Hoe verminder je emotionele belasting in coronatijd?

Docent Verpleegkunde en senior onderzoeker Cindy de Bot (Avans Hogeschool) en verpleegkundig onderzoeker Annemarie de Vos (Amphia Ziekenhuis) onderzochten dat het afgelopen half jaar. Ze vertellen wat ze precies hebben onderzocht, hoe ze het hebben aangepakt, wat de uitkomst is en hoe ze de toekomst zien. Maar ook waarom de wisselwerking tussen onderzoek, praktijk en onderwijs zo belangrijk is.

Cindy: ‘Tijdens de eerste coronagolf hebben wij allebei bijgesprongen in ons oude vakgebied, ik bij de thuiszorg en Annemarie op de Intensive Care. Daar ervoeren we, naast de verhalen die we hoorden, zelf de impact die COVID-19 op mensen in de zorg heeft.’ ‘Het is nauwelijks te omschrijven wat je meemaakt’, vertelt Annemarie. ‘Het ziektebeeld is nieuw, je hebt geen tijd om even wat te drinken en ondertussen zie je heftige beelden van zieke patiënten. Vervolgens worden sommige verpleegkundigen privé geconfronteerd met vrienden en familie die de coronamaatregelen niet zo nauw nemen. Zowel emotioneel als fysiek ben je uitgeput na je dienst.’

Cindy: ‘En niet alleen het reguliere personeel, maar ook studenten die stage lopen in ziekenhuizen, verpleeghuizen, de thuiszorg en de GGZ hebben het soms zwaar. Ze ervaren de druk van hun stage of onderzoek moeten halen, maar de afdeling draait overuren. Ruimte om over deze soms heftige situaties te praten is er dan nauwelijks op de afdeling, het is door, door, door. Studenten krijgen bovendien alleen online les, waardoor het moeilijker is om het er samen met docenten en medestudenten over te hebben. Het is vooral functioneel contact. Hoewel er natuurlijk wel gesprekken met studieloopbaanbegeleiders en docenten, maar ook met stagebegeleiders op de werkvloer zijn. Beide groepen ervaren veel frustratie, verdriet en onmacht en zijn oververmoeid.’

Cindy en Annemarie lezen met interesse het literatuuronderzoek van 2 andere onderzoekers naar emotionele belasting bij zorgpersoneel. Daar komen 3 vragen uit naar voren die leidinggevenden en collega’s kunnen stellen om elkaar op die manier in de gaten te houden. Annemarie: ‘We staken de koppen bij elkaar; wat als we in de praktijk en het onderwijs onderzoeken of verpleegkundigen en studenten echt wat aan deze 3 vragen hebben?’

Na het aanvragen en ontvangen van de subsidie starten de onderzoekers in mei met het samenstellen van 2 focusgroepen: 14 studenten en 11 verpleegkundigen die in augustus met elkaar in gesprek gaan over hun ervaringen tijdens de eerste coronagolf. Ook moeten ze aangeven of ze peer-support hebben ervaren en of de 3-vragen-methode zou hebben geholpen. En zo ja, op welke manier en wanneer deze ingezet zou moeten worden.

Annemarie: ‘Verpleegkundigen kregen via hun werk de mogelijkheid om een afspraak te maken voor steun, maar weinigen maakten er gebruik van. Door de hectiek was de drempel te hoog. Verpleegkundigen gaven aan dat ze zeker baat zouden hebben gehad bij de vragen. Deze zouden dan tijdens de pauze of dag-evaluatie gesteld kunnen worden, zowel door leidinggevenden als collega’s.’

Ook de studenten reageerden positief. Cindy: ‘Ze gaven aan dat deze 3 vragen zeker een plek verdienen tijdens de studieloopbaangesprekken of intervisie vanuit school.’ Verpleegkundigen en studenten verpleegkunde gaven verder aan dat het stellen van deze 3 vragen informeel of wanneer je ziet dat een collega het nodig heeft, altijd een hele goede optie is.

Zowel Cindy als Annemarie benadrukken hoe belangrijk het is dat de driehoek van onderzoek, praktijk en onderwijs elkaar opzoekt en betrekt. Cindy: ‘Als deze 3 onderdelen los van elkaar opereren ontstaat er uiteindelijk een mismatch tussen wat studenten leren en wat ze in de praktijk gaan tegenkomen. De meest ideale situatie is dat je via onderzoek problemen uit de praktijk ophaalt en zowel in diezelfde praktijk als in het onderwijs écht iets met de resultaten doet.’

Eind december rondden Cindy en Annemarie hun onderzoek af. Om de resultaten te delen, hebben ze 5 kennisproducten ontwikkeld: een publiekssamenvatting, een interactieve PDF voor praktijk en onderwijs en een factsheet voor die laatste 2 doelgroepen.

Uiteindelijk hopen de 2 onderzoekers dat deze 3-vragen-methode een standaard onderdeel van de dagelijkse praktijk en het onderwijs wordt.

Je zorgt er enerzijds voor dat studenten niet vroegtijdig afhaken, waardoor je een personeelstekort voorkomt. Anderzijds verbeter je de kwaliteit van de zorg, iets waar het natuurlijk allemaal om draait.

Tekst: Kim Nelissen (tekstbureau KimTikt)
Eindredactie ZonMw
Beeld: Jeroen van Eijndhoven (Beeld werkt)
Video (animatie): Kalynda Haaf (HAAF VISUAL)