Borging: begin er zo vroeg mogelijk mee

De aanwezigen gingen deze ochtend actief aan de slag met het thema. Borging van hun resultaten in het onderwijs dus, op mbo-, hbo- en wo-opleidingen of bij- en nascholingstrajecten (post-initieel onderwijs). Ze vertelden kort over hun projecten en Irma Mosselman-Lugard (HAN University of Applied Sciences) legde in haar workshop uit welke mensen en middelen je allemaal nodig hebt om een succes te maken van borging. Hieronder wordt verstaan: het vastleggen van de resultaten zodat succesvolle verbeteringen voor de toekomst behouden blijven en met anderen gedeeld worden zodat je ervan kan blijven leren. Ook vertelden de deelnemers wat ze nu al gedaan hebben op dat gebied.

Pitchen met behulp van de ontwikkelboom
De ontwikkelboom is een mooi hulpmiddel om op een eenvoudige manier zichtbaar te maken waar een project over gaat. Hiermee kun je namelijk redeneren vanuit de behoeften van mensen: inwoners, professionals of studenten. Op basis van die behoeften formuleer je je ambitie, op welke resultaten je je wilt richten en met welke activiteiten of projecten je die gaat bereiken. De boomeigenaren worden beschreven, zo wordt het duidelijk welke organisaties of personen verantwoordelijk zijn voor het project.
De deelnemers vulden de ontwikkelboom van tevoren in en gaven deze ochtend aan de hand hiervan in 5 minuten een idee waar hun project om draait en hoe het tot zo ver gaat.
Zo vertelde Irene Slootweg (LUMC) over de knelpunten in het project Leer-Kracht Preventie in de Wijk. Professionals zien de urgentie van het project over preventie van obesitas bij de jeugd en zijn er enthousiast over, maar het is lastig om een netwerk te vormen. “We zien bij bijeenkomsten iedere keer iemand anders. Professionals zeggen: ik zou niet weten waar ik de tijd vandaan moet halen.”

Jeroen Dikken (Haagse Hogeschool) gaf als tip om mensen bij elkaar te brengen die al regelmatig samenwerken, zodat ze geen tijd kwijt raken aan elkaar leren kennen. Hij werkt mee aan het project VITALIS - Voeding voor initiatief: Transdisciplinair onderwijs voor een Adequate preventieve Leefstijl in Senioriteit en zei tijdens zijn pitch ook: “Wees als project bij de juiste beslismomenten aanwezig, bijvoorbeeld bij een vergadering van het managementteam.”

Anna Kersten (UMC Utrecht) is projectleider van Ontwikkeling van evidence-based preventieonderwijs in de geneeskundeopleiding, dat draait om het ontwikkelen van een nieuw curriculum waarin aandacht is voor preventie en zei: “Ons doel is om docenten, studenten en toekomstig artsen meer duidelijkheid te geven over de taken en rollen van artsen bij preventie. We hebben het tij mee: er is meer interesse in preventie bij medische professionals.” Ze pleitte ervoor om in de geneeskundeopleiding meer aandacht te hebben voor populatiegerichte preventie en niet alleen op individuele gerichte aanpakken te focussen.

Bekijk hier de achtergrondinformatie over de ontwikkelboom.
De juiste mensen en middelen
Irma vroeg de deelnemers om te bespreken in welk stadium hun project nu is en of en wanneer ze begonnen zijn met borging.
Zo vertelde Saskia Idink (ROC Midden Nederland), projectleider van Positieve gezondheid in de praktijk, dat er bij haar project al vanaf het begin gesprekken zijn over borging en dat er nog wat valt te verbeteren bij de scholing van docenten. “Na ons project weten we beter waar positieve gezondheid al in het onderwijsmateriaal zit en waar het nog meer moet.”

Dit zijn de tips van Irma Mosselman-Lugard van de HAN die de workshop over het thema borging begeleidde.
Check of de juiste mensen/ stakeholders aan boord hebt! Denk aan:
- Authority: mensen met beslissingsbevoegdheid/ mandaat
- Resources: mensen die middelen kunnen inbrengen (mensen en geld)
- Expertise: mensen die expert-kennis hebben over het thema/ de inhoud/ context, bijvoorbeeld een onderzoeker
- Information: mensen die informatie hebben, bijvoorbeeld een wijkbewoner
- Need: doelgroep, eindgebruiker
Denk na over de volgende vragen met betrekking tot borging van je project en bespreek ze met je projectleden:
- Waar gaan we mee stoppen?
- Wat gaan we uitbouwen?
- Waar gaan we mee starten?
Leren van succesverhalen
Een bekende manier om projectleden en andere stakeholders betrokken te houden is het vieren van successen. Irma benadrukte ook het belang van het benoemen en delen van successen tijdens het onderzoek. “Daar krijg je energie van en kun je ook van leren.”

