Consortia halverwege zoektocht naar gezonde leefomgeving

Gebruik de pijlen voor de volgende slide

Yvonne Vendrig-de Punder – IGLO: “Centrum voor Woononderzoek heeft onze vragenlijst meegenomen”

Hoe betrekken jullie de bewoners?

“Wij volgen een sociaal renovatieproject en doen daarvoor een voor-, tussen- en nameting bij bewoners van de 174 flats. De bewoners behoren tot een traditioneel moeilijk bereikbare groep: er wonen mensen met een migratieachtergrond, een deel heeft een lichtverstandelijke beperking, en velen hebben meerdere problematieken. Speciaal voor hen hadden we onze onderzoeksmethoden aangepast. Zo hadden we een heel eenvoudige vragenlijst ontwikkeld die mensen konden beantwoorden met smileys. Om die af te kunnen nemen, konden we meelopen met andere partijen die bij de renovatie betrokken zijn, zoals bouwmaatschappij BAM en de sociaal makelaars van DOCK. De bewoners hoefden we zo niet onnodig lastig te vallen.”

Vervolg Yvonne Vendrig-de Punder (IGLO)

Wat is de impact van corona?

“Coronamaatregelen zetten een streep door de huisbezoeken. We mochten bewoners op geen enkele manier meer live ontmoeten. Centrum voor Woononderzoek die in opdracht van Portaal een soort klanttevredenheidsonderzoek uitvoerde, bood oplossing. Zij gingen alle bewoners toch al bellen en wilden onze gezondheidsvragenlijst meenemen.“

Heb je je methode moeten aanpassen?

“Centrum voor Woononderzoek heeft een andere werkwijze dan wij. Daarom hebben we veel overleg gehad over hoe wij zouden willen dat ze de vragenlijsten afnemen en wat haalbaar was. We hebben ook de vragenlijst moeten aanpassen. Telefonisch kun je niet met smileys werken, dus we moesten woorden geven aan de verschillende categorieën. Knelpunt was een ethisch verantwoorde introductie bij het onderzoek. We wilden dat mensen weten waar ze aan meedoen, dat ze weten dat ze kunnen afhaken en dat ze toestemming gaven voor gebruik van hun gegevens, de informed consent. Omdat we bewoners in de tijd volgen, was het ook belangrijk dat we zeker wisten dat we bij elke meting dezelfde persoon zouden spreken. Uiteindelijk hebben we er bijna twee maanden over gedaan om alles op orde te krijgen, maar het is gelukt.”

Lees meer over IGLO - Hoe zorg je voor kleinere gezondheidsverschillen, aan de hand van veranderingen in sociale en gebouwde omgeving? (Utrecht)

Hans van Vucht, directeur Centrum voor Woononderzoek: “Net als IGLO geloven we in de waarde van sociale renovatie”

Wat is de rol van je organisatie binnen het consortium?

“In opdracht van woningcorporatie Portaal zijn wij net als IGLO betrokken bij de sociale renovatie van een flat aan de Nigerdreef in Utrecht. Namens woningcorporatie Portaal gaan we daarvoor in gesprek met alle bewoners. Nu dat niet fysiek kan, doen we dat telefonisch. Toen we hoorden dat het onderzoek van IGLO stagneerde omdat ze vanwege corona niet bij de mensen langs konden, hebben we aangeboden om ook hun vragenlijst mee te nemen.

Vervolg Hans van Vucht

Hoe gaat de samenwerking met wetenschappers en hoe draagt dat bij voor jullie?

“Ik vind de samenwerking heel inspirerend en heb er veel van geleerd. Zij werken binnen een strak wetenschappelijk kader en vragen in het intro van hun onderzoek nadrukkelijk of bewoners willen meewerken. Wij zijn pragmatisch. In het telefonisch onderzoek hebben we ons natuurlijk wel aan hun protocol gehouden. Ik geloof in de waarde van sociale renovatie en de toegevoegde waarde van meer wetenschappelijke kennis daarover. Leuk dat wij ons steentje konden bijdragen.”

