Minder huisartsbezoek tijdens corona

En wat de gevolgen zijn van deze uitgestelde zorg. Eerder onderzoek liet zien dat mensen met klachten die passen bij hart- en vaatziekten en kanker tijdens de eerste coronagolf minder vaak naar de huisarts gingen. Dit kwam waarschijnlijk door zorgmijding en verminderde toegankelijkheid van zorg. Te lang wachten met huisartsbezoek kan bij deze klachten schadelijk zijn.

Het is niet bekend of mensen na de eerste golf blijvend minder naar de huisarts gingen met ernstige klachten en wat de gevolgen zijn van dit uitgestelde bezoek aan de huisarts. Ook is nog te weinig bekend over de manier waarop het aangepaste zorgaanbod, zoals digitale zorg op afstand, invloed heeft gehad op de ervaren kwaliteit van de geleverde zorg. Kennis hierover is belangrijk omdat het ons helpt om de ernst van de vermindering in zorggebruik door corona in kaart te brengen en de gevolgen daarvan gericht te bestrijden. Ook helpt deze kennis om in de toekomst, bij soortgelijke pandemieën, te voorkómen dat mensen niet naar de huisarts gaan terwijl dit vanwege hun klachten wel nodig is.

In het project Zorgmijding en verminderde toegankelijkheid van zorg tijdens de COVID-19-pandemie: beloop en langetermijneffecten op incidentie en prognose van hart- en vaatziekten en kanker in Nederland onderzoek we:

1. In welke mate en door wie tijdens de coronapandemie minder zorg ontvangen is voor hart- en vaatziekten en/of kanker.
2. Wat de effecten hiervan zijn op de prognose van hart- en vaatziekten en kanker.
3. Wat de invloed is van de aangepaste toegankelijkheid van zorg op consultvoering en bij wie welke belemmeringen optraden bij zorg op afstand.

Dit onderzoeken wij met gegevens die verzameld zijn in de huisartspraktijk. We berekenen hoeveel mensen tijdens de coronapandemie naar de huisarts gingen met klachten die passen bij hart- en vaatziekten en kanker, in vergelijking met voorgaande jaren. Daarbij onderzoeken wij of bij deze mensen meer ernstige diagnoses ontstonden, zoals hart- of hersenschade door hart- en vaatziekten of uitgezaaide kanker. Gedetailleerde informatie over kankerdiagnoses halen we uit de Nederlandse kankerregistratie (NKR). Met vragenlijsten en groepsgesprekken onderzoeken wij hoe het aangepaste zorgaanbod tijdens corona, zoals meer videoconsulten, de ervaren kwaliteit van zorg beïnvloedde.

Het projectteam bestaat uit experts en patiëntvertegenwoordigers. Onze experts hebben veel ervaring in de zorg en met het doen van populatieonderzoek naar hart- en vaatziekten en kanker op basis van data uit de huisartspraktijk en de kankerregistratie (NKR). De projectleiders zijn Charles Helsper, Silvan Licher en Evelien de Schepper.

Naast Charles, Silvan en Evelien bestaat het projectteam uit:

• Frans Rutten, hoogleraar huisartsgeneeskunde (UMC Utrecht)
• Kamran Ikram, neuroloog en hoogleraar in de klinische neuro-epidemiologie (Erasmus MC)
• Elsken van der Wall, medisch oncoloog, hoogleraar interne geneeskunde, universiteitshoogleraar en voorzitter Speerpunt Kanker (UMC Utrecht)
• Irene Dingemans, patiëntvertegenwoordigster en belangenbehartiger bij de NFK
• Sabine Siesling, klinisch epidemioloog en hoogleraar ‘Outcomes research and personalized cancer care’ (Universiteit Twente) en werkzaam bij het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL)
• Robin Peeters, hoogleraar interne geneeskunde en internist (Erasmus MC) en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Internisten (NIV)
• Patrick Bindels, huisarts, hoogleraar en afdelingshoofd huisartsgeneeskunde (Erasmus MC)

Dit project is een samenwerking tussen medisch experts en patiënten. De experts hebben uitgebreide kennis op gebied van onderzoek en klinische praktijk. Het is een samenwerking tussen de afdelingen Huisartsgeneeskunde van verschillende universiteiten (Erasmus MC, UMC Utrecht, Amsterdam UMC, Universiteit Maastricht en UMC Groningen), patiëntenverenigingen (Nederlandse Federatie van Kankerpatiëntenorganisaties (NFK) en Harteraad) en medisch-specialistische zorg en beleid (afdeling Medische Oncologie/Speerpunt Kanker van het UMC Utrecht, Integraal Kanker Centrum Nederland (IKNL), de afdelingen Interne Geneeskunde en (Neuro-)Epidemiologie van het Erasmus MC).

Met de verworven kennis kunnen wij naar verwachting richting geven aan de zorg die nodig is om de latere effecten van zorgmijding tijdens corona te bestrijden. Ook kan met deze kennis in de toekomst, bijvoorbeeld bij soortgelijke pandemieën, voorkómen worden dat mensen niet naar de huisarts gaan terwijl dit vanwege hun klachten wel nodig is.

Op basis van de verworven inzichten stellen we uiteindelijk adviezen voor clinici en beleidsmakers op voor het voorkómen van schade door zorgmijding bij pandemieën of soortgelijke crises in de toekomst. En over passende zorg voor mensen die zorg meden bij de huisarts of die door verminderde toegankelijkheid pas later in het ziekenhuis terechtkwamen.

Ook dragen wij bij aan de ontwikkeling van snel in te zetten manieren (onderzoeksmethoden) om zorgmijding te herkennen en door vroege interventie toekomstige zorgmijding te bestrijden. Hiermee maken wij gerichte ‘pandemic preparedness’ en passende omgang met de effecten van de voorgaande pandemie mogelijk.

Tekst: Charles Helsper, Silvan Licher en Evelien de Schepper
Eindredactie: ZonMw