over het bereiken van een daadwerkelijke verandering bij inwoners. Gerhard Meesterberends, projectleider van het project Elke tukker bewust gezond: “Je behaalt pas resultaten en doelen wanneer je de burger raakt. Pas nadat de burger zijn gedrag verandert, verandert publieke gezondheid.” Marte Derksen, projectleider van Wij zijn de wijk stelt zichzelf soms de vraag: stuur ik teveel? “Bij de start van ons project hebben we een stapje teruggezet. We wilden weten wat er speelt in de wijk. We hebben gesprekken gevoerd met de wijkmanager, de wijkregisseur, de wijkagent en de woningcorporaties hoe zij al bezig zijn met gezondheidsbevordering. Die best practices helpen in de uitrol van ons project.”

Multidisciplinaire en lerende aanpak werkt

Het zoeken naar best practices is ook het startpunt geweest van projectleider Inge Fransen van het project Versterken van de aanpak van overgewicht en de preventie infrastructuur. “Ons uitgangspunt was om het bestaande te versterken.” In de organisatiestructuur van 5 participerende gemeenten in Gelderland bestonden al twee lokale, multidisciplinaire leerkringen. Inge: “We hebben geobserveerd wat er georganiseerd was op eigenaarschap, sturing, financiering en het betrekken van inwoners. De multidisciplinaire aanpak van GGD, gemeenteambtenaren, diëtisten, scholen, JGZ, fysiotherapeuten en inwoners bleek al een goed werkende structuur te zijn waar ruimte is om vanuit verschillende perspectieven te kijken.”

Het belang van samen leren

Het belang van samen leren blijkt al vanaf de start in maart van het Leernetwerk LEGrO. Projectleider Daphne Wiebink: “Met LEGrO willen we nieuwe samenwerkingen aangaan om de achterblijvende gezondheid in Groningen te verbeteren. We willen natuurlijk dat de inwoners aansluiten bij de initiatieven. Maar het lastige is dat juist de inwoners met een achterblijvende gezondheid niet altijd prioriteit leggen bij thema’s als Stoppen met roken of Gezonde voeding. Vanaf de startbijeenkomst hebben we daarom leervragen opgehaald waardoor we wel kunnen aansluiten bij de beleving en wensen van onze doelgroep. Er is ruimte ontstaan voor een andere focus, zoals het creëren van wandelpaden en ontmoetingsplaatsen die sociale verbinding en beweging stimuleren.”

Meerlaagse governance

Ook bij het project Drenthe samen gezond staat samen leren centraal. Projectleider Dorien van de Kant: “Governance wordt vaak gezien als vaste structuren. Wij leggen de focus op meerlaagse governance waarbij alle lagen van een gemeentelijke organisatie bijdragen aan ons doel: een betere aanpak van de gezondheidsbevordering in de praktijk. Door alle lagen van een organisatie te betrekken ontstaat een optimale kennisinfrastructuur en een brede samenwerking. Bovendien werken alle gemeenten van Drenthe samen. We pakken dit project Drenthebreed op.”

Hoe kom je tot een duurzame, domeinoverstijgende governance en infrastructuur die ook na het aflopen van de subsidie blijft staan? Met deze vraag gingen Margriet de Jager, netwerkadviseur en betrokken bij de initiatieven Alles is gezondheid en de Health Transformation Community en Theo van Alphen, projectleider bij Leernetwerk LEGrO in gesprek met de deelnemers over regionaal samenwerken.

Slimme kennisdeling helpt

“Publieke gezondheid is uitermate complex”, betoogt Theo. “Het moet van de inwoners komen, terwijl er wel machten en krachten zijn waar je niet altijd invloed op hebt. In de pitches is al veel verteld over de stand van zaken, waarin we aangeven waar je tegenaan loopt. Dat noem ik slimmere kennisdeling. Dit soort bijeenkomsten zijn belangrijk om elkaar sterker te maken en van elkaar te leren.”  

Iedereen is kwetsbaar

“Ik was directielid van een gevangenis in Nederland”, vertelt Margriet. “Wat ik daar heb geleerd is dat we allemaal kwetsbaar zijn. Zelfs een gevangenisstraf kan iedereen overkomen. Er zijn geen kwetsbare groepen in de samenleving; er zijn mensen die hoger zijn opgeleid en mensen die moeilijk wegwijs weten in onze maatschappij.” Volgens Margriet is een randvoorwaarde voor succes binnen een project lef hebben. “Wees altijd eerlijk, blijf stapjes zetten en durf tegen de grenzen van het huidige systeem te kloppen.”

