Positieve gezondheid voor individu en gemeenschap

Positieve Gezondheid is een concept van gezondheid waarbij veerkracht centraal staat. Wat houdt dit gedachtegoed precies in en op welke manier wordt er invulling aan gegeven? Grondlegger Machteld Huber heeft het op individueel niveau uitgewerkt en legt de nadruk op iemands vermogen om zich aan te passen. Canadees-Colombiaanse arts, filosoof en onderzoeker Alex Jadad heeft het concept uitgewerkt op gemeenschapsniveau met als kern Trusted Networks.

Het leven biedt vele uitdagingen waar elk van ons voortdurend het hoofd aan moet zien te bieden, meent Huber. We moeten ons voortdurend aanpassen aan veranderende omgevingsfactoren. In de wetenschap heet dat allostase: dat omvat alles wat iemand onderneemt om zich aan te passen aan de eisen die het leven stelt. Die fase komt vóór de toestand van ziekte. Mensen zijn namelijk veerkrachtige wezens die het in zich hebben om zich voortdurend aan te kunnen passen.

Controlemodel versus adaptatiemodel
Huber ziet dat als een kommetje waarin we onszelf in een dynamisch evenwicht houden en de variatie benutten. Soms kantelen we naar links en soms naar rechts, maar de groene bol – onze kern – blijft in balans. Dat is de essentie van de veerkrachtbenadering, de vertaling van het adaptatiemodel uit de ecologie waar Huber zich door heeft laten inspireren. Deze benadering is de tegenhanger van de gangbare benadering, die overeenkomt met het controlemodel uit de ecologie, waarbij sprake is van een statisch evenwicht en de focus op het probleem ligt. Deze andere denkwijze vraagt echt om een paradigmashift in de zorg.

Sleutelbegrip is verbinden
Machteld leidt ons terug naar de zeventiende eeuw, een tijd waarin Nederland een vrijplaats was van nieuwe ontdekkingen. Maar ook een tijd waarin de filosoof Descartes stelde dat lichaam en geest twee aparte entiteiten zijn, een tweedeling die in onze hedendaagse gezondheidszorg nog steeds wordt gehanteerd. Maar zolang we dat zo zien, blijven we vastzitten in een achterhaald zorgsysteem. Het sleutelbegrip is verbinden. Laten we kijken naar de mens als geheel en als onlosmakelijk onderdeel van de natuur en de sociale omgeving. Door onze ontdekkingsdrift hebben we misschien wel een ereschuld. Dan is het ook aan Nederland om deze nieuwe beweging in te zetten. Laten we in de zorg ons hart volgen, het hoofd gebruiken en vervolgens met beide iets gaan doen.

Presentatie Machteld Huber: Presentatie Machteld Huber

Afbeelding

Trusted Networks als fundament
Jadad steekt van wal met het tonen van een beeld van een groep parachutisten die in formatie in de lucht hangen. Dit illustreert het belang van vertrouwen hebben in elkaar en dat de onderlinge connecties bepalen hoe sterk de groep is. Ons leven is gebouwd op netwerken, zowel fysiek als digitaal. Elk van ons heeft een inner circle, daaromheen een kring vrienden en daar weer omheen een grotere kring. Deze vermenigvuldigen zich tot een netwerk, dat onderdeel is van het grotere geheel. Dat is er, maar het is niet zichtbaar. Zo zijn er veel zaken die we niet kunnen zien, zoals klimaatverandering en het coronavirus. Het vraagt om geloof en vertrouwen in elkaar, zodat we deze globale, grootschalige uitdagingen aan kunnen gaan en oplossingen bedenken. Trusted Networks zijn het fundament van onze samenleving.

Gezondheidszorg van wereldklasse in Colombia
Het bewijs daarvan is te vinden in Colombia, zo vervolgt Jadad. 35 toonaangevende zorgverlenende organisaties bundelden hun krachten rond zorgverzekeraar Compensar EPS om zorg te verlenen aan 1,3 miljoen mensen. Het beschikbare budget om dat te bereiken, is slechts 500 USD per persoon per jaar. Drie jaar later biedt Compensar gezondheidszorg van wereldklasse en blijkt het netwerk beter te presteren dan de meeste gezondheidszorgsystemen van de geïndustrialiseerde landen. En dat in een land dat grossiert in corruptie en politieke crises. Wat Jadad betreft is dit een schoolvoorbeeld van wat er kan gebeuren als organisaties met gedeelde waarden samenwerken en geloven in de kracht van vertrouwen. 

De presentatie van Alex Jadad vindt u hier: Presentatie Alex Jadad