Vrouwelijke statushouders vinden stap na stap hun weg naar de arbeidsmarkt
Participatieniveau gestegen
‘Van bijna alle vrouwen die deelgenomen hebben, is het participatieniveau gestegen’, vertelt Rianne van der Aa enthousiast. Voor het werk- en ontwikkel bedrijf Weener XL is zij trajectbegeleider van dit project. Weener XL richt zich op inwoners die op het gebied van werk en inkomen hulp nodig hebben. Van der Aa vertelt over de resultaten van dit project, dat liep van april 2022 tot oktober 2024.
22 vrouwen doen nu onbetaald of betaald werk
Aan Zelfie namen 55 vrouwen deel, van wie de meesten geïsoleerd leefden voordat ze aan het project begonnen, licht Van der Aa toe. Tijdens het project maakten de onderzoekers gebruik van een participatieladder om te kijken of Zelfie helpt. De participatielader is verdeeld over 6 treden:
Van der Aa: ‘Onze resultaten laten een duidelijke verschuiving zien van isolatie naar actieve deelname aan de samenleving. Op 1 oktober 2024 zijn er 22 vrouwen die vrijwilligerswerk of betaald werk verrichten.’
Onze resultaten laten een duidelijke verschuiving zien van isolatie naar actieve deelname aan de samenleving.
Stijging op de participatieladder
Enthousiast laat Rianne van der Aa ook de verdeling over de hele ladder zien:
- 25% (14 deelnemers) is vroegtijdig uitgevallen
- 3,5% (2 vrouwen) blijft nog op trede 1 en is geïsoleerd, of is na deelname teruggevallen naar trede 1
- 14% (8 vrouwen) heeft stap 2 bereikt en heeft sociale contacten buiten de deur.
- 13% (7 vrouwen) neemt deel aan georganiseerde activiteiten.
- 24% (13 vrouwen) doet vrijwilligerswerk
- 9% (5 vrouwen) heeft betaald werk met ondersteuning
- 7% (4 vrouwen) heeft regulier betaald werk.
Daarnaast krijgen 2 vrouwen geen uitkering meer vanwege de financiële situatie van hun partner. De reden van uitval is in bijna alle gevallen van persoonlijke aard.
Veilig voelen
Samen met 2 statushouders die aan Zelfie meededen, vertelt de trajectbegeleider graag meer over het project. Met z'n drieën zitten zij aan een grote tafel in hun vaste ruimte binnen het Participatiehuis in Den Bosch, een gebouw van Weener XL. Deze eigen ruimte is 1 van de succesfactoren van Zelfie, vertelt Van der Aa. ‘De deelnemers voelen zich hier veilig. Het is een groot en licht vertrek en alles wat we gemaakt hebben, blijft hier bewaard.’
Vrouwelijke statushouders vinden lastig betaald werk
Van der Aa omschrijft Zelfie als een maatwerktraject dat gericht is op vrouwelijke statushouders tussen de 28 en 55 jaar oud. Alle vrouwen zijn langer dan 3 jaar in Nederland en hebben een uitkering uit de participatiewet. Voor veel vrouwelijke statushouders is het moeilijk om betaald werk te vinden. Zij zorgen thuis voor de kinderen, hebben lichamelijke of psychische gezondheidsklachten en ervaren grote culturele verschillen met hun thuisland. Met subsidie uit het ZonMw-programma Economische zelfstandigheid van vrouwen ontwikkelde het gemeentelijk werkbedrijf het project Zelfie. ‘Zowel de deelnemers als wij hebben ongelooflijk veel geleerd’, vertelt Van der Aa. ‘We zijn dan ook heel blij dat de gemeente Den Bosch het project wil voortzetten.’
Bij elke stap vroegen we ‘wat willen jullie?’