Katrien Colman (Hanze Universiteit) bracht deze ochtend een succesvolle casus in. Ze werkt aan de Interprofessionele minor Expeditie het Gezonde Noorden en vertelde: “Samen met studenten van de betrokken onderwijsinstellingen hebben we een dag georganiseerd waarop we ons onderwijs hebben getest. Het was spannend. Je wordt gecheckt op je aannames en we hebben onszelf ook teruggefloten. We hebben veel geleerd van de studenten en onszelf.”
Je kunt die succesfactoren analyseren, legde Irma uit. Vervolgens kun je kijken wat het zou betekenen als dit vaker gerealiseerd zou worden, hoe je dit vervolgens kunt realiseren en wat je eerste stap daarheen is.
Voor de toekomst zou Hedwig Boer (Rijksuniversiteit Groningen en ook betrokken bij Expeditie het Gezonde Noorden) graag willen zien dat de studenten en docenten “elkaar leren kennen en als gelijkwaardige, lerende mensen zien. In plaats van: ik ben de docent en ik vertel jullie wel even hoe je dit moet aanpakken.” Katrien voegde eraan toe: “Mijn verre droom is dat de mensen in de regio Appingedam, waar we werken, naar ons toe komen – als een magneet – in plaats van andersom.”
Zie hier voor andere tips bij het implementeren van onderwijs.
Tips voor borging
Twee van de projecten zijn al goed bezig met borging: VITALIS en Let’s get serious. Beide projectleiders benadrukten dat je al in de voorbereidingsfase van je project na moet denken over borging. Hoe zorgen deze projecten verder voor een succesvolle borging in het onderwijs? We vroegen om een paar tips.
Tips van VITALIS
VITALIS - Voeding voor initiatief: Transdisciplinair onderwijs voor een Adequate preventieve Leefstijl in Senioriteit is bezig met onderwijsonderdelen die al gestart zijn of nog gaan starten, op vijf hogescholen, maar overal wel een verschillend type onderwijs.
Projectleider Canan Ziylan (Hogeschool Rotterdam) en de externe implementatieskundige Ien van Doormalen (DoorZien Adviesgroep) van VITALIS geven onderstaande tips:
- Je kan niet zonder enthousiaste, creatieve, energieke en volhardende projectleiders en projectgroepleden om de projectambities te realiseren. Pas wel op dat het niet enkel op persoonsniveau blijft hangen.
- Geef niet alleen maar prioriteit aan de dagelijkse zaken, maak tijd voor borging, breder uitzetten en vragen als ‘hoe beïnvloed ik momenten van besluitvorming?’.
- Maak gebruik van de buitenwereld om verandering in de binnenwereld te versnellen: benut kennis-, expertise- en uitwisselingsplatforms (zo zitten wij in het Partnernetwerk Ondervoeding bij Ouderen en hierdoor is er nu aandacht voor ondervoeding bij ouderen in het GALA-akkoord).
- Sluit aan bij de actualiteit/ de maatschappelijke vraag: zoek aanknopingspunten en maak gebruik van het momentum.


Tips van Let's get serious
Let's get serious: Verbinding en versteviging van post-initieel onderwijsaanbod in Zuid-Nederland rondom Preventie en Gezondheidsbevordering heeft al afspraken gemaakt over financiering en afspraken met het bedrijf dat hun serious game gaat bouwen. Ook zijn ze al bezig met accreditatie.
Projectleider Stef Kremers (Maastricht University) en Nils Keesmekers (Maastricht University) van Let's get serious:
- Laat de doelgroep (zorgprofessionals) meedenken over de inhoud, want zij weten beter wat in de praktijk speelt en en welke behoeftes er zijn.
- Houd rekening met de randvoorwaarden (onze serious game mag bijvoorbeeld niet te veel tijd kosten en moet betaalbaar zijn).
- Zorg voor (gedeeld) eigenaarschap: afspraken met (mede)projectleden voor de borging van de resultaten maken dat deze niet zo snel in de kast belanden.
- Kijk verder dan de einddatum van het project: zowel voor de financiering (het business model), zodat het project ook na de einddatum de eigen broek kan ophouden, alsook de inhoud (die ook daarna actueel moet blijven).

Over vernieuwing en samenwerking in onderwijs
Het doel van de projecten is om kennis en vaardigheden op het gebied van preventie en gezondheidsbevordering te versterken binnen initieel onderwijs (mbo/hbo/wo) gericht op toekomstige professionals die zich (in toenemende mate) bezig houden met het bevorderen van een gezonde leefstijl. Deze kennis en vaardigheden omvat ook weten hoe adequaat door te verwijzen én samen te werken met andere relevante professionals. Dit kunnen professionals zijn, die – vanuit verschillende opleidingsachtergronden: WO-HBO-MBO – met elkaar ‘in de keten’ samen werken. Maar het kan ook samenwerking betreffen over domeinen heen (eerstelijnszorg, publieke gezondheid, sociaal domein). Meer informatie over de projecten leest u in onze artikelenreeks: Inbedding van preventie in onderwijs.
Ook interessant
- Verslag van de 1e bijeenkomst op 19 april 2022: Leren elkaars taal te spreken
- Artikelenreeks Inbedding van preventie in onderwijs
- Nieuwsbericht 4 februari 2022: Nieuwe projecten van start voor inbedding van preventie in onderwijs
Colofon
Tekst: Thessa Lageman
Beeld: Sophie Rijsman
Eindredactie: ZonMw