Grootste krachtenbundeling in dementieonderzoek
1 op de 5 Nederlanders krijgt een vorm van dementie. De ziekte is nog steeds niet te genezen of adequaat te voorkomen, en heeft een grote impact op de levenskwaliteit. Uiteindelijk overlijden mensen aan dementie. Het is na kanker en hart- en vaatziekten de meest voorkomende doodsoorzaak in Nederland.
Voor een doorbraak in de bestrijding van dementie én de zorg voor mensen met dementie, werken onderzoekers daarom intensief samen. Zij doen dit onder andere binnen het 10-jarige Onderzoeksprogramma Dementie (OPD) van ZonMw. Ook zorgverleners, onderwijsinstituten, ervaringsdeskundigen, kennisinstituten en bedrijfsleven maken deel uit van deze consortia (samenwerkingsverbanden). Via het onderwijs bereikt nieuwe kennis snel de werkvloer. Het Onderzoeksprogramma Dementie honoreert 5 consortia met elk een eigen thema en focus. Ze zijn eind 2022 van start gegaan.
Deze 5 consortia gaan van start
MODEM: Consortium Fundamenteel onderzoek
Welke ziektemechanismen liggen ten grondslag aan het ontstaan en het beloop van dementie, zoals de ziekte van Alzheimer (AD), fronto-temporale dementie (FTD), en vasculaire dementie? Dankzij samenwerking komt er sneller zicht op betere diagnose en behandeling, en op preventie en therapie.
Projectleider is Guus Smit, Amsterdam UMC, locatie VUmc.
NDPI: Consortium Risicoreductie – Leefstijl 1
Welke interventies zijn effectief om dementie te voorkomen bij mensen met een verhoogd risico op dementie? De onderzoekers helpen mensen met een verhoogd risico om hun leefstijl te verbeteren. Deze mensen bepalen zélf hoe ze dat willen doen.
Dit project wordt geleid door Edo Richard, Radboudumc.
BIRD-NL: Consortium Risicoreductie – Leefstijl 2
Binnen dit consortium wordt onder andere nieuwe kennis ontwikkeld omtrent risico- en beschermende factoren voor dementie. Ook wordt geïdentificeerd welke factoren in welke subgroepen (bijvoorbeeld afkomst, geslacht, leeftijd, socio-economische status, opleiding) het belangrijkste zijn. Resultaten zullen concrete aangrijpingspunten bieden voor preventieve mogelijkheden tegen dementie.
Dit project wordt geleid door Frank Wolters, Erasmus MC.
TAP-dementia: Consortium Diagnostiek (en prognostiek)
Hoe verbeteren we de diagnostiek van de ziekte van Alzheimer en andere vormen van dementie? Met goede diagnose bedoelen de onderzoekers: Tijdig, Accuraat, en
gePersonaliseerd (TAP).
Projectleider is Wiesje van der Flier, Amsterdam UMC, locatie VUmc.
YOD-included: Consortium Jonge mensen met dementie
Een onderzoek naar oorzaak, diagnose, zorg en behandeling van dementie bij jonge mensen. De onderzoekers beantwoorden meerdere kennisvragen van de wetenschapsagenda Dementie op jonge leeftijd. Zo leveren zij een bijdrage aan de kwaliteit van leven van deze groep patiënten en hun naasten.
Projectleider is Raymond Koopmans, Radboud UMC Nijmegen.
Consortium Kwaliteit van leven
Binnen de kaders van het thema Risicoreductie - Leven met dementie is al een consortium eerder in 2022 van start gegaan. Het wordt gefinancierd door Alzheimer Nederland en Health~Holland als onderdeel van de Nationale Dementiestrategie. Er is een nauwe samenwerking met ZonMw, zodat de consortia goed op elkaar aansluiten. Ook dit consortium wordt gevolgd binnen het Onderzoeksprogramma Dementie.
Multidisciplinaire consortia
De consortia zijn multidisciplinair in de breedste zin van het woord. Abida Durrani is programmamanager van het Onderzoeksprogramma Dementie. Ze vertelt: ‘Naast medische wetenschappen zijn er bijvoorbeeld onderzoekers betrokken uit de alfa- en gammawetenschappen. Zoals psychologie, ethiek, filosofie en data-science. Bij de ziekte dementie spelen veel factoren een rol. Willen wij wetenschappelijke doorbraken bereiken en een verschil maken in kwaliteit van leven van mensen met dementie, dan is het belangrijk om het probleem te benaderen vanuit verschillende invalshoeken en oplossingsrichtingen.’
Synergie en focus
Alle Nederlandse Alzheimercentra zijn betrokken bij het Onderzoeksprogramma Dementie. ‘We streven naar synergie en focus’, zegt Abida Durrani. ‘Dat doen wij door de partijen in het consortium nauw te laten samenwerken bij de opzet, implementatie én uitvoering van diverse projecten. Soms zijn er meer dan 10 partijen bij 1 consortium betrokken. Samen kunnen zij bouwen aan een stevige onderzoeksinfrastructuur. Dat helpt om een doorbraak te bewerkstelligen in de bestrijding van dementie.’
Vertaling naar dagelijkse praktijk
Het onderzoeksprogramma wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de programmacommissie. Jet Bussemaker is voorzitter. In een eerder interview met ZonMw noemt ze diversiteit – aandacht voor verschillen in onder andere gender, cultuur, sociaaleconomische status – een belangrijke rode draad voor het OPD: ‘Dezelfde ziekte kan een verschillende impact hebben op het leven van mensen die het treft. Als we daarmee in alle stappen van onderzoek rekening houden, hebben de resultaten impact in alle lagen van de bevolking.’
Hoge ambities
De multidisciplinaire samenwerking is een opdracht aan het dementieveld van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Minister Conny Helder (Langdurige Zorg en Sport): ‘Ons ultieme doel is om dementie de wereld uit te helpen. Daarom investeren we de komende jaren fors in dit onderzoeksprogramma. Willen we onze doelen bereiken, dan is samenwerking tussen verschillende onderzoeksvelden, zorginstellingen, het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties en overheden essentieel. Alleen samen kunnen we het verschil maken.’
Nationale Dementiestrategie
Het Onderzoeksprogramma Dementie is onderdeel van de Nationale Dementiestrategie 2021-2030 van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het geeft invulling aan een belangrijk deel van VWS-missie IV: In 2030 is de kwaliteit van leven van mensen met dementie met 25% toegenomen. Zie: Kennis- en Innovatieagenda 2020-2023, opgesteld door een coalitie van vele publieke en private partners, met Topsector Life Sciences & Health (LSH), ook wel bekend onder de naam Health~Holland, als coördinator van de uitvoering.
2 consortia gaan later van start
Voor 2 consortia – Veelbelovende innovatieve therapieën en Valorisatie; integratie onderwijs, onderzoek en zorg – volgen de subsidierondes op een later moment. Kijk op de website van ZonMw voor nieuws en actuele informatie.
Gedragscode
ZonMw past op alle subsidierondes de Code persoonlijke belangen toe. Zo voorkomen wij dat vooringenomenheid de besluitvorming beïnvloedt. 1 van de hoofdaanvragers is tevens bestuurslid ZonMw. Daarom zijn voor deze subsidieronde extra beheersmaatregelen genomen.