Een kwart eeuw kennisontwikkeling en innovatie
Hieronder leest u het eerste artikel uit een speciale reeks van jubileumartikelen die we de komende tijd publiceren.
Met een selectie van artikelen staan we graag stil bij een aantal ontwikkelingen waar wij samen met u als beleidsmaker, onderzoeker, onderwijsinstelling, professionals uit de praktijk of burger aan hebben bijdragen. Een ode aan hoe we, al 25 jaar, gezamenlijk werken aan een goede gezondheid voor iedereen!
Het financieren van zorgonderzoek moest kritischer en professioneler, zo was ook de overtuiging van toenmalige minister Els Borst. De minister pleitte voor de oprichting van een nieuwe autonome organisatie met meer coördinatie en een heldere visie. En die kwam er. In 1998 zag ZorgOnderzoek Nederland, kortweg ZON, het daglicht. In 2001 ging ZON samen met het Gebiedsbestuur Medische Wetenschappen van NWO en zo werd ZON ZonMw. In dit artikel starten we onze reis door de geschiedenis van 25 jaar onderzoek en vernieuwing in de zorg.
Activiteiten vinden vooral op de achtergrond plaats
De activiteiten van ZonMw vinden vooral op de achtergrond plaats en zijn meestal faciliterend van aard. Dat geldt voor ‘het programmeren en financieren van onderzoek en vernieuwing in gezondheid, zorg en welzijn’, en ook voor onze tweede kernactiviteit ‘stimuleren van impact’. De derde kernactiviteit is iets meer op de voorgrond: 'het signaleren van kennisbehoeftes'. Dankzij de andere twee kernactiviteiten kan ZonMw goed zien waar ontbrekende kennis nodig is. Samen met onderzoekers, opdrachtgevers, de praktijk, onderwijs en burgers wordt hier aandacht voor gevraagd, bijvoorbeeld via verkenningen en signalementen.
Voorbeeld mooi resultaat: nieuw concept van gezondheid
Een mooi resultaat, waarin alle kernactiviteiten van ZonMw een rol hebben gespeeld, is de zienswijze op gezondheid en hoe deze is veranderd. Met de Gezondheidsraad en Machteld Huber signaleerden we bijvoorbeeld de behoefte aan één concept voor gezondheid. Is het een toestand of een vermogen? Het nieuwe concept – gezondheid is het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven – had en heeft veel invloed op hoe naar gezondheid wordt gekeken.
Vernieuwen doe je nooit alleen…..
De geschiedenis van 25 jaar ZonMw is ook de geschiedenis van een kwart eeuw ontwikkelingen in zorgonderzoek en subsidiebeleid. De focus op impact en implementatie van kennis is al eerder ter sprake gekomen. ZonMw heeft zich hier van het begin af aan hard voor gemaakt. In de jubileumeditie van ons relatiemagazine Impuls hebben we verschillende mensen gevraagd hoe ZonMw impact stimuleert. Renata Klop, strategisch adviseur bij ZonMw, vertelt in het artikel dat we aan projectleiders vragen om al in de subsidieaanvraag aandacht aan implementatie en impact te besteden, hoe ze dit willen bereiken en aantonen. ‘Voor de medewerkers van ZonMw betekent het dat zij de verbinding zoeken tussen beleid, onderzoek, praktijk en onderwijs. Met alle stakeholders werken we samen. Als je iets doet op gebied van forensische geneeskunde, ga je ook kijken bij Justitie, grote organisaties, je gaat met onderzoekers praten en het onderwijs. Daar is ZonMw uniek in, maar dit denken is tevens uitdagend. Intern samenwerken daarbij is zeer belangrijk en dat kan bij ons nog beter’, schetst Klop.
'Doel is dat academisch onderzoek beter aansluit op de praktijk, waardoor resultaten concreter worden.’
Voorbeeld: Open Science
Belangrijk voor het vergroten van de impact van kennis is het gedachtengoed en de praktijk van Open Science. Een belangrijk onderdeel daarvan is Open Access – gratis en open online toegang tot wetenschappelijke publicaties. Buiten publicaties hecht ZonMw ook aan goed datamanagement, zodat data ook herbruikbaar is. Sinds 2013 moeten wetenschappers publicaties over onderzoeken die (deels) met subsidie van ZonMw tot stand zijn gekomen vrij beschikbaar stellen voor andere wetenschappers, burgers en ondernemers. Sinds 1 januari 2021 gaat dat nog een stapje verder, en stelt ZonMw ook specifieke voorwaarden aan de manier van Open Access-publiceren. ‘We zetten ons actief in om Open Access te bevorderen en te versnellen’, vertelt Jos Zandvliet, senior stafmedewerker ZonMw.
Een ander onderdeel van Open Science is een andere manier van erkenning geven en waarderen. Waar onderzoekers in het verleden vooral werden beoordeeld op hun onderzoekprestaties, wil ZonMw ook andere talenten van onderzoekers waarderen. Denk hierbij ook aan onderwijskwaliteiten, impact realiseren, leiderschap en bijdragen aan Open Science en patiëntenzorg.
‘Citizen Science is ook een aspect van Open Science. ‘Citizen Science gaat over een betere samenwerking tussen burgers en wetenschappers’, licht Klop toe. 'Doel is dat academisch onderzoek beter aansluit op de praktijk, waardoor resultaten concreter worden.’ Al in 2007 stelde ZonMw zijn eerste burgerpanel samen. Ruim 20 Nederlanders mochten toen meedenken over het nieuwe programma Ethiek en gezondheidszorg. ‘Als je nou één trend zou willen benoemen die de afgelopen kwart eeuw samenvat, dan is het wel dat ZonMw wil bevorderen dat onderzoek in zorg en welzijn midden in de samenleving staat’, meent Klop.
Bijzondere resultaten verdienen een parel!
Van alle projecten die ZonMw financiert, valt een aantal extra op. Erkenning en waardering van onderzoeksprojecten die een voorbeeld zijn, vindt plaats met een ereprijs: De ZonMw Parel. We deelden er in ons bestaan bijna 100 uit. Vijf inspirerende voorbeelden waar we nog steeds met trots op terugkijken, deze deelden we ook al in Impuls.
- In gesprek over leven en dood
Een project dat voorlichtingsmaterialen heeft ontwikkeld om migranten kennis te laten opdoen over dilemma’s in de laatste levensfase. - Humane eindpunten proefdieren
Het project ging over de laatste levensfase van dieren die bij medisch onderzoek gebruikt worden. Samen met enkele Duitse en Engelse collega’s benoemde hij de klinische verschijnselen die wijzen op ernstig lijden bij proefdieren en die daarom tot ingrijpen zouden moeten leiden. - Koplopers: actieonderzoek gericht op de participatie van jongeren met psychische kwetsbaarheid
Het doel van het project is om participatie van jongeren met psychische kwetsbaarheid in onderwijs, werk en bij welzijnsprojecten te verbeteren. Dit deden ze door jongeren ook écht bij het project te betrekken. - Onderzoek naar zeldzame ziekte aHUS
In het project werd onderzoek gedaan naar de zeldzame ziekte aHUS. Er kwam daardoor een medicijn op de markt dat volgens de fabrikant levenslang moest worden gebruikt. - Nieuw concept gezondheid
Een Parel voor een zoektocht naar een nieuw concept van gezondheid. Hierin is gezondheid het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.
Nog meer lezen over ontwikkelingen van de afgelopen 25 jaar? Lees dan de volgende artikelen uit onze jubileumreek én blader ook eens door ons relatiemagazine Impuls!