Onderzoek naar versterking sociale infrastructuur

Alle organisaties die iets doen op het gebied van kindermishandeling en huiselijk geweld willen het beste voor kind en gezin. Hun inzet is groot, maar organisaties hebben ook hun eigen focus. En in elke regio zijn veel spelers actief. De vraag is of het voor alle betrokkenen wel duidelijk genoeg is welke organisaties welke rol hebben. Waar zijn ze het beste in en hoe kunnen ze beter op elkaar aansluiten? De gezamenlijke inspanningen voor preventie en behandeling worden efficiënter én effectiever als hier meer kennis over beschikbaar komt. En als organisaties er samen op inzetten continu de beste hulp aan te bieden. Onderzoek kan daarbij helpen bepalen wat de beste hulp is.

Voor een succesvolle regionale aanpak moet duidelijk zijn hoe organisaties, diensten en voorzieningen elkaar kunnen aanvullen en versterken. Dat vraagt om een goede afstemming in rol- en taakverdeling tussen alle betrokken organisaties, zowel in de samenwerking tussen zorg en justitie als tussen lokale teams en specialistische hulp. Maar ook de verbinding tussen lokale teams en de voorliggende voorzieningen moet in orde zijn. Dit zijn de voorzieningen waarvoor geen indicatie nodig is en