Het is de ambitie van de Nederlandse regering dat al het publiek gefinancierd onderzoek in 2021 Open Access beschikbaar is. Om dit te bereiken, ondertekenden 10 partijen, waaronder NWO en ZonMw, in 2017 het Nationaal Plan Open Science. De stand van zaken op het gebied van Open Access bij gezondheidsonderzoek is in 2017 geïnventariseerd in opdracht van VWS. Hierin is de aanbeveling dat met de basis van het Nationaal Plan Open Science, er voor gezondheidszorgonderzoek aanscherpingen noodzakelijk zijn vanwege contextspecifieke elementen:
Bovengenoemde factoren en met name het belang van patiënten en zorgprofessionals om vrije toegang te hebben tot alle beschikbare kennis voortkomend uit het onderzoek, maakt dat juist binnen gezondheidsonderzoek Open Access publiceren van groot belang is. Het Europese plan om de overgang naar het publiceren in Open Access tijdschriften en Open Access platformen te versnellen, sluit hierop aan.
Open Access heeft als doel om publiek gefinancierd onderzoek voor iedereen online toegankelijk en te maken. Open Access publicaties zijn beter vindbaar, worden vaker geciteerd en hebben een groter bereik. Dit geldt voor zowel inzage als hergebruik, zonder verdere financiële en/of juridische drempels. Ook moet deze publicatie via een algemeen toegankelijk medium (het internet) vindbaar zijn. Tijdschriften die volgens Open Access-standaarden publiceren hebben geen abonnements- of aanschafkosten. Hiermee zijn de resultaten uit met publiek geld gefinancierd onderzoek voor een breder publiek toegankelijk. Zo wil ZonMw dat publicaties niet alleen direct toegankelijk zijn voor wetenschappers, maar ook voor clinici en patiënten. Verder is het van belang dat publicaties door professionals uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties snel worden gelezen en gedeeld. Open Access helpt daarmee de wetenschap vooruit en stimuleert de kennisuitwisseling tussen disciplines en tussen wetenschap en maatschappij.
Voor meer informatie over Open Access publiceren kunt u de website openaccess.nl bezoeken. Hier vindt u onder andere informatie en antwoord op vragen over: Wat wil de regering? Wat wil de wetenschap? Wat zijn de stand van zaken? Wat is mijn rol? Welke afspraken zijn er met uitgevers? Welk uitgevers publiceren alles in OA? Kun je ook publiceren in de eigen universitaire repository? NB: Voor hulp en informatie heeft elke universiteit een contactpunt.
ZonMw streeft er naar dat alle wetenschappelijke publicaties van ZonMw gefinancierd onderzoek op het moment van publicatie onmiddellijk wereldwijd vrij toegankelijk en herbruikbaar zijn.
Het medisch-gezondheidsveld is een zeer dynamisch kennisveld. Als deze actuele kennis niet direct, of alleen tegen extra betaling beschikbaar komt vertraagt dat de voortgang van de wetenschap.
Sinds 2013 voert ZonMw een Open Access beleid dat onderzoekers verplicht alle publicaties die voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek dat geheel of gedeeltelijk is gesubsidieerd door ZonMw Open Access beschikbaar te stellen.
Medio 2019 heeft ZonMw zich achter Plan S geschaard, met als streven dat het Open Access beleid volgens de principes van Plan S zal gelden voor alle subsidieoproepen die worden opengesteld worden vanaf 1 januari 2021. Open Access kan onder Plan S op drie manieren bereikt worden:
In de huidige tussenperiode stimuleert ZonMw de gouden route. Voor meer informatie over de mogelijkheden, kunt u contact opnemen met het Open Access team via openscience@zonmw.nl.
De ambitie van Nederland & Europa is om te zorgen dat resultaten voortkomend uit door de overheid gefinancierde projecten 100% Open Access toegankelijk te laten zijn in 2021. De toekomst wordt gezien in de volledig gouden route: hieronder verstaan we het Open Access publiceren in volledig Open Access tijdschriften en platforms. De onderzoeksresultaten zijn direct gratis en voor iedereen toegankelijk op het platform van de uitgever. Er worden op geen enkele manier abonnementskosten gerekend bij deze tijdschriften of platforms. Voor de publicatiekosten betaald de auteur zogenaamde Article Processing Charges (APC’s). Het peer-review proces is niet veranderd en wordt op dezelfde manier uitgevoerd.
Via de groene route wordt een artikel Open Access gepubliceerd in een traditioneel abonnee-tijdschrift, terwijl tegelijkertijd een versie van dit artikel door de auteur vrij toegankelijk beschikbaar wordt gesteld in een publiek toegankelijke database (Open Access repository). De Nederlandse repositories is via NARCIS te vinden, de Nederlandse portal voor wetenschappelijke informatie. Voor een volledig overizcht van Open Access repositories, kunt u de website van Directory of Open Access Repositories bezoeken.
In hybride tijdschriften worden na betaling van APC’s artikelen als Open Access gepresenteerd binnen het bestaande abonnementenmodel. NWO en ZonMw zijn geen voorstander van de hybride vorm en vinden de resultaten die VSNU boekt namens de Nederlandse universiteiten in de zogenaamde “big deal”-onderhandelingen met uitgevers een belangrijke stap in de transitie naar volledig Open Access. Wilt u weten of u via “big deals” van de VSNU Open Access bij een bepaald tijdschrift kan publiceren kijk dan op de website van Library.
Uw publicatie over uw onderzoeksresultaten draagt positief bij kennisaccumulatie en de verspreiding van deze resultaten. Daarmee vergroot de kans dat uw artikel gevonden en gelezen wordt en dat levert zelfs een mogelijk citatievoordeel op. Daarnaast is het bereik (lezerspubliek) groter, zowel bij wetenschappelijke als maatschappelijke stakeholders. Denk daarbij aan samenwerkingspartners in de wetenschap (Team Science) en maatschappij (bijvoorbeeld patiëntvereniging) die kunnen meehelpen impact van het onderzoek te realiseren.