Welke tips heb je?

“Als ik het team een tip mocht geven? Pas het onderzoek aan op de doelgroep. Het taalniveau is te hoog. En als wij zo’n lange intro hadden, dan zouden we nergens binnen komen”

Bram Oosterbroek - RuimteGIDS: “We missen de toegevoegde waarde van samen wandelen”

Hoe betrekken jullie de bewoners?

“Wij werken in Maastricht met twee leergemeenschappen die aansluiten bij twee gemeentelijke projecten: de groene en de blauwe loper. Die leergemeenschappen zijn groepen van zo’n 10 tot 20 bewoners en professionals die drie jaar lang met ons optrekken, samen met ons het onderzoek vorm geven en zelf gezondheidsvragen beantwoorden. Een belangrijk onderdeel daarvan is dat we elkaar ontmoeten en de wijk samen beleven. Op buurtsafari gaan, ter plekke stil staan bij plekken in de wijk die aandacht vragen.”

Vervolg Bram Oosterbroek (RuimteGIDS)

Wat is de impact van corona? Heb je je methode moeten aanpassen?

“Door corona kunnen we elkaar niet meer live zien. Dat betekent dat we nu digitale enquêtes afnemen, leden van de leergemeenschap individueel bezoeken en Zoom-meetings organiseren. Daar bereiken we onze doelen mee, maar het is niet hetzelfde. Je mist de onderlinge inspiratie en de toegevoegde waarde van samen wandelen. Door corona hebben we ook minder contact op straat, waardoor het lastig is om nieuwe leden voor de leergemeenschappen te werven. Totdat bleek dat onze meetfiets een echte participatietrekker was.”

Lees meer over RuimteGIDS - Hoe ondersteun je gemeenten en GGD’en om gezondheid mee te nemen in respectievelijk het ruimtelijk beleid en de omgevingsvisie? (Maastricht en Kerkrade)

Frank den Hertog – GO! Noord Nederland: “Fysieke bijeenkomsten vormen het hart van de GO!-methode”

Hoe betrekken jullie de bewoners?

“Bijeenkomsten met dorpsbewoners vormen het hart van de GO!-methode. Samen bespreken we door ons opgestelde dorpsprofielen om thema’s vast te stellen en in een tweede bijeenkomst kijken we naar kansrijke interventies. De deelnemers werven we via de gemeente, GGD en Dorpsbelangen.”

Vervolg Frank den Hertog (GO! Noord)

Wat is de impact van corona?

“Door corona zijn fysieke groepsbijeenkomsten helaas niet meer mogelijk. Digitale bijeenkomsten en 1-op-1-gesprekken bleken geen alternatief. Voor de gewenste groepsdynamiek en verdieping is samenzijn essentieel, zeker bij een startbijeenkomst als mensen elkaar nog niet kennen. Ook onze werkvormen, met veel papier, laten zich moeilijk vertalen. Bovendien bleken de digitale vaardigheden van veel deelnemers beperkt.”

Heb je je methode moeten aanpassen?

“Zonder bewonersparticipatie kunnen gemeenten ook aan de slag met alleen de dorpsprofielen. Het doel is dan vaak wel anders: meer om de gezonde leefomgeving te agenderen in overleggen tussen fysiek en sociaal domein, dan om op basis hiervan concrete interventies door te voeren.”

Lees meer over GO! Noord - Hoe ondersteun je plattelandsgemeenten bij het creëren van een gezonde leefomgeving? (Groningen, Friesland en Drenthe)

Erwin van der Krabben – Space2Move: “Door corona hebben we ons project kunnen verrijken”

Hoe betrekken jullie de bewoners?