Weener XL werkte hierbij nauw samen met onderzoekers van Avans Hogeschool. Gezamenlijk werd gekozen voor participerend actieonderzoek (zie kader 'Aanpak van het onderzoek', onderaan de pagina), waarin gedeelde regie voorop staat. Van der Aa: ’Hiermee bedoelen we dat de deelnemers, vrijwilligers en de betrokken professionals mede-onderzoekers zijn. Bij elke stap hebben we aan de deelnemers gevraagd ‘wat willen jullie’. Zo maakt dit actieonderzoek inzichtelijk waar de wensen, ervaringen en behoeftes van laagopgeleide vrouwelijke statushouders liggen. Wat hebben zij nodig om aan het werk te gaan en te blijven? Neemt hun arbeidsmotivatie toe als zij zelf meer regie krijgen? Wat werkt voor wie?’
De deelnemers leren veel over zichzelf
In de ruim 2 jaar dat het project duurde, namen in totaal 4 groepen van elk 12 vrouwen deel. Deze vrouwen volgen steeds een traject van 1 jaar. Het eerste half jaar bestaat uit een groepsprogramma in het Participatiehuis, daarna volgt een individueel traject van 6 maanden bij een coach vanuit Zelfie. In de groepsfase werken zij aan opdrachten die gesprekken over werk, privé, assertiviteit en gezondheid stimuleren. Zo leren zij veel over zichzelf, mede aan de hand van werkvormen die de begeleiders aanbieden. Ook voeren zij gezamenlijke activiteiten uit waar zij zelf voor kiezen, zoals koken of naaien. Leerzaam zijn ook de excursies naar potentiële werkgevers en maatschappelijke instanties die Zelfie organiseert. ‘Zo ontdekken de vrouwen welke instanties er zijn en wat deze doen’, licht Van der Aa toe. ‘Vaak weten ze niet hoe alles in Nederland geregeld is.’
‘Wij onderschatten de kwetsbaarheid van deze vrouwen’
Een belangrijke conclusie uit het onderzoek is dat het voor veel deelnemers nog een stap te ver is om betaald werk te vinden en daarmee uit de bijstand te komen. Wél zeggen (bijna) alle vrouwen veel van Zelfie te hebben geleerd, zowel over zichzelf als over de Nederlandse samenleving en mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Van der Aa: ‘We hebben geleerd dat we de kwetsbaarheid van deze vrouwen vaak onderschatten. Nog meer dan wij dachten, zetten deze vrouwen stap voor stap. Dit zijn dan ook de enige woorden in het Arabisch die ik nu kan zeggen ‘’Khutwa bi khutwa’’, dat betekent stap voor stap.’
Geleerde lessen
De geleerde lessen staan beschreven in een handreiking die binnenkort verschijnt. Eigenlijk waren alle fasen van het project leerzaam, reflecteert Van der Aa. Zo viel het al snel op dat het vervoer naar het Participatiehuis voor veel vrouwen een belemmering vormt en dat het taalniveau vaak lager ligt dan gedacht. ‘Alle deelnemende vrouwen zijn voor hun inburgeringscursus geslaagd, maar het is vaak jaren geleden dat ze deze cursus deden. In de jaren daarna bleven zij vaak thuis bij de kinderen. Ze haalden dus ooit Nederlands op A2-niveau, maar inmiddels is deze kennis helemaal weg.’
Lessen voor werkgevers en sociale instanties
Belangrijke lessen liggen er ook voor potentiële werkgevers, maatschappelijke instanties en de werkconsulenten van het eigen gemeentelijk werkbedrijf Weener XL. Kortgezegd komt het erop neer dat individueel maatwerk bij deze vrouwelijke statushouders voor al deze partijen heel belangrijk is. Zo hebben de werkconsulenten door Zelfie veel meer kennis over vrouwelijke statushouders opgebouwd en is ook hun relatie tot deze doelgroep verbeterd.
Een artikel over gedeelde regie in vakblad SoziO en Zelfie magazine
Voor het vakblad voor sociaal professionals SoziO schreven de onderzoekers ook een artikel over gedeelde regie dat in september 2024 verscheen. Het meest informatief is misschien wel het digitale magazines op de Zelfie-website zelf.
