Long COVID Veelgestelde vragen

ZonMw is afhankelijk van de opdrachtgevers voor het verstrekken van subsidie. Zo stelt het ministerie van VWS geld beschikbaar voor onderzoek dat zij nodig acht op het gebied van post-COVID. ZonMw maakt vervolgens een onderzoeksprogramma in afstemming met veldpartijen. Binnen zo’n programma worden 1 of meerdere subsidieoproepen (calls) uitgezet. De opdrachtgever, in dit geval het ministerie van VWS, bepaalt het onderwerp en de duur van het programma. De invulling en welke subsidie instrumenten worden ingezet, doet ZonMw samen met de programmacommissie die bestaat uit deskundigen uit het veld en in afstemming met het ministerie van VWS.

Aanvragers kunnen een voorstel indienen op een openstaande subsidieoproep. Deze voorstellen worden door onafhankelijke experts zorgvuldig beoordeeld op zowel relevantie als kwaliteit. Indien een voorstel wordt gehonoreerd, dan zal ZonMw de projecten monitoren. Meer informatie over de programmacommissie vindt u op onze pagina over commissieleden en referenten.

ZonMw doet zelf geen onderzoek, maar financiert onderzoek binnen verschillende subsidieprogramma’s. 

ZonMw is de Nederlandse organisatie voor gezondheidszorgonderzoek en zorginnovatie en werkt aan verschillende gezondheidsvraagstukken. Samen met haar belangrijkste opdrachtgevers, onder andere het ministerie van VWS, worden subsidieprogramma’s ontworpen. In opdracht van het ministerie van VWS heeft ZonMw het COVID-19-onderzoeksprogramma opgezet waarbinnen ook verschillende onderzoeken naar post-COVID zijn gestart. In 2023 heeft het ministerie van VWS goedkeuring gegeven voor het programma Post-COVID: onderzoeksprogramma, kennisinfrastructuur en expertisenetwerk. ZonMw is voornemens om binnen dit programma meerdere subsidierondes uit te zetten. Het doel van het programma is het vergroten en delen van kennis en expertise over post-COVID voor diagnose, behandeling en het optimaliseren van zorg. Het programma had in eerste instantie een looptijd tot en met 2026. Om projecten in de subsidieronde ‘Post-COVID: van risicofactoren en preventie tot diagnostiek en behandeling’ voldoende looptijd te geven is, in overleg met het ministerie van VWS, het post-COVID programma verlengd tot eind 2028.  

De besluitvorming binnen alle ZonMw-programma’s moet objectief verlopen. Alle uitgevoerde beoordelingsprocedures moeten transparant en zorgvuldig zijn. Voorwaarde hiervoor is dat belangenverstrengeling wordt voorkomen, zelfs de schijn daarvan. Daarom hanteert ZonMw de gedragscode Omgaan met persoonlijke belangen.

Bekijk de gedragscode Omgaan met persoonlijke belangen

De Code is van toepassing op de leden van besluitnemende organen, ZonMw-medewerkers, referenten, patiëntpanels en commissieleden die betrokken zijn bij de voorbereiding van en de advisering en besluitvorming over de verdeling van ZonMw-middelen.

Een subsidieaanvraag wordt beoordeeld op relevantie en kwaliteit zoals vermeld in de subsidieoproep. Het is ook belangrijk dat de subsidieaanvragen voldoen aan de overige voorwaarden die zijn gesteld in de subsidieoproep. Een subsidieoproep is onderdeel van een programma. Programma's richten zich op relevante maatschappelijke en wetenschappelijke vraagstukken die van invloed zijn op gezondheid en welzijn.

De beoordeling van en de besluitvorming over de bij ZonMw ingediende subsidieaanvragen mag niet worden beïnvloed door enige vooringenomenheid. Hiervoor hanteert ZonMw de Code omgaan met persoonlijke belangen. De code is van toepassing op iedereen die deelneemt aan de advisering en besluitvorming over de verdeling van subsidiegelden. Denk aan commissieleden, referenten, ervaringsdeskundigen en medewerkers van ZonMw.

De post-COVID programmatekst is op deze pagina op onze website te vinden.

Onderzoekers hebben een internationale blik als het gaat om wetenschappelijk onderzoek. Bovendien houdt de programmacommissie van ZonMw bij de beoordeling van projectvoorstellen zelf ook rekening met alle lopende onderzoeken, zowel internationaal als nationaal. Aanvragen dienen, waar mogelijk, verbindingen te maken met lopend (inter)nationaal onderzoek.

