Meer aandacht voor ouderen in het ziekenhuis

Passende zorg voor iedereen

Het ziekenhuis is een belangrijke schakel in de keten van de zorg voor ouderen. Er kan steeds meer in de medische zorg en iedereen moet daarvan kunnen profiteren. Intussen zijn er ook grote verschillen tussen ouderen en wat zij belangrijk vinden. Net als ieder ander willen oudere patiënten de beste zorg die past bij wat er voor hen belangrijk is in de fase van hun leven. Maar er zijn duidelijke geluiden – zowel van zowel ouderen zelf als van medisch specialisten, verpleegkundige en verzorgenden – dat er meer kennis nodig is over de uitkomsten van behandelingen, om de zorg voor ouderen beter passend te maken. 

Het verdient sterk aanbeveling om een geïntegreerd programma rond ziekenhuiszorg voor ouderen op te zetten, waarbinnen de in dit signalement geschetste problematiek systematisch kan worden onderzocht en in de praktijk uitgetest. Binnen een geïntegreerd onderzoeksprogramma kunnen multicenterstudies op elkaar worden afgestemd met betrekking tot onderzoekspopulaties, te ontwikkelen instrumenten en de benodigde onderzoeksinfrastructuur. Ook biedt een dergelijk programma aanknopingspunten voor gerichte implementatie van kennis en innovatie in de zorgpraktijk. Zo kunnen de uitkomsten van de behandeling van ouderen in het ziekenhuis op grote schaal verbeteren. En daarmee de zelfredzaamheid van de patiënt en diens kwaliteit van leven.

We onderscheiden de volgende generieke vragen:

• Kenmerken van de oudere patiënt:  kennis over kenmerken met betrekking tot veerkracht (en daarmee herstelvermogen); identificatie van biologische mechanismen die maken dat de impact van ziekten en behandelingen bij oudere patiënten fysiologisch vaak erg groot is;  welke voorspellers zijn er voor ‘acute events’ en kunnen we daar preventief iets mee?
   
• Relevante uitkomsten: wat zijn voor oudere relevante uitkomsten van intensieve behandelingen; welke interventies (zoals prehabilitatie) zijn effectief in de preventie van ongunstige uitkomsten?
   
• (Helpen bij) samen beslissen: welke voorspelmodellen en hulpmiddelen voor ‘samen beslissen’ kunnen we ontwikkelen of implementeren; hoe kunnen bewezen effectieve en doelmatige keuzestrategieën en behandelingen succesvol worden geïmplementeerd in de klinische praktijk; hoe komen we tot goede generieke interdisciplinaire strategieën waarin het multidisciplinaire team het meest doelmatig kan bijdragen aan behandelbeslissingen bij ouderen in het ziekenhuis?
   
• Onderzoek en ontwikkeling: hoe kunnen de specifieke en individuele wensen en behoeften van oudere patiënten een structurele rol krijgen in wetenschap en richtlijnontwikkeling; zijn er integrale richtlijnen te ontwikkeling voor de behandeling van ouderen in het ziekenhuis; zijn er handreikingen of organisatiemodellen te ontwikkeling voor de verbetering van de zorg?
   
• Systeemvraagstukken en praktijkverbetering: hoe kunnen we de zorg voor ouderen in het ziekenhuis multidisciplinair en transmuraal inrichten; wat het meest effectieve model en welke kennis en competentie hebben professionals daarbij nodig; welke rol in verbetering is er voor de diverse betrokken partijen?

Interviews

Hieronder leest u 5 interviews die de problematiek vanuit verschillende perspectieven illustreren. In het rapport (dat u hieronder kunt downloaden) zijn samenvattingen van deze interviews opgenomen.

Welke vraagstukken vragen om een oplossing

De verschillende concrete vragen waar artsen, de oudere patiënt en naasten tegenaan kunnen lopen, zijn per situatie weer verschillend. Toch zijn er een paar duidelijke algemene vraagstukken te destilleren.