“Wij doen onder meer deur-tot-deur-onderzoek naar de relatie omgeving, bewegen en gezondheid in transformatiewijken. Ook in deze coronatijd kunnen we daar gewoon mee doorgaan. We voeren uitgebreide, losse gesprekken aan de hand van een vragenlijst en mensen werken nog steeds graag mee. We krijgen zelfs terug dat ze het leuk vinden dat iemand aanbelt. We willen nu vervolgonderzoek doen in nieuwe wijken in de regio Arnhem en Nijmegen. Het enige spannende is of de betreffende gemeenten dat een goed plan vinden in deze tijd.”

Vervolg Erwin van der Krabben (Space2Move)

Wat is de impact van corona en hebben jullie je methodiek moeten aanpassen?

“Door corona worden we dus niet in ons onderzoek gehinderd. Sterker nog: we hebben ons project dankzij de crisis kunnen verrijken. Na een call van ZonMw is ook een tweede onderzoek gehonoreerd dat aan Space2move is gelinkt: we doen nu ook onderzoek naar de gevolgen van de 1,5 meter-samenleving voor bewoners in lage SES-wijken.”

Lees meer over Space2Move - Welke maatregelen in het ruimtelijke domein stimuleren burgers om meer te lopen of te fietsen? (Arnhem en Nijmegen)

Leonie van Buuren – GELIJK: “Door corona moeten we voortdurend onze aanpak aanpassen”

Hoe betrekken jullie inwoners?

“Voor de herinrichting van de wijk rond de Malvalaan willen we in co-creatie met de bewoner tot een ontwerp van de wijk komen. Binnen onze methodiek volgen we het dialoogmodel met de stappen exploreren, consulteren, prioriteren, integreren en programmeren. Via onze partners hebben we explorerende gesprekken gevoerd en dialoogsessies gehouden met verschillende stakeholdergroepen. Met een persoonlijke uitnodiging per brief hebben we de bewoners kennis met ons laten maken en hebben we hen kunnen wijzen op de projectwebsite waar meer informatie te vinden is over het onderzoek.

Vervolg Leonie van Buuren (GELIJK)

Wat is de impact van corona?

“We wilden bewoners met ons kennis laten maken én tegelijkertijd alvast behoeften ophalen door een braderie te organiseren, waarbij we opties wilden voorleggen via een antwoordkaart, via een Virtual Reality (VR)-model en via een fysieke maquette. We hadden al 80 aanmeldingen toen de lockdown kwam.”

Heb je je methode moeten aanpassen?

“Als alternatief konden we nog wel met kleine groepjes op veilige afstand in gesprek. Met de professionele eindgebruikers in de wijk, zoals woningcorporatie, zorgorganisatie en gemeente hebben we kunnen beeldbellen. Daarnaast hebben we op straat een papieren vragenlijst uitgedeeld en hebben we gewerkt met posters waarop bewoners hun gedachten konden opschrijven. Helaas hebben we het idee van de ‘ontwerp-keet’ met vrije inloop voor input van bewoners even moeten parkeren. We hebben onze methode dus voortdurend moeten aanpassen. Binnenkort zijn we toe aan ‘integratie’ waarbij bewoners en eindgebruikers bij elkaar komen om met elkaar te bepalen wat ze belangrijk vinden. Onze studenten kunnen die wensen vertalen in fysieke bouwontwerpen waarover we dan met mensen in gesprek gaan. Ik hoop dat dat tegen die tijd live kan en dat we kunnen werken met VR.”

Lees meer over GELIJK - Zorgen voor een gezonde leefomgeving in de ‘wijk van de toekomst’. (Helmond)

Marijke Koene – UDIHiG: “99 van de ruim 1000 uitgenodigde bewoners deden mee met de online enquête”

Hoe betrekken jullie de bewoners?

“Dat doen we op drie manieren: een van de leden van het consortium was tot voor kort de voorzitter van de wijkraad, dus via hem staan we in nauw contact met wijkbewoners. Daarnaast vragen we bewoners om deel te nemen aan enquêtes en aan bewonersbijeenkomsten waar we gebruik maken van Virtual Reality (VR)-technieken. We benaderen bewoners door brieven rond te brengen, plaatsen stukken in de wijkkrant, we maken gebruik van andere bestaande netwerken in de wijk en spreken mensen aan op openbare plekken, bijvoorbeeld in het winkelcentrum.”

