Bruggenbouwers tussen wetenschap en praktijk

Het implementeren van wetenschappelijke kennis in de zorgpraktijk verloopt onvoldoende en te traag. Dit duidelijke signaal pikt ZonMw al langer op. Onderzoekers moeten al bij hun subsidieaanvraag expliciet over implementatie nadenken. Maar het doorvertalen van onderzoeksresultaten naar de praktijk blijkt toch vaak lastig. Een van de nieuwe initiatieven vanuit ZonMw Doelmatigheidsonderzoek moet daarin verandering brengen: de in 2023 gestarte ISP-opleiding, uniek in Nederland. 

Gerjanne Vianen, implementatiespecialist Doelmatigheidsonderzoek bij ZonMw: ‘Er is een enorme behoefte aan bruggenbouwers die nieuwe kennis kunnen vertalen naar de praktijk. We financieren daarom de opleiding van veertig zogeheten fellows tot implementatiedeskundige. Zes verschillende ZonMw-programma’s zijn hierbij betrokken, zodat we zo breed mogelijk kunnen inzetten op waardegedreven zorg.’ 

De ontwikkeling van de ISP-opleiding is uitbesteed aan een consortium. Vianen vertelt dat verschillende partijen volgens een sandpit-methode – een meerdaagse brainstorm – op een creatieve manier het opleidingsvraagstuk behandelden. ‘Uiteindelijk zijn we verdergegaan met het Erasmus MC, de Hogeschool Utrecht en het Care Innovation Center (CIC, een netwerk van overheid, onderwijs en bedrijfsleven in West-Brabant). We wilden in het consortium zowel een academische, een hbo- als een praktijkgerichte opleiding vertegenwoordigd zien. Het consortium heeft vervolgens het idee voor de ISP-opleiding uitgewerkt. Binnen een half jaar was dit traject afgerond.’

Erwin Ista, universitair hoofddocent in het Erasmus MC en hoofdaanvrager van het consortium, heeft de samenwerking als een symbiose ervaren. ‘Het was zinvol om vanuit die verschillende perspectieven zo’n mooi onderwijstraject voor te bereiden. Zelf vond ik het belangrijk wetenschappelijke inzichten over implementatiemodellen en -theorieën in te brengen. Het is niet zinvol telkens opnieuw het wiel uit te vinden. Een fellow moet een bruggenbouwer worden die niet alleen de evidence uit wetenschappelijk onderzoek naar de praktijk kan vertalen. Hij of zij moet ook weten welke kennis over implementatie daarbij is in te zetten.’

Ook Chantal van Spaendonck, directeur van CIC en projectleider van het consortium, kijkt tevreden terug op de ‘enerverende’ samenwerking met het Erasmus MC en de Hogeschool Utrecht. ‘Als CIC zitten wij meer op de praktijkgerichte implementatie van innovaties. Dat doen we onder meer via Health Innovation School-Implementations. Met onze kennis en ervaring die we met dergelijke opleidingstrajecten hebben opgedaan, konden we een belangrijke bijdrage leveren aan de nieuwe ISP-opleiding. We hebben met z’n allen een mooie basis neergezet.’

Begin november 2023 ging de ISP-opleiding officieel van start met een tweedaagse bijeenkomst, waarbij alle veertig fellows aanwezig waren. Ze werken in de zorgpraktijk, zorgnetwerken, een wetenschappelijke beroepsvereniging of het publieke gezondheidsdomein. Ze gaan allemaal een implementatieproject uitvoeren op basis van een eigen praktijkcasus. Naast theorie en praktijk kunnen zij gebruik maken van intervisie, consultatie en/of coaching. Ista omschrijft de kick-off als een warm bad. 'We zagen enorm veel enthousiasme, energie, gedrevenheid, passie en nieuwsgierigheid bij de fellows. Gezien de diversiteit aan niveaus kunnen ze veel van elkaar leren.’ 

Het viel Van Spaendonck op dat veel deelnemers dachten een kant-en-klare implementatieprocedure voorgeschoteld te krijgen. ‘We proberen zoveel mogelijk tools en handvatten in hun rugzak mee te geven, waarmee ze bij verschillende projecten op een gepaste manier tot een implementatie kunnen komen. Maar een blauwdruk is er niet.’ Na afronding van de opleiding – over ruim een jaar – kunnen de fellows hun certificaat aanvragen bij het Nederlands Implementatie Collectief (NIC), een netwerk van implementatieprofessionals in zorg, preventie en welzijn. Vianen: ‘Als ZonMw gaan we samen met het NIC de ISP-opleiding evalueren en zo nodig bijstellen. Want ons land heeft nog veel meer bruggenbouwers nodig om echte verandering te realiseren.’