Meer aandacht voor man-vrouwverschillen in onderzoek door krachtenbundeling

Luister naar de podcast voor het volledige gesprek.

WOMEN Inc. is het netwerk voor en door vrouwen die zichzelf en elkaar willen versterken op thema’s als geld, gezondheid en beeldvorming. Want voor je kansen moet het niet uitmaken of je een jongen of een meisje bent. Ruim 7 jaar geleden maakte WOMEN Inc. een rondgang langs hoogleraren en specialisten uit verschillende vakgebieden binnen de gezondheidszorg. Daaruit bleek dat er in onderzoek weinig aandacht werd besteed aan man-vrouwverschillen, terwijl er wel behoefte was aan meer inzicht in deze verschillen. WOMEN Inc. besloot vervolgens de voorlopers op het gebied van gendersensitieve gezondheidszorg samen te brengen tijdens een expertmeeting. Hieruit ontstond de Alliantie Gender & Gezondheid. Deze alliantie leidde weer tot de ontwikkeling van de Kennisagenda Gender en Gezondheid door ZonMw. Hierin is alle kennis over man-vrouwverschillen in gezondheid gebundeld en zijn de kennislacunes benoemd. 

Bundeling van krachten

Waarom verdiepten onderzoekers zich niet eerder in man-vrouwverschillen? ‘Wetenschappers zijn getraind om onderzoek te doen in een context waarin ze zoveel mogelijk proberen de condities van hun onderzoek te controleren’, zegt Radjesh Manna. ‘Dat betekent in de praktijk dat ze een zo homogeen mogelijke onderzoekspopulatie willen hebben. Te veel variatie kan namelijk van invloed zijn op de resultaten, die daardoor moeilijker te duiden zijn.’ Daardoor zijn er lange tijd alleen symptomen van mannen onderzocht en zijn die van vrouwen vaak atypisch genoemd. Jannet Vaessen: ‘Toegeven dat je iets nog niet weet is een mooi academisch principe, maar toch merken we dat er nog steeds veel weerstand is om deze onwetendheid toe te geven. Het is daarom belangrijk dat er steeds meer kennis komt, zodat iedereen ervan overtuigd raakt dat er een verschil moet worden gemaakt.’ Met andere woorden: er is meer wetenschappelijk onderzoek naar man-vrouwverschillen nodig. En wat is er de afgelopen jaren dan veranderd? Volgens Maria Henneman speelde de bundeling van krachten door de oprichting van de Alliantie Gender & Gezondheid een belangrijke rol. Ook kon men niet langer om de kennis uit onderzoek en de rol van de patiënten zelf heen. ‘Bovendien begon de industrie zich er in andere landen mee te bemoeien. Zo kwam men er bijvoorbeeld achter dat de dosering van bepaalde medicatie voor vrouwen te hoog was, en daardoor dodelijk kon zijn. Ook dat hielp om man-vrouwverschillen op de maatschappelijke agenda te krijgen’, aldus Henneman. 

Divers onderzoek

De ZonMw-commissies die onderzoeksvoorstellen beoordelen, letten steeds meer op sekse-, gender- en andere diversiteitsaspecten. Toch worstelen wetenschappers volgens Vaessen nog wel met wat dit precies betekent en hoe dat vorm moet krijgen in onderzoek. Het is dan ook belangrijk om het in ieder geval eens te zijn over de definities. ‘Sekse gaat over fysieke verschillen tussen mannen en vrouwen, gender heeft te maken met onze rollen in de samenleving. Het is nog steeds de vraag of een depressie echt vaker voorkomt bij vrouwen, of dat een depressie bij mannen anders tot uiting komt. We hebben een enorme kennisachterstand te overbruggen en dat begint bij meer bewustwording’, zegt Vaessen. Wat kunnen onderzoekers doen om aan de slag te gaan met man-vrouwverschillen? ‘Onderzoekers zouden gelijk rekening moeten houden met man-vrouwverschillen in hun hypotheses en onderzoeksopzet’, zegt Manna. ‘Ook moet er meer diversiteit komen in onderzoekspopulaties. Kan dat niet? Wees daar dan duidelijk en eerlijk over.’

Een gelukkig mens

Volgens Manna zorgt het programma Gender en Gezondheid voor meer bewustwording. ‘We hoeven niet meer een discussie te voeren over waarom mannen verschillen van vrouwen en andersom. Maar we zijn er nog lang niet. Er is de komende jaren veel meer geld voor onderzoek nodig. Uiteindelijk doen we het voor de patiënten. Ik hoop dan ook dat de zorg alle opgedane kennis meeneemt naar de praktijk en dat patiënten de zorg krijgen die het beste bij ze past.’ Henneman hoopt dat zorgprofessionals bij de behandeling van hun patiënten rekening gaan houden met de verschillen tussen mannen en vrouwen die voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek. ‘Ik ben pas een gelukkig mens als de beschikbare wetenschappelijke kennis de spreekkamer bereikt en ook wordt gebruikt om mensen goed te behandelen.’ Vaessen is het met Manna en Henneman eens, maar voegt er nog aan toe dat ze de agenderende rol van WOMEN Inc. graag zou willen overdragen aan het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). ‘Pas dan kunnen we er voor zorgen dat diversiteitsnormen worden meegenomen in alle onderzoeksprogramma’s, in alle subsidies die worden verleend en in al het beleid dat wordt gemaakt.’

Podcast ‘Gender en gezondheid’

Wilt u horen waarom Maria Henneman de overstap van journalistiek naar gender en gezondheid maakte? En waar we op dit moment staan als het gaat om genderspecifiek onderzoek? Luister dan de hele podcast.