Vervolg Marijke Koene (UDIHiG)

Wat is de impact van corona?

“We waren van plan om een vragenlijst af te nemen, waarbij we aan de hand van een plattegrond van de wijk met elkaar in gesprek zouden gaan met stickers en stiften. In het oorspronkelijke plan zou dit deur-aan-deur gebeuren, maar dit paste niet binnen de coronamaatregelen. We hebben toen nog andere vormen onderzocht, bijvoorbeeld door de vragenlijst af te nemen op bekende plekken in de wijk, zoals het in winkelcentrum of in buurtcentra, maar ook dit bleek niet mogelijk.”

Hebben jullie je methodiek moeten aanpassen?

“We hebben nu een online enquête gemaakt waarbij mensen op een digitale kaart iets kunnen aanwijzen. We hebben bewoners hiervoor uitgenodigd door 1000 brieven in de wijk te verspreiden, door het via bestaande netwerken kenbaar te maken, door een oproep in de wijkkrant te plaatsen en door bewoners te benaderen die al eerder aan het onderzoek hadden deelgenomen. Het werkte goed: 99 bewoners hebben de enquête ingevuld. Het was geen geheel representatieve steekproef: het viel op dat er relatief wat meer reacties kwamen uit de wijkdelen met koophuizen dan uit de delen van de wijk waar huurhuizen staan, waar mensen wonen met een lage SES. Wel hadden we gezorgd dat elk deel van de wijk evenredig vertegenwoordigd was en was er een mooie verdeling over de verschillende leeftijdsgroepen. In deze fase waren dit voor ons de belangrijkste punten.”

Lees meer over UDIHiG - Wat is de invloed van woonomgeving op gezondheid in wederopbouwwijken? (Groningen)

Marthe Derkzen – PARTIGAN: “Ik ga deze lente de wijk in met een bakfiets vol plantjes”

Hoe betrekken jullie de bewoners?

“Bij een deel van ons project volgen we mensen die samen een tuin zijn gestart. Daar werk ik mee in de tuin. Zo leren de mensen ons kennen en kunnen we ze interviewen over de effecten. In het andere projectdeel kijken we op wijkniveau naar het gezondheidseffect als mensen gemeentelijk groen gebruiken. We doen daarvoor deur-tot-deur-onderzoek en dat gaat prima: mensen knopen graag een praatje aan.”

Vervolg Marthe Derkzen (PARTIGAN)

Wat is de impact van corona?

“Op de tuin was eerst wat verwarring over wat mocht en niet mocht. Maar toen dat eenmaal helder was, ging het werk gewoon door en kon ik mijn interviews afnemen. Toen de lockdown inging zaten we In het andere project net in de fase dat buurtbewoners zouden participeren met groenaanplant, dat liep parallel aan het vernieuwen van straatwerk door de aannemer. Maar het participatietraject ging helaas niet door en het is onduidelijk wanneer dat weer wordt opgepakt door de gemeente.”

Heb je je methode moeten aanpassen?

“We steken het ‘gemeentelijk groen’-onderzoek nu anders in. Nu gaan we eerst met een vragenlijst langs de deur om het gebruik en de waardering van groen meten en over een jaar weer, in de hoop dat de gemeente in de tussentijd met bewoners een participatietraject kan starten dat we kunnen volgen. We merken dat we in deze tijd meer ons best moeten doen om onszelf aan te kondigen bij de bewoners, bijvoorbeeld met straattheater of een bakfiets vol plantjes. Dat komt onder meer omdat we niet bij bestaande activiteiten in de wijk kunnen aanhaken.”

Lees meer over PARTIGAN - Hoe ‘vergroen’ je de omgeving van kwetsbare burgers? (Arnhem, Nijmegen)