Interview Jaap van Netten

De Academische werkplaats Homeland (kort voor: Lower-extremity Amputation Nihilation in Diabetes and other neuropathies) richt zich op een specifieke groep hulpmiddelen, zegt bewegingswetenschapper en coördinator Jaap van Netten. Het zijn allemaal drukverlagende hulpmiddelen – of het nu om loopgips of een speciale orthopedische schoen gaat - die ervoor zorgen dat patiënten kunnen blijven lopen. ‘Ze verdelen de druk aan de onderkant van de voet, voorkomen dat er wonden ontstaan en zorgen ervoor dat de patiënt kan blijven bewegen en participeren.’
Gevoelloosheid kan verschillende oorzaken hebben, legt Van Netten uit. ‘Diabetes is een belangrijke en bekende oorzaak, maar het kan ook het effect zijn van een kankerbehandeling, nierziekte, alcoholische neuropathie of in sommige gevallen door ouderdom.’ Die gevoelloosheid treedt vaak zo langzaam op dat mensen vaak niet eens door hebben dat ze een wond hebben aan hun voet. ‘Het pijnsignaal komt niet door en dan loop je door tot het te laat is.’

Deze wonden leiden vaak tot ziekenhuisopnames

Deze voetwonden zijn vaak lastig te behandelen, zegt Van Netten. De kans op infecties is groot en deze wonden leiden vaak tot ziekenhuisopnames. ‘En dan is er nog het risico dat de infectie overslaat naar de botten, dat betekent vaak langdurig antibioticagebruik of de botten moeten worden verwijderd. Uit onderzoek weten we dat de behandeling gemiddeld 10.000 euro per wond kost.’

Dat maakt het gebruik van deze hulpmiddelen zo cruciaal. ‘Zowel bij de behandeling als het voorkomen van dit soort wonden kunnen deze hulpmiddelen uitkomsten verbeteren. We hebben het jaarlijks over 120.000 tot 150.000 mensen die deze hulpmiddelen krijgen ter preventie of ter behandeling van een voetwond.’
Flinke aantallen. ‘Dit zijn nog voorzichtige schattingen. Het daadwerkelijke aantal mensen dat met een voetwond of een hoog risico hierop rondloopt is mogelijk veel hoger. We hebben het over mensen met gevoelsverlies, die vaak lang doorlopen en die zich niet snel laten horen.’
Dat maakt het onderzoek naar patiënten complex. ‘Bij sommige hulpmiddelen heb je hele mondige patiënten, maar wij moeten echt op zoek. Het gaat veel al om oudere mensen, die soms al jaren diabetespatiënt zijn en niet voor zichzelf opkomen, het is echt een genegeerde groep patiënten.’ De Academische werkplaats gaat nu samen met de Diabetesvereniging een patiënten-vertegenwoordiging rondom de voet en het gebruik van deze specifieke hulpmiddelen opzetten. Deze patiënten worden getraind en kunnen vervolgens voorlichting geven over het gebruik van de hulpmiddelen.

Het is een extreem versnipperd multidisciplinair veld

En dit is nog maar één project binnen Homeland. De andere projecten richten zich op professionals, er zijn nogal verschillende beroepsgroepen bij deze wondzorg en de inzet van de hulpmiddelen betrokken. ‘Het is extreem versnipperd multidisciplinair veld. We hebben het zowel over ziekenhuiszorg als eerstelijn. Van thuiszorg, revalidatiearts tot orthopedisch schoentechnicus. We hebben het over verschillende actoren, die op verschillende plaatsen verantwoording af moeten leggen. Incidenteel wordt al ontzettend goed samengewerkt, maar er is echt nog een wereld te winnen.’

De samenwerkende partijen binnen de werkplaats – en dat zijn ruim dertig – willen deze versnippering tegengaan. Vanuit Homeland worden nu in totaal zeven onderzoeken opgezet om ervoor te zorgen ‘dat kennis wordt gedeeld en vermenigvuldigd’. Een viertal studies richt zich op de praktijk en moet ervoor zorgen dat academische kennis op de juiste plaats terecht komt.
De onderzoeken binnen de Werkplaats richten zich zowel op de ziekenhuiszorg als op de nazorg en preventie, die meestal door de eerste en tweede lijn wordt verzorgd. ‘De podotherapeutische zorg is in Nederland vergeleken met andere landen echt goed geregeld. Maar we hebben hier ook te maken met de versnippering.’  Veel hangt af van de individuele professional – wat doet de podotherapeut, de pedicure of orthopedisch schoentechnicus? Hoe wordt het hulpmiddel voorgeschreven?

Mensen met een wond of met een hoog risico hierop worden in het ziekenhuis behandeld. Tien ziekenhuizen nemen deel aan dit onderzoek en gaan gezamenlijk de route ‘van het drukontlastende hulpmiddel’ in kaart brengen. ‘Welke hulpmiddelen krijg je wanneer? Beginnen we altijd met gips tot aan de knie? Als we deze route kunnen protocolleren en daar veel discussies met elkaar over gaan voeren, dán krijgen we kwaliteitsverbetering in de zorg en meer doelmatigheid.’ Naast de ziekenhuizen hebben zich inmiddels ook andere professionals - van revalidatieartsen, een thuiszorgorganisatie tot bedrijven gespecialiseerd in orthopedisch schoeisel - bij deze samenwerking aangesloten.
In het ziekenhuis zelf zijn ook weer uiteenlopende disciplines bij de route van het hulpmiddel betrokken. ‘Een polikliniek wordt meestal gerund door een internist of vaatchirurg. Maar de hulpmiddelenzorg is niet hun specialisme. De hulpmiddelen zelf worden soms aangelegd door een gipsverbandmeester, soms een orthopedisch schoentechnicus of podotherapeut.’

De deelnemende partijen zijn in ieder geval enthousiast. ‘Ook zij zien dat er in de kennis rondom deze hulpmiddelen nog veel verbeterd kan worden. We hopen met deze werkplaats een platform te creëren waar al deze verschillende beroepsgroepen op een laagdrempelig manier kennis delen. Nieuwe vragen opwerpen. Welke kennis is er al en waar moet deze terecht komen? Gelukkig zijn heel veel mensen binnen het veld zich bewust van de noodzaak en de urgentie.’
De bewegingswetenschapper weet hoeveel verschil goede zorg en een goed hulpmiddel voor deze groep – vaak kwetsbare - patiënten kan maken. ‘Dit kan mensen echt een hoop vrijheid teruggeven. Wanneer ze te lang wachten en ze verliezen door de ontstoken wond een been, dan zijn ze vaak de rest van hun leven aangewezen op hun rolstoel.’

Publicatiedatum: 30 november 2022