Interview Hanna Willems

‘Driekwart van de oudere patiënten wil boven alles zelfredzaam blijven‘
Hanna Willems (41) is klinisch geriater in het Amsterdam UMC, locatie AMC. Er valt, zegt ze, op het gebied van ‘samen beslissen’ nog veel te leren in veel ziekenhuizen. Ook in het hare en dan in het bijzonder bij oudere patiënten. Zij en haar collega-geriaters zijn ervoor om collega-specialisten in de typische doe-vakken (chirurgen, orthopeden en anderen) tijdig de vraag voor te leggen: welke meerwaarde gaat een ingreep hebben voor de oudere patiënt?

Niet dat zij daar zelf altijd een antwoord op heeft, want onderzoek op de specifieke uitwerking van behandelingen voor (zeer) oude patiënten is nog dun gezaaid. Wie zegt dat wat werkt voor een 60-jarige, dezelfde uitkomst zal hebben voor een 80-jarige? En als al zou blijken dat iets niet goed werkt, dan is er nauwelijks onderzoek bij kwetsbare oudere patiënten verricht dat aantoont wat wél zou kunnen werken. Daarbij komt dat kalenderleeftijd niet altijd overeenkomt met iemands biologische leeftijd. De ene 75-jarige is nog heel vitaal, de andere kan al heel hulpbehoevend en kwetsbaar zijn.

Afbeelding
Hanna Willems, klinisch geriater Amsterdam UMC, locatie AMC
Hanna Willems, klinisch geriater Amsterdam UMC, locatie AMC

Eén ding staat voor Willems vast: voor oudere mensen, die vaak meerdere kwalen tegelijk hebben, gaat de keus voor al dan niet behandelen niet in de eerste plaats om overlevingskansen (waaraan in nagenoeg alle wetenschappelijke onderzoeken succes van de behandeling wordt afgemeten). Voor hen staat zelfs pijnbestrijding niet bovenaan. ‘Driekwart van de oudere patiënten wil boven alles zelfredzaam blijven. Daarom zijn al die studies over overlevingskansen bij een ingreep voor hen ook niet relevant. Bij hen moet onderzoek gaan over  zelfredzaamheidskansen. Hoe groot is de kans dat de patiënt na de operatie weer zelfstandig thuis kan verder leven? We doen het nog niet goed genoeg, er is nog een wereld te winnen.’

Het een immens voordeel voor de patiënt en diens familie als die eerder weten voor welke keuzes ze staan. Het is aan de geriaters om én hun collega-specialisten én de studenten die bij die specialisten in opleiding zijn, voortdurend voor te houden dat automatisch volgen van het standaard medisch protocol vooral voor een oudere patiënt ook extra lijden kan veroorzaken. ‘Neem slokdarmkanker,’ geeft Willems als voorbeeld. ‘Een nare ziekte met doorgaans een slechte prognose. Daar is de keuze: het alleen plaatsen van een stent met weinig gedoe en dan nog een klein jaar overleven, versus bestralen en dan een grote operatie met daarna een kleinere kans dat je die operatie goed overleeft. Een 60-jarige denkt dan misschien: ik heb nog een stuk te gaan, ik ga ervoor! Terwijl een 75-plusser mogelijk liever kiest voor dat goede half jaar. Dat soort alternatieven aanbieden, dat doen wij in het ziekenhuis nog veel te weinig.’

'Het is een immens voordeel voor de patiënt en diens familie als die eerder weten voor welke keuzes ze staan’

In het wetenschappelijk onderzoek inzake behandeling-met-bewezen-uitkomst in de geriatrie doemen ook nog steeds veel barrières op. Hoe vertaal je vraagstukken die in de klinische praktijk opdoemen in onderzoek dat iets lonends oplevert? En welke sponsors vind je daarvoor? In haar wensenlijstje voor wetenschappelijk onderzoek, legt de NVKG voorlopig haar prioriteit bij onderzoek naar nut of onnut van cholesterolverlagende medicijnen bij 80-plussers, en bij zin en onzin van bloeddrukverlagende middelen op latere leeftijd. Verder dringt de vereniging aan op onderzoek naar het effect van advance care planning bij de diagnose dementie.

Willems: ‘Alleen al de vraag aan mensen met dementie wat hun wensen zijn, levert waarschijnlijk gezondheidswinst op. Gemiddeld liggen er 7 jaren tussen de diagnose en het overlijden. Helpen de gesprekken die je met zo’n patiënt voert en hoe onderzoek je dat? Bij gesprekken over wensen rondom de laatste levensfase, denk ik aan een oudere patiënt die bloedverdunners, cholesterolverlagers en hoge bloeddrukpillen slikt en zegt: ik wil eruit, ik heb geen zin meer in het leven! Dan zeg ik: die pillen, waarom slikt u die dan? Dat zijn allemaal pillen om ziekte uit te stellen of te voorkomen. De meeste mensen sterven aan een ziekte! U kunt er ook voor kiezen dat te laten gebeuren.’

Hanna Willems is klinisch geriater en internist ouderengeneeskunde in het Amsterdam UMC, locatie AMC. Zij is voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie (NVKG) en voorzitter van de Adviescommissie Zorgevaluatie van de Federatie Medisch Specialisten. Ze studeerde in 2002 cum laude af als arts aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 2014 promoveerde aan de Vrije Universiteit op wervelfracturen bij ouderen.