Een programmacommissie wordt door het bestuur ingesteld en werkt onder eindverantwoordelijkheid van het bestuur. Commissieleden zijn op persoonlijke titel benoemd, zij nemen niet deel namens een organisatie. Bij de samenstelling van de commissie let ZonMw op de deskundigheid van de leden. In de programmacommissie wordt  ook gezorgd voor ervaringsdeskundige expertise. Ervaringsdeskundigen beoordelen de relevantie van een aanvraag vanuit het patiëntperspectief.

Wie in de programmacommissie zitten, wordt vermeld op de programmapagina verbonden aan de subsidieoproep.

ZonMw streeft bij projecten naar het betrekken van belanghebbenden, inclusief de einddoelgroep of eindgebruiker die beschikt over ervaringsdeskundigheid. Met betrekken bedoelen we het raadplegen, advies inwinnen, samenwerken en/of laten (mee)beslissen van betrokkenen bij de projecten.

Mensen met post-COVID staan centraal in het programma post-COVID. Het doel is om hen zo snel en effectief mogelijk te helpen en de kwaliteit van leven te verbeteren. Daarom zijn organisaties van post-COVID patiënten vanaf de opzet van het programma betrokken.

Patiënten met post-COVID en/of hun naasten nemen deel als volwaardige leden van de programmacommissie en projectgroepen. Zij spelen vanwege de inbreng van hun (in dit geval ervarings-) deskundigheid samen met andere leden een belangrijke rol in de advisering en prioritering, zowel op programma- als projectniveau.

In de onderzoeksvoorstellen in de subsidierondes dient duidelijk te worden gemaakt hoe post-COVID patiënten en hun vertegenwoordigers deelnemen aan de onderzoeken: in welke fases en op welke manier, waarbij rollen helder zijn beschreven en afgebakend. Aanvragers moeten aangeven op welke wijze daarbij rekening gehouden wordt met functionele beperkingen van de patiënten. Ook de begroting van de subsidieaanvraag wordt op dit punt getoetst. 

ZonMw financiert onderzoek via subsidierondes. Hieronder staat een overzicht van de verschillende subsidierondes en het beschikbare budget binnen het post-COVID programma. 
Daarnaast zijn er >20 onderzoeken naar post-COVID  gefinancierd binnen het COVID-19 programma van ZonMw. De onderzoeksdoelen binnen deze studies zijn divers: van beter subtyperen van patiëntencategorieën, het onderzoeken van één specifiek orgaan, tot de effectiviteit van interventies.

Diagnostiek en behandeling post-COVID, €3.000.000
Eind maart 2023 is een subsidieoproep geopend op het gebied van diagnostiek en behandeling van post-COVID. Uit deze ronde zijn 4 projecten gefinancierd welke begin 2024 van start zijn gegaan en lopen tot eind 2025. Deze projecten richten zich op de ontwikkeling en/of het toepassen van innovaties ter ondersteuning van diagnostiek en behandeling van post-COVID. De onderzoeken dragen bij aan het verkrijgen van nieuwe inzichten voor het stellen van de diagnose en/of bieden aangrijpingspunten voor mogelijke nieuwe behandelingen. Deze ronde is gefinancierd vanuit het COVID-19 programma.

• https://projecten.zonmw.nl/nl/project/karakterisatie-van-de-abnormale-immuunresponse-post-covid-middels-innovatieve-stp
• https://projecten.zonmw.nl/nl/project/ontwikkeling-van-een-diagnostische-test-voor-long-covid-gebaseerd-op-autoantistoffen
• https://projecten.zonmw.nl/nl/project/immunologische-virologische-ontregeling-als-onderliggende-post-covid-pathofysiology
• https://projecten.zonmw.nl/nl/project/liberate-onstekingsbiomarkers-tot-remodeling-fapi-petct-op-weg-naar-gepersonaliseerde

Biomedische kennishiaten post-COVID, €6.000.000
In februari 2024 is een subsidieoproep geopend met als doel invulling te geven aan de geïdentificeerde kennishiaten uit de kennisagenda biomedisch onderzoek post-COVID. In deze kennisagenda zijn acute kennisvragen op het gebied van biomedisch onderzoek voor post-COVID gebundeld. De focus ligt op de benodigde kennis voor het ontrafelen van de onderliggende mechanismen die een rol spelen bij post-COVID en welke vervolgens kunnen leiden tot nieuwe inzichten en/of aangrijpingspunten voor diagnostiek en behandeling. Deze ronde is gefinancierd vanuit het post-COVID programma.

