Interview Agnes van der Poel

‘Er is nog maar weinig onderzoek gedaan naar technologie in de gehandicaptenzorg’, begint coördinator Agnes van der Poel van de academische Werkplaats ZoTeG – kort voor ZorgTechnologie in de Gehandicaptenzorg. ZoTeG is een bijzondere samenwerking tussen zorgorganisaties, hulpmiddelengebruikers, universiteiten, MBO en Academy Het Dorp. Voorzitter van de stuurgroep van ZoTeG is Brigitte Boon, hoogleraar Data en technologie in de gehandicaptenzorg bij Tranzo (Tilburg University) en bestuurder bij Academy Het Dorp.
Er gebeurt al heel veel in het veld op het gebied van technologie, zegt Van Der Poel. ‘Denk aan het gebruik van apps, robots, beeldbellen. Maar als je technologie echt duurzaam wilt inzetten dan moet het worden opgenomen in de werkprocessen van de zorginstellingen. En dat gebeurt nog maar mondjesmaat.’

Het blijft vaak toch bij interessante pilots, waarna het leuke robotje in de kast terecht komt. ‘We willen de gehandicaptensector helpen door meer kennis te bieden. Welke hulpmiddelen hebben hun waarde in onderzoek al bewezen? Wat zijn de effecten voor de client? Bevordert het de zelfredzaamheid van de gebruiker? Ook de zorgverlener moet er wat aan hebben, net zoals de bedrijfsvoering.
Alle kanten van de dobbelsteen.’
Ook de gebruikers van zorgtechnologie zijn nauw betrokken bij de werkplaats. ‘Vanuit Academy Het Dorp doen we nooit iets zonder ervaringsdeskundigen. Ook de landelijke belangenorganisatie LBF door en voor mensen met een verstandelijke beperking is erg enthousiast over de werkplaats. Net als Ikone, de andere betrokken organisatie die het cliëntperspectief vertegenwoordigt.

In de onderzoeken van ZoTeG gaat het om zorgtechnologie die positief bijdraagt op drie inhoudelijke thema’s: bevorderen van zelfredzaamheid, het meten en reguleren van stress en spanning en het verbeteren van slaap en nachtrust. Er zijn verschillende technologische hulpmiddelen rondom deze thema’s. ‘Denk aan applicaties om stress te monitoren en te verminderen, slimme matrassen die inzichtelijk maken hoe goed iemand slaapt. Dit soort hulpmiddelen brengen de gesprekken met de hulpverlener zo mooi op gang. Waar wordt iemand rustig van? Zo bepaal je samen wat iemand zelf kan doen om spanning te verminderen. Is dat bijvoorbeeld naar kattenfilmpjes of een tennistoernooi kijken, of juist een ademhalingsoefening doen. Daar maak je dan met elkaar afspraken over. Zo ontstaan er verdiepende gesprekken over de dagelijkse gang van zaken en dat is een hele mooie bijvangst.’

De belangstelling uit de praktijk voor de Academische Werkplaats is groot, merkt Van der Poel. ‘Iedereen ziet de kansen die technologie kan bieden, maar er zijn nog veel vragen rondom de doelmatigheid.’
Drie zorgorganisaties voor gehandicaptenzorg – Siza, Ipse de Bruggen en SGL Zorg – zijn samen met Academy Het Dorp de werkplaats gestart. De eerste aanvraag voor een onderzoeksproject richt zich op robot Tessa. De kleine robot helpt cliënten structuur in het dagelijks leven aan te brengen. ‘Tessa herinnert mensen aan bepaalde dingen (bijvoorbeeld hoe laat de bus komt) of neemt hen mee in de volgorde van hoe iets te doen (bijvoorbeeld bij wassen en aankleden). In de gehandicaptenzorg wordt Tessa al hier en daar gebruikt, maar nog niet zo systematisch en nog niet op grote schaal. Het moet toch onderdeel worden van de reguliere zorg.’
In drie zorgorganisaties gaan we de komende tijd de meerwaarde van Tessa onderzoeken. ‘We kijken niet alleen naar de korte termijn, maar ook naar de effecten op de langere termijn. En naar de verschillende toepassingen van de robot, want dat is heel persoonlijk en individueel. De ene client helpt zij herinneren aan het tanden poetsen, de ander aan twee glazen water per dag te drinken. Allemaal zelfgekozen doelen gericht op het vergroten van de zelfredzaamheid.’

Het eerste voorgestelde praktijkonderzoek van de academische werkplaats richt zich op de financiering en toegankelijkheid van zorg. Een complex verhaal, weet Van der Poel. ‘Het maakt nog wel uit of je in de ene of de andere gemeente woont wat voor hulpmiddelen er worden vergoed. Ook de verschillen tussen instellingen zijn soms groot.’ Dit onderzoek moet leiden tot onder andere een overzicht van de meeste gebruikte technologische hulpmiddelen en daarbij behorende financiering. Kennisdelen – zorgen dat de kennis uit wetenschap en praktijk op de juiste plaats terecht komt – is een ander belangrijk doel van ZoTeG, benadrukt ze. ‘Ons netwerk is groot, het enthousiasme ook. Ik hoop dat dit een aanzet is tot meer academisering rondom technologie in de gehandicaptenzorg. Het zou toch fantastisch zijn wanneer er in toekomst net zoals er academische ziekenhuizen zijn, er ook academische instellingen voor gehandicaptenzorg zijn die structureel onderzoek doen naar de inzet van zorgtechnologie? Ik hoop dat we met ZoTeG een eerste steen in die vijver gooien.’

Publicatiedatum: 14 december 2022