Aandacht voor kleine dingen maakt het verschil

COVID-19 heeft vaak een moeilijk voorspelbaar verloop. Daardoor hebben naasten soms nauwelijks tijd om afscheid van de stervende te nemen en het ziekteproces te verwerken, zegt Marcella Tam. Zij is coördinator van het project Oog voor naasten en nabestaanden bij het LUMC en projectleider van de COVID-19-module. Ook de maatregelen om het besmettingsrisico te beperken hebben veel invloed op de laatste levensfase. ‘Het maakt veel uit of je rustig afscheid van iemand kunt nemen of vermomd in een pak 5 minuten of zelfs helemaal niet meer bij je naaste mag zijn.’ Het risico op besmetting beperkt bovendien de mogelijkheden voor zorgverleners, familie en vrienden om iemand steun en troost te bieden.

De bestaande Oog voor naasten-methodiek biedt zorgverleners in ziekenhuizen en verpleeghuizen tools om naasten van opgenomen patiënten in de palliatieve fase goede voor- en nazorg te bieden. Een expertgroep van Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) ontwikkelde in het voorjaar van 2020 aanvullende module voor palliatieve zorg in tijden van het coronavirus. Daarin gaat het bijvoorbeeld over de angst om besmet te raken en de omgang met contactbeperkingen voor naasten in ziekenhuizen en verpleeghuizen. Zorgverleners en mantelzorgers krijgen tips om met deze situaties om te gaan en naasten erop voor te bereiden.

Tam en haar collega’s onderzoeken nu of de adviezen en tips in de module goed aansluiten bij de behoeften van naasten en zorgverleners. ‘Moeten er nog andere adviezen bij? Zijn er aanpassingen nodig? Met deze kennis passen we de COVID-19-module aan.’ Het literatuuronderzoek en de mediasearch zijn inmiddels afgerond. Binnenkort beginnen de focusgroepen met nabestaanden en zorgverleners.

Op de uitkomsten van het onderzoek kan Tam niet vooruitlopen. ‘We zien al wel dat de aandacht voor ogenschijnlijk kleine zaken vaak het verschil maakt. Voorbeelden zijn dat een zorgverlener iemand helpt om via beeldbellen contact te hebben met hun naaste. Of de nabestaanden in gesprek informeert over de laatste momenten van hun dierbare. Aandacht voor deze zaken moet je als zorgverlener inbouwen in je drukke dagelijkse zorg. Dat hoeft niet veel extra tijd te kosten. Als je je maar bewust bent dat aandacht voor naasten erbij hoort.’

De pandemie heeft het belang van palliatieve zorg duidelijker gemaakt, merkt Tam. ‘Generalisten zien nu nog beter wat deze zorg inhoudt en waarvoor die nodig is.’ Ze signaleert óók een spanningsveld. ‘De zorg staat onder druk. Tegelijkertijd is aandacht voor naasten dringend nodig. Het is dus belangrijk iets te kunnen bieden dat niet tijdrovend is maar wel verschil maakt.’ De noodzaak voor handreikingen hiervoor blijft ook na afname van de pandemie bestaan, verzekert Tam. ‘Besmettelijke ziektes zullen er altijd blijven.’