ICT&health Congres: de geleerde lessen

De zorgtransformatie

Dagvoorzitter Lea Bouwmeester deed bij de opening van het congres een beroep op ieders verbeeldingsvermogen en optimisme. En stelde de vraag of we ons gezamenlijke potentieel wel voldoende benutten. Want gezien arbeidstekorten en steeds groeiende vraag moet de gezondheidszorg morgen iets anders doen dan vandaag. Veel van die noodzakelijke veranderingen worden gedreven door technologie, die echter geen doel op zich is. De sprekers van deze dag vertelden hoe zij naar die transformatie kijken.

Digitale vaardigheden ondersteunen

De eerste spreker tijdens de openingssessie was Merlijne Sonneveld, oprichter en directeur van de Helpdesk Digitale Zorg. ‘Onze stichting wil mensen helpen door naar ze te luisteren, door ze direct te helpen of door te verwijzen naar regionale of lokale partners,’ zegt Sonneveld. De helpdesk is opgezet omdat veel mensen niet kunnen meekomen met de digitale veranderingen in de zorg. Dat zijn zo’n 2,6 miljoen Nederlanders die op de computer niet voldoende uit de voeten kunnen. De helpdesk wil het recht tot toegang tot digitale zorg voor iedereen zeker stellen. In het initiatief voor deze digitale inclusie van huisartsenvereniging RHOGO, Amaris Zorggroep en Tergooi Medisch Centrum werken intussen ruim 20 organisaties samen.

Luisteren naar behoeften

Jet Bussemaker, voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving betoogt dat technologie niet leidend maar dienend moet zijn voor de burgers en zorgprofessionals. Te vaak is innovatie een doel op zich. ‘Gezondheid gaat vooral niet over zorg; innovatie gaat vooral niet over technologie, het is tijd voor een maatschappelijk perspectief op zorginnovatie,’ roept Bussemaker op. ‘Want zonder sociale innovatie is technische innovatie gedoemd te mislukken.’ Ze vindt dat gezondheidszorg vooral zorg is geworden, terwijl het meer over gezondheid zou moeten gaan. En dat de zorgtransformatie vooral moet gaan om waardevolle veranderingen die in de dagelijkse praktijk tot stand worden gebracht. ‘Het begint echt met anders te durven doen, denken en vervolgens, organiseren. Luisteren naar de behoefte in de samenleving, meedenken met oplossingen die mensen zelf bedenken.’

Het moet anders

Conny Helder, minister Langdurige Zorg en Sport deed haar als openingsspeech bedoelde bijdrage vertraagd,. ‘We kunnen anders, we willen anders maar het moet ook echt anders,’ vat ze de situatie in de zorg samen.’ Dat besef is zorgbreed aanwezig in Nederland. De minister stelt dat de vraag minder moet, door preventie en vroeg signaleren. En door meer zelf en meer samen te doen. Daarvoor is het nodig over domeinen heen leren denken en doelen stellen. Helder geeft aan dat de overheid er klaar voor is dit jaar een vliegende start te maken. ‘Vorig jaar was de vraag hoe? Dit jaar gaan we het samen dóen; innoveren, anders werken, technologie toepassen’. Een zorg van de minister is dat weliswaar 73 procent van bestuurders in de langdurige zorg bezig is met het inzetten van technologie, maar dat slechts 3 procent kijkt naar arbeidsbesparing door innovatie en technologie. ‘Niet allemaal opnieuw het wiel uitvinden en in pilots blijven hangen; ga toepassen en opschalen,’ roept Helder op. De problemen samen oplossen, zoals in IZA en WOZO is afgesproken. En de zorg niet aanvliegen vanuit het aanbod, maar vragen wat de burger nodig heeft. ‘Eerst leven, dan zorgen’.

ZonMw op het ICT&health Congres 2023

De deelname van ZonMw aan het congres had als doel ervaringen met thema e-health te delen, zodat andere organisaties daarvan kunnen leren. Op de ZonMw-stand stand konden deelnemers aan het congres terecht met vragen over zorginnovatie en e-health bij experts vanuit verschillende programma's: Stimuleringsregeling E-health Thuis, Zorg voor innoveren, Active and Assisted Living en Kwaliteit van zorg.

Tijdens de sessie 'E-health: de reis van idee tot duurzame implementatie' van ZonMw gingen ervaringsdeskundigen met elkaar in gesprek aan de hand van een aantal stellingen. Het panel van Bas Mourik (Zinnige Infectie Zorg); Paul Haarman (Carinova), Atze Metz (Zilveren Kruis), Charlotte Poot (Stichting Hospital Hero) en Henk Herman Nap (Vilans) stond onder leiding van Suzanne Verheijden.

• Het is als zorgverlener slim/beter/verstandig om je eigen app te ontwikkelen.

Als voordelen van zelf ontwikkelen noemde het panel dat er dan veel ruimte is om onderweg aan te passen en bij te sturen. Maar dat het afhankelijk is van het probleem dat je wilt oplossen. Artsen kijken naar wat een patiënt nodig heeft; ontwerponderzoekers kijken juist verder dan de gangbare medische kennis. Het uitbesteden van de ontwikkeling kan echter flink in de kosten lopen.

• Innoveren is een ander vak dan implementeren en moet niet door dezelfde mensen gedaan worden.

Het panel was verdeeld: er was de opinie dat het implementatieproces al begint bij de innovatie en dat de twee aspecten niet te scheiden zijn. Maar ook dat juist bij implementeren enthousiaste ambassadeurs nodig zijn. En dat dat om net andere skills vraagt dan voor het ontwikkelen van een slimme innovatie.

Voor een echt goed idee is er altijd structurele bekostiging.

Hierover twijfelde het panel. Er werd opgemerkt dat door de diversiteit van grote en kleine innovaties, een overkoepelende structurele bekostiging niet werkt. Elke aanvraag wordt op de eigen toegevoegde waarde getoetst. Een tip van het panel was de besparing van de innovatie aan te tonen, een businesscase te bouwen en in gesprek te gaan met de zorgverzekeraar in plaats van in gevecht.

Tegelwijsheden

De bijeenkomst werd afgesloten met de vraag aan de zaal hun ‘tegelwijsheden’ achter te laten, met vele bruikbare uitspraken als resultaat. Een paar van deze tegelwijsheden vind je in de afbeelding bovenaan dit artikel.

Takeaways

Kopieer innovaties van elkaar en stop met pilots, luister naar de gebruiker en werk vooral samen, waren de belangrijkste lessen van het ICT&health Congres dit jaar. Duidelijk is dat de opgave waarvoor de zorg zich gesteld ziet, een flinke is. Maar de voorwaarden zijn geschept, en er is de wil om de uitdaging op te pakken. Ale Houtsma, bestuursvoorzitter van het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, vergeleek die uitdaging met het bouwen van een kathedraal als de Sagrada Familia in Barcelona. Net als Gaudí weten we niet precies waar we uitkomen, hoe het eruit zal zien of hoeveel het gaat kosten. Maar we beginnen er wel aan.