Klinisch onderzoek post-COVID – patiëntvragen, €6.000.000
in maart 2024 is een subsidieoproep geopend gericht op vragen vanuit post-COVID patiënten op het gebied van klinisch onderzoek. De basis voor deze subsidieoproep is de achterbanraadpleging, uitgevoerd onder patiëntorganisaties, die eind november 2023 is gepubliceerd. In deze achterbanraadpleging onder patiëntorganisaties staan de voornaamste uitdagingen bij het behandelen van klachten en de meest dringende en gewenste oplossingen hiervoor vanuit het patiëntperspectief. Deze ronde is gefinancierd vanuit het post-COVID programma.

Post-COVID: van risicofactoren en preventie tot diagnostiek en behandeling, €6.000.000  
Begin augustus 2024 is een subsidieoproep geopend met als doel invulling te geven aan onderzoeksthema’s op het gebied van post-COVID voortkomend uit de Kennisagenda Post-COVID en onderzoeksthema’s voortkomend uit het Post-COVID programma De Kennisagenda Post-COVID is begin juni 2024 gepubliceerd door de FMS en het NHG. Hierin staan de kennishiaten rondom zorg voor post-COVID patiënten op het gebied van ‘risicofactoren en preventie’, ‘screening en diagnostiek’ en ‘complicaties en risico’s’ en ‘behandeling (eerstelijns, tweedelijns en paramedisch)’. Deze ronde is gefinancierd vanuit het post-COVID programma.

Zie hieronder de verwachte tijdslijnen:

Begin 2024 zijn er 2 subsidieoproepen geopend voor biomedisch en klinisch onderzoek naar post-COVID. De biomedische subsidieoproep richt zich op het biomedische deel van de kennisagenda post-COVID. De klinische subsidieoproep richt zich op de belangrijkste kennisvragen op het gebied van klinisch onderzoek naar post-COVID vanuit het patiëntperspectief.

ZonMw is voornemens om in het najaar van 2024 een besluit te nemen in de subsidierondes. De gehonoreerde projecten dienen zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk 2 maanden na honorering, van start te gaan. 

Op 6 augustus 2024 is de subsidieoproep ‘Post-COVID: van risicofactoren en preventie tot diagnostiek en behandeling’   geopend. ZonMw is voornemens om in de zomer van 2025 een besluit te nemen in deze subsidieronde. Voor deze ronde geldt ook dat de gehonoreerde projecten zo snel mogelijk, maar uiterlijk 2 maanden na honorering, van start dienen te gaan.

ZonMw verwacht grote interesse in beide oproepen. ZonMw is bij de beoordeling van de aanvragen afhankelijk van derden. Om de werklast voor de beoordelaars (externe referenten/programmacommissie en het patiëntpanel) behapbaar te houden, moet er worden gewerkt met een projectidee fase. Een projectidee is een beknopte beschrijving van het onderzoeksproject in een door ZonMw bepaald format. Hierin staat onder andere het doel van het project, de relevantie, de haalbaarheid en de opzet van het onderzoek. Projectideeën worden beoordeeld door de programmacommissie, bestaande uit experts uit het veld en ervaringsdeskundigen, en een patiëntpanel. De projectidee fase is bedoeld om een eerste schifting van de projecten te maken, zodat er met de uitgewerkte subsidieaanvragen voornamelijk kansrijke projecten worden ingediend.

De uitgewerkte subsidieaanvraag is uitgebreider dan het projectidee. Het gaat meer in op de aanpak en de kwaliteit van het onderzoek. In deze fase zullen externe deskundigen beoordelen of de subsidieaanvraag voldoet aan de kwaliteitscriteria uit de subsidieoproep. Deze deskundigen moeten op basis van de inhoud van de onderzoeksvoorstellen gevonden worden. De ervaring leert dat ongeveer 1 op de 10 benaderde experts bereid is om een beoordeling te doen. Naast het kwaliteitsoordeel van externe deskundigen zullen ervaringsdeskundigen in de rol van referent de relevantie van de aanvraag vanuit het patiëntperspectief beoordelen. Aanvragers krijgen vervolgens de mogelijkheid te reageren op het commentaar van alle referenten middels een wederhoor. De programmacommissie beoordeelt vervolgens de aanvraag en het wederhoor en komt tot een definitief kwaliteits- en relevantieoordeel. Om de kwaliteit  van de beoordelingen te waarborgen en de bereidheid deel te nemen aan het beoordelingsproces te vergroten, moeten de externe beoordelaars, ervaringsdeskundigen en commissieleden voldoende tijd hebben. Daarnaast is het van belang rekening te houden met feestdagen en vakantieperiodes in verband met de beschikbaarheid van externe beoordelaars.

