Doel Open Access
Open Access heeft als doel om publiek gefinancierd onderzoek voor iedereen online toegankelijk te maken. Open Access publicaties zijn beter vindbaar, worden vaker geciteerd en hebben een groter bereik. Dit geldt voor zowel inzage als hergebruik, zonder verdere financiële en/of juridische drempels. Ook moet deze publicatie via een algemeen toegankelijk medium (het internet) vindbaar zijn.
Tijdschriften die volgens Open Access-standaarden publiceren hebben geen abonnements- of aanschafkosten. Hiermee zijn de resultaten uit met publiek geld gefinancierd onderzoek voor een breder publiek toegankelijk. Zo wil ZonMw dat publicaties niet alleen direct toegankelijk zijn voor wetenschappers, maar ook voor clinici en patiënten. Verder is het van belang dat publicaties door professionals uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties snel worden gelezen en gedeeld. Open Access helpt daarmee de wetenschap vooruit en stimuleert de kennisuitwisseling tussen disciplines en tussen wetenschap en maatschappij.
Naast artikelen, moedigt ZonMw ook aan om andere type wetenschappelijke publicaties Open Access beschikbaar te stellen (zoals monographs, boeken, conference proceedings en grey literature), maar ook onderzoeksdata en kennisproducten van praktijkgericht onderzoek (zoals modellen, artefacten, protocollen, prototypen, digitale tools, demonstraties). Zoals mooi geformuleerd door de Vereniging van Hogescholen: "Deze openheid is wezenlijk voor het bevorderen van de circulatie en creatie van kennis, zodat de impact van praktijkgericht onderzoek wordt vergroot. Deze impact is dan praktisch zichtbaar in de beroepspraktijk in de onderneming, de gemeente, de zorginstelling en in het onderwijs."
ZonMw Open Access beleid
ZonMw verplicht onderzoekers om alle publicaties die voortkomen uit wetenschappelijk onderzoek dat geheel of gedeeltelijk door ZonMw gesubsidieerd is Open Access beschikbaar te stellen. Voor meer informatie over het ZonMw Open Access beleid, de verschillende Open Access routes, de voorwaarden en mogelijkheden, verwijzen we u naar het ZonMw Open Access beleid
Er zijn nationaal en internationaal veel ontwikkelingen geweest op het gebied van Open Access. Medio 2019 heeft ZonMw zich achter Plan S geschaard. Plan S is opgesteld door cOAlition S, een samenwerkingsverband van internationale subsidieverstrekkers, met als doel om 100% Open Access te bereiken. We wijzen u erop dat Plan S met ingang van 1 januari 2021 is geïmplementeerd, wat een aanscherping van het Open Access beleid betekent. Meer informatie vindt u terug in het bovengenoemde ‘ZonMw Open Access beleid’ document.
Wat heeft u als onderzoeker aan Open Access?
Uw publicatie over uw onderzoeksresultaten draagt positief bij kennisaccumulatie en de verspreiding van deze resultaten. Daarmee vergroot de kans dat uw artikel gevonden en gelezen wordt en dat levert zelfs een mogelijk citatievoordeel op. Daarnaast is het bereik (lezerspubliek) groter, zowel bij wetenschappelijke als maatschappelijke stakeholders. Denk daarbij aan samenwerkingspartners in de wetenschap (Team Science) en maatschappij (bijvoorbeeld patiëntvereniging) die kunnen meehelpen impact van het onderzoek te realiseren.
Open Access en Gezondheidszorgonderzoek
Het is de ambitie van de Nederlandse regering dat al het publiek gefinancierd onderzoek Open Access beschikbaar is. Om dit te bereiken, ondertekenden 10 partijen, waaronder NWO en ZonMw, in 2017 het Nationaal Plan Open Science. De stand van zaken op het gebied van Open Access bij gezondheidsonderzoek is in 2017 geïnventariseerd in opdracht van VWS.