Beter bijdragen aan zelfredzaamheid

Dit ZonMw-signalement wijst op een niet te onderschatten probleem dat de zelfredzaamheid en de autonomie van ouderen in gevaar kan brengen. Medische professionals doen dagelijks hun uiterste best om goed te zorgen voor ouderen in het ziekenhuis. Deskundigen uit het veld, de schrijfgroep achter het document, signaleren intussen ook het volgende: bij ouderen die naar het ziekenhuis moeten, kunnen hun ziekte en de soms ingrijpende behandelingen of het verblijf in het ziekenhuis, soms een onverwacht grote nadelige invloed op hun functioneren hebben. Dat is voor veel ouderen en hun naasten een onwenselijke uitkomst. Het is zinvol de zorg in en rond het ziekenhuis zodanig in te richten, dat deze optimaal bijdraagt aan herstel of het behoud van zelfredzaamheid. Zodat een oudere ziekenhuispatiënt na ontslag weer zelfstandig thuis kan wonen of eventueel – in betere gezondheid – in een verzorgende omgeving.

Keuzevrijheid voor oudere patiënt

We weten onvoldoende wat de best passende zorg of behandeling is voor de zeer diverse groep oudere patiënten. Ouderen profiteren zo niet optimaal van de vooruitgang in de geneeskunde. Een deel van die groep is heel vitaal, terwijl anderen kampen met meerdere gezondheidsproblemen tegelijk. De wetenschappelijk gefundeerde richtlijnen en protocollen waarmee medisch specialisten, paramedici en verpleegkundigen werken, zijn veelal opgesteld op basis van onderzoek met een veel jongere – en relatief gezonde – populatie. Die protocollen zijn meestal ziektespecifiek, terwijl de (niet zelden complexere) medische situatie en de persoonlijke omstandigheden en voorkeuren van oudere patiënten erom vragen hun ‘individualiteit’ te integreren in het geheel van de aangeboden zorg. Cruciaal hierbij is keuzevrijheid voor de oudere patiënt om samen met zorgverleners en naasten te kiezen voor de best passende behandeling. Behandelaars moeten samen met de oudere en diens naasten/mantelzorgers – en in afstemming met andere zorgverleners – komen tot een goed afgewogen keuze die aansluit bij haalbare en gewenste uitkomsten.

Wetenschappelijke én praktische onderbouwing nodig

Dit signalement illustreert de problematiek aan de hand van vier (fictieve) casussen van oudere patiënten met respectievelijk chronische nierschade, hart- en vaatziekten, kanker en acute gezondheidsproblemen. Passende zorg sluit aan bij individuele niveaus van kwetsbaarheid of veerkracht en ook bij voorkeuren en wensen. Van de meeste behandelingen in het ziekenhuis bestaat onvoldoende kennis over de uitkomsten bij ouderen, met name de effecten op zelfredzaamheid of bijvoorbeeld het geheugen. Daardoor is niet goed een inschatting te maken welke oudere baat heeft bij welke behandeling en daarover kan de patiënt dus ook onvoldoende worden voorgelicht. Interventies binnen en buiten het ziekenhuis, die kunnen helpen de uitkomsten voor de patiënt te verbeteren, zijn nog onvoldoende getest op effectiviteit. Kortom, voor de werkzame elementen van een voor oudere patiënten passende aanpak is meer wetenschappelijke én praktische onderbouwing nodig beschikbaar.

Investeren in onderzoek en innovatie

Hoewel de noodzaak voor wetenschappelijk onderzoek en innovatie in de ouderengeneeskunde dus zeer groot is, is hiervoor binnen de gangbare grote landelijke subsidieprogramma's weinig ruimte. Bij het benodigde onderzoek en de implementatie van de opbrengsten gaat het om complexe projecten waarvoor een stevige impuls noodzakelijk is. Dit signalement pleit daarom voor en investering in een groot onderzoeks- en actieprogramma rond ‘ziekenhuiszorg voor ouderen’. Daarin kan de geschetste problematiek systematisch worden onderzocht en in de praktijk uitgetest. Ook biedt een dergelijk programma aanknopingspunten voor gerichte implementatie van kennis en innovatie in de zorgpraktijk. Zo kunnen de uitkomsten van de behandeling van ouderen in het ziekenhuis op grote schaal verbeteren. En daarmee de zelfredzaamheid van de patiënt en diens kwaliteit van leven.

Colofon
Foto's: Leo Duyvestijn