Open Access heeft als doel om publiek gefinancierd onderzoek voor iedereen online toegankelijk te maken. Open Access publicaties zijn beter vindbaar, worden vaker geciteerd en hebben een groter bereik. Dit geldt voor zowel inzage als hergebruik, zonder verdere financiële en/of juridische drempels. Ook moet deze publicatie via een algemeen toegankelijk medium (het internet) vindbaar zijn. Tijdschriften die volgens Open Access-standaarden publiceren hebben geen abonnements- of aanschafkosten. Hiermee zijn de resultaten uit met publiek geld gefinancierd onderzoek voor een breder publiek toegankelijk. Zo wil ZonMw dat publicaties niet alleen direct toegankelijk zijn voor wetenschappers, maar ook voor clinici en patiënten. Verder is het van belang dat publicaties door professionals uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties snel worden gelezen en gedeeld. Open Access helpt daarmee de wetenschap vooruit en stimuleert de kennisuitwisseling tussen disciplines en tussen wetenschap en maatschappij.
Voor meer informatie over Open Access publiceren kunt u de website openaccess.nl raadplegen. Hier vindt u onder andere informatie en antwoord op vragen over: Wat wil de regering? Wat wil de wetenschap? Wat zijn de stand van zaken? Wat is mijn rol? Welke afspraken zijn er met uitgevers? Welk uitgevers publiceren alles in OA? Kun je ook publiceren in de eigen universitaire repository? NB: Voor hulp en informatie heeft elke universiteit een contactpunt.
ZonMw verplicht onderzoekers om alle publicaties die voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek dat geheel of gedeeltelijk door ZonMw gesubsidieerd is Open Access beschikbaar te stellen. Er zijn nationaal en internationaal veel ontwikkelingen geweest op het gebied van Open Access. Medio 2019 heeft ZonMw zich achter Plan S geschaard, met als streven dat het Open Access beleid volgens de principes van Plan S zal gelden voor alle subsidieoproepen die worden opengesteld worden vanaf 1 januari 2021. Plan is opgesteld door cOAlition S, een samenwerkingsverband van internationale subsidieverstrekkers, met als doel om 100% Open Access te bereiken.
Voor meer informatie over het ZonMw Open Access beleid en de huidige mogelijkheden kunt u contact opnemen met het Open Access team via openscience@zonmw.nl.
Hieronder verstaan we het Open Access publiceren in volledig Open Access tijdschriften en platforms. De onderzoeksresultaten zijn direct (geen embargotermijn tussen datum van publicatie in een tijdschrift en vrije toegankelijkheid online) gratis en voor iedereen toegankelijk op het platform van de uitgever. Soms brengen uitgevers daarvoor kosten in rekening: Article Processing Charges (APC’s). Er worden bij deze tijdschriften of platforms géén abonnementskosten gerekend. Het peer-review proces wordt op de standaard manier uitgevoerd.
De groene route houdt in dat een auteur, naast publicatie in een traditioneel abonnee of Open Access tijdschrift, tegelijkertijd een versie van dit artikel vrij toegankelijk beschikbaar stelt in een publiek toegankelijke database (Open Access repository). Dit wordt ook wel 'zelf-archivering' genoemd. De Nederlandse repositories zijn via NARCIS te vinden, de Nederlandse portal voor wetenschappelijke informatie. Voor een volledig overzicht van Open Access repositories, kunt u de website van Directory of Open Access Repositories bezoeken. Zie voor de groene route ook Amendement Taverne en het initiatief 'You share, we take care'.
In hybride tijdschriften worden na betaling van APC’s, artikelen als Open Access gepresenteerd binnen het bestaande abonnementenmodel. Voor sommige hybride tijdschrijften zijn zogenaamde 'transformative agreements' gesloten tussen Nederlandse universiteiten en uitgevers. Door deze afspraken kunnen auteurs gratis of met korting Open Access publiceren. Wilt u weten of u via 'transformative agreements' Open Access bij een bepaald tijdschrift kan publiceren kijk dan op de website van Library.
Het is de ambitie van de Nederlandse regering dat al het publiek gefinancierd onderzoek Open Access beschikbaar is. Om dit te bereiken, ondertekenden 10 partijen, waaronder NWO en ZonMw, in 2017 het Nationaal Plan Open Science. De stand van zaken op het gebied van Open Access bij gezondheidsonderzoek is in 2017 geïnventariseerd in opdracht van VWS.
Bovengenoemde factoren en met name het belang van patiënten en zorgprofessionals om vrije toegang te hebben tot alle beschikbare kennis voortkomend uit het onderzoek, maakt dat juist binnen gezondheidsonderzoek Open Access publiceren van groot belang is. Het Europese plan om de overgang naar het publiceren in Open Access tijdschriften en Open Access platformen te versnellen, sluit hierop aan.
Uw publicatie over uw onderzoeksresultaten draagt positief bij kennisaccumulatie en de verspreiding van deze resultaten. Daarmee vergroot de kans dat uw artikel gevonden en gelezen wordt en dat levert zelfs een mogelijk citatievoordeel op. Daarnaast is het bereik (lezerspubliek) groter, zowel bij wetenschappelijke als maatschappelijke stakeholders. Denk daarbij aan samenwerkingspartners in de wetenschap (Team Science) en maatschappij (bijvoorbeeld patiëntvereniging) die kunnen meehelpen impact van het onderzoek te realiseren.
De Vereniging van Universiteiten (VSNU), de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU), de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de wetenschappelijke uitgever Elsevier hebben een raamovereenkomst afgesloten.
Lees hier meer
NWO en ZonMw steunen de oproep van een aantal internationale onderzoeksfinanciers en wetenschappelijke uitgevers om onderzoek op het gebied van het coronavirus zo snel mogelijk openbaar beschikbaar te maken.
Lees hier meer
De Nederlandse universiteiten gaan hun 100% open access doel een extra impuls geven met brede implementatie van artikel 25fa van de auteurswet (amendement Taverne).
Naar artikelIn een poging het goede voorbeeld te geven maken de rectoren van vijf Nederlandse universiteiten hun recente artikelen open access beschikbaar.
Bron: ScienceGuide, door Sicco de Knecht
Lees het artikel in Science Guide
Dit Youtube filmpje legt op een eenvoudige manier uit wat Open Acces inhoudt (Engelstalig)
Bekijk het filmpje hier