Het proces tussen openen van de subsidieoproep en het honoreren van de meest kansrijke projecten duurt hierdoor een aantal maanden. Een uitgebreid overzicht van de stappen die  genomen worden in deze periode kunt u nalezen op onze website: Subsidie aanvragen in 10 stappen (zonmw.nl).

De processen bij ZonMw zijn op deze manier ingericht om de kwaliteit en relevantie van de onderzoeksprojecten te waarborgen en een transparante en zorgvuldige besluitvorming te faciliteren.

Ja, wij zien en horen de vraag naar meer onderzoek naar de oorzaak van de aanhoudende klachten bij mensen die COVID-19 hebben doorgemaakt. ZonMw programmeert en financiert (thematisch) onderzoek in opdracht van haar opdrachtgevers.

ZonMw heeft van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) goedkeuring ontvangen voor het programma Post-COVID: onderzoeksprogramma, kennisinfrastructuur en expertisenetwerk. Het programma richt zich op het vergroten en delen van kennis en expertise over post-COVID voor diagnose, behandeling en het optimaliseren van zorg voor de patiënten. Voor het programma en de uitvoering is € 32 miljoen beschikbaar gesteld. Het programma had in eerste instantie een looptijd tot en met 2026. Om projecten in de subsidieronde ‘Post-COVID: van risicofactoren en preventie tot diagnostiek en behandeling’ voldoende looptijd te geven is, in overleg met het ministerie van VWS, het post-COVID programma verlengd tot eind 2028.

ZonMw verwijst graag door naar de post-COVID pagina van de Rijksoverheid. Hier wordt informatie over post-COVID vanuit het ministerie van VWS, het RIVM, ZonMw en C-support gebundeld.

ZonMw programmeert en financiert onderzoek en vernieuwing in gezondheid, zorg en welzijn. In opdracht van ministeries, NWO en andere organisaties stelt ZonMw een programmaformulering op voor onderzoek en/of oplossingen van het vraagstuk of knelpunt. Voor zo een programma is subsidie beschikbaar. Onderzoekers, zorgverleners en instellingen gericht op gezondheid, zorg en welzijn kunnen die subsidie aanvragen. Daarmee kunnen zij onderzoek doen of op projectbasis vernieuwingen ontwikkelen, testen en uitvoeren. ZonMw heeft geen rol in de inrichting van de zorg.

Ja, ZonMw financiert ook onderzoek naar post-COVID en kinderen. Lees hierover meer in dit artikel. Ook in de aankomende subsidierondes is onderzoek naar post-COVID bij kinderen mogelijk.

Onderzoek heeft tijd nodig. De meeste onderzoeken hebben een looptijd van 2 jaar en de resultaten worden op de projectpagina’s van ZonMw gemeld. Doordat deze studies vanuit verschillende subsidierondes worden gefinancierd, hebben ze verschillende startdata. Dit betekent ook dat de eindresultaten van de studies op verschillende momenten worden verwacht.

Veel onderzoeksprojecten op de overzichtspagina lopen nog. Zodra er interessante tussenresultaten door de onderzoekers worden gepubliceerd (vaak in internationale tijdschriften), worden deze onder andere op de projectpagina vermeld. Daarnaast hebben we ook enkele projecten waarvan de eindresultaten bekend zijn. Zo is de multidisciplinaire richtlijn COVID-19 nazorg gepubliceerd, die in het voorjaar van 2022 is overhandigd aan de minister.

ZonMw voert zelf geen onderzoek uit. Het is daarom niet mogelijk om via ons deel te nemen aan de onderzoeken. 

Patiëntportaal postcovidonderzoek.nl
Het Post-COVID Netwerk Nederland, gefinancierd door ZonMw, heeft een patiëntportaal opgezet. In het portaal kunnen patiënten met post-COVID klachten zich aanmelden om mee te doen aan wetenschappelijk onderzoek. Op postcovidonderzoek.nl kunt u zich aanmelden voor het patiëntportaal.

VeCosCO-studie
Voor deelname aan de VeCosCO-studie kan een e-mail gestuurd worden naar covid19@zonmw.nl.