Bekijk het Zelfie Magazine
Deelnemers, vrijwilligers, studenten en professionals beschreven daarin regelmatig hun ervaringen, compleet met foto’s en pakkende quotes. Vrijwilligers en studenten zijn overigens bij dit intensieve project onmisbaar, benadrukt Van der Aa.
Andere gemeenten kunnen deze aanpak overnemen
Voor de gemeente Den Bosch zijn de resultaten van Zelfie zo veelbelovend dat zij besloot het project met minstens 1 jaar te verlengen. Veel van de werkzame elementen van deze aanpak zijn volgens de onderzoekers waarschijnlijk ook bij andere moeilijk te bereiken doelgroepen te gebruiken. Denk aan mannelijke statushouders met een grote afstand tot de arbeidsmarkt en kwetsbare jongeren.
Van der Aa: ‘We hopen natuurlijk ook dat andere gemeenten deze aanpak overnemen. Laatst was ik echt geroerd toen een deelnemer formuleerde wat zij aan Zelfie heeft gehad. ‘’Vroeger keek ik uit het raam en zag ik mensen lopen in de stad, nu ben ik 1 van die mensen’’, zei zij. Dat zegt toch alles?‘
Vroeger keek ik uit het raam en zag ik mensen lopen in de stad, nu ben ik 1 van die mensen
Deelnemers delen hun ervaring
We spraken 2 deelnemers van het project Zelfie en vroegen ze naar hun ervaringen. Hoe kijken zij terug op hun deelname en welke stappen hebben zij gezet?
Mounia (34)
‘Via het werkbedrijf Weener XL ben ik bij het Zelfie-project gekomen. Ik kom oorspronkelijk uit Jemen, maar ben geboren en getogen in Saudi-Arabië. Inmiddels woon ik bijna 6 jaar in Nederland.
Mijn Zelfie-groep bestond uit 12 vrouwen. De meeste deelnemers spraken van huis uit Arabisch, maar hier in het Participatiehuis moest iedereen Nederlands praten. We deden elke week een activiteit, zoals naaien of koken. Ook spraken we veel met elkaar, vaak in kleinere groepjes, onder begeleiding. We dachten dan zelf mee over het programma en de onderwerpen. Daarnaast maakten we veel uitstapjes, bijvoorbeeld naar een cateraar, boerderij en kapper. Mijn Nederlands is door Zelfie echt verbeterd en ik snap nu ook beter hoe mensen in Nederland denken, ik snap de cultuur en samenleving denk ik beter.
We gingen ook naar een psycholoog. Zij legde goed uit wat een psycholoog doet en wat je aan een psycholoog kunt hebben. Deze therapeute sprak Arabisch en vertelde onder andere over wat een trauma is en wat een trauma met je kan doen.
Naar aanleiding van dit bezoek ben ik zelf naar een therapeut gegaan. In mijn eigen land ben je gek als je naar een therapeut gaat, maar door Zelfie weet ik nu dat dit niet klopt. Ik ben heel blij dat ik deze stap gezet heb. Ik ben nu meer ontspannen, voel duidelijk minder stress en pieker minder.
Ik heb veel van Zelfie geleerd en vond het altijd leuk om hier naar het Participatiehuis te komen. Door Zelfie heb ik mezelf beter leren kennen. Vroeger was ik bijvoorbeeld verlegen, nu durf ik beter voor mijn mening uit te komen. Ik praat makkelijker met mensen en vind het leuk om mensen te ontmoeten. Ik heb me zelf echt kunnen ontwikkelen, als persoon bedoel ik. Ik merk dat ik nu beter met mijn gevoelens en emoties kan omgaan.
Aan het eind van het Zelfie-project was het voor mij nog niet mogelijk betaald werk te gaan doen. Die stap is nog te groot, maar ik krijg nu een contract als vrijwilliger bij Zelfie en ga helpen bij het begeleiden van nieuwe groepen. Daarna hoop ik wel werk te kunnen vinden. Door Zelfie weet ik nu ook wat voor werk ik wil: iets in de administratie.
Wat ik het allerleukste aan Zelfie vond? Dat ik voor het eerst in mijn leven mijn kunst aan andere mensen kon laten zien. Voor het slotfestival dat we aan het eind van de groepsperiode organiseerden, schilderde ik een mooi reclamebord voor de kledingruil-beurs. Het was zo mooi om dat bord hier te zien hangen. Ja, ik vond het echt een leuke tijd.’
Op verzoek van de geïnterviewde is de naam Mounia gefingeerd.
Rosina (54)
‘Ik ben samen met mijn zoon naar het intakegesprek gegaan, en was onmiddellijk gemotiveerd om mee te doen. Omdat ik de Nederlandse taal niet goed sprak, vond ik het wel een moeilijke stap. Ik kom oorspronkelijk uit de Dominicaanse republiek, dus ik ben Spaanstalig. Ik woon nu 19 jaar in Nederland.
In de groep mochten we alleen maar Nederlands praten, dat vond ik ook goed, dan moet je wel. De meeste vrouwen uit mijn groep spraken Arabisch, alleen een vrouw uit China en ik spraken een andere taal. Lezen in het Nederlands gaat best goed, maar spreken is moeilijker. Door Zelfie is mijn Nederlands nu veel beter. Tijdens onze bijeenkomsten durfde ik te oefenen. Soms als ik een woord niet snapte, vroeg ik het later thuis aan mijn zoon of dochter. Het is ook lastig dat een woord soms 2 betekenissen heeft.
Alle activiteiten die we in de groep deden, vond ik leuk. We deden veel verschillende dingen, zoals tekenen, koken en wandelen. Het contact met de andere vrouwen was voor mij het belangrijkste. Ik ben niet gewend om over mijn eigen situatie te praten, maar omdat hier vrouwen zijn met vergelijkbare problemen, durfde ik dit bij Zelfie wel. Het stelde mij gerust dat iedereen wel wat heeft én dat iedereen OK is.
Aan het eind van de groepsperiode hebben we een slotfestival georganiseerd, dat was heel bijzonder. We organiseerden een modeshow, het zag er heel echt uit, zelfs met een catwalk. We showden echter geen kleren, maar lieten met borden zien wat we bij Zelfie gedaan of geleerd hadden. Om de beurt liepen we de catwalk rond met een groot bord met een korte tekst. Bijvoorbeeld ‘we hebben meer zelfvertrouwen gekregen’, of ‘ik heb voor het eerst een presentatie gegeven’, of ‘ik heb vrijwilligerswerk voor ouderen gedaan’.
Ik vind het jammer dat Zelfie nu afgelopen is, ik vind 1 jaar eigenlijk te kort. Door lichamelijke problemen kan ik nog geen betaald werk zoeken. Dat is jammer, want ik heb veel over mezelf geleerd en ben nu echt gemotiveerd om mee te doen aan de maatschappij.
Wel is het fijn dat ik nog 1 keer in de week naar het Participatiehuis kom, ik ga hier nu elke vrijdag naar meditatie. Mediteren helpt mij, dat is ook iets dat ik bij Zelfie heb geleerd.
Ik mis Zelfie echt, en dan bedoel ik vooral het contact met andere vrouwen. We hebben veel samen gelachen en net zo goed gehuild – het was fijn dat dat hier kon.’
Aanpak van het onderzoek
De onderzoekers spreken van een cultuur- en gendersensitieve aanpak, gericht op vrouwelijke statushouders. Gekozen is voor een waarderend participatief actieonderzoek, dat bedoeld is om mensen tot verandering te brengen.
Concreet betekent dit dat zowel de deelnemers als de professionals actief bijdragen aan het creëren van de vernieuwde werkwijze. De onderzoekers helpen de deelnemers de situatie te begrijpen (context-, succes- en faalfactoren), voorstellen te doen voor een krachtgerichte invulling van de begeleiding naar werk (co-creatie), dit uit te proberen en erop te reflecteren voor een volgende ‘verbeterlus’. De geleerde lessen worden door de werkconsulenten van Weener XL direct toegepast.
Meer informatie
Colofon
Tekst: Gonny ten Haaft
Eindredactie: ZonMw
Gerelateerd project