Afbeelding

Het belang van hechte samenwerkingen

Beide sprekers wijzen met name op het belang van hechte samenwerkingen. Margriet: “Leren, verbinden en vooral samendoen, dat is het credo.” Zoeken naar gemeenschappelijkheid is daarbij noodzakelijk. “Het zit vaak heel erg in taal. Als je elkaar vindt op dezelfde overtuigingen en een open gesprek aangaat, ligt de weg van vruchtbare samenwerking open.”

De kracht van succes ligt bij een sterke visie

Het bevorderen van gezondheid is vaak een financiële kwestie, met name bij preventie. Frederic van Kleef: “Neem de zwembaden in Oost-Groningen die dichtgaan vanwege te duur onderhoud. En bedenk dan hoeveel kinderen daardoor minder gaan bewegen. Preventie kent geen directe urgentie waardoor er politiek ook weinig mensen echt voor gaan staan.” Desalniettemin ligt de kracht van succes bij een sterke visie. “Elk goed plan genereert geld. Daar durf ik een eed op af te leggen”, aldus Margriet. Het is dan volgens de netwerkadviseur wel belangrijk de gemeenteraad te betrekken bij de plannen, omdat zij over het budget van de gemeente gaan.

De projectleider is regisseur

En vergeet volgens beide sprekers niet dat bij regionale samenwerking de projectleider altijd de regisseur van het project is. Margriet: “Projectleiders hebben uitvoerende macht die is opgedragen door het netwerk. Jij bent de gids.” En daarbij moet je je laten leiden door het geloof in positieve verandering en je niet af laten leiden door faalangst. Margriet: “Ik wil een festival van mislukkingen organiseren, want van mislukkingen leer je heel veel.” En met de simpele maar duidelijke boodschap “Je moet het gewoon gaan doen”, sluit Theo deze groepssessie af.

Deelnemers van deze 1e leernetwerkbijeenkomst brachten een praktijkbezoek aan stichting Maatschappelijk Welzijn Coevorden.

Afbeelding

Inwoners Coevorden hebben een lagere levensverwachting

Inwoners van Coevorden met een lage opleiding en een laag inkomen leven gemiddeld 7 jaar korter dan het landelijke gemiddelde. De stichting Maatschappelijk Welzijn Coevorden zet in haar laagdrempelige preventieaanpak in op een langdurige relatie met de inwoners van Coevorden. Voorzitter Annelies Möhmlann: “Onze opbouwwerkers en maatschappelijk werkers fietsen letterlijk door de wijk totdat iedereen ze kent en ze een vertrouwensband hebben opgebouwd. Onze professionals zijn de oren en ogen in de buurt en weten precies wat er speelt en wat aandacht nodig heeft.”

Stichting heeft korte lijntjes

Toen Annelies voorzitter van de stichting werd, merkte ze al snel dat haar kleine, praktijkgerichte organisatie heel anders ingericht was dan grote zorginstellingen. “Binnen onze stichting zijn de lijntjes heel kort. Er is weinig ruis in de communicatie tussen de werkvloer en het bestuur. Bij grotere instellingen bereiken boodschappen van de werkvloer vaak niet de bestuurders. Ook in mijn communicatie met de deelnemende bestuurders had ik aanvankelijk problemen. Ik kon sommige bestuurders van grote organisaties niet verstaan, terwijl ze wel Nederlands praatten.”

Een vertrouwensrelatie vergt een langdurige investering

De stichting bestaat inmiddels drie jaar en in die tijd heeft Annelies – ondanks de aanvankelijke uitdagingen op het gebied van samenwerking – heel veel bereikt. “Uiteindelijk ben ik 1-op-1 met bestuurders om de tafel gaan zitten. In een open gesprek kon ik voor het voetlicht brengen hoe de praktijk op de werkvloer dagelijks werkt. Dat is gelukt dankzij een langdurige investering in het bouwen aan een vertrouwensrelatie.”

Luister naar de werkvloer

Annelies is ontzettend trots en blij dat zorginstellingen nu samenwerken. “We zetten ons allemaal in voor de inwoners van Coevorden. Dat is een hele grote winst. Tegelijkertijd zie ik het als mijn opdracht om de boodschap uit te dragen: bestuurders pak het niet top-down aan. Luister naar de werkvloer, zij weten wat er leeft. Vaak is de werkelijkheid zoek. Maar als je het vertaalt naar iets concreets wat bewoners kan raken, dan creëer je een olievlekje. Dan komt het vanzelf op gang.”

• Verslag 2e leernetwerkbijeenkomst Gemeenten Samen Gezond 13 oktober 2022
• Verslag 3e leernetwerkbijeenkomst: Burger aan zet: Wat en hoe?
• ‘Lees meer over de ronde Gemeenten Samen Gezond in onze publicatie ‘Leernetwerk Gemeenten Samen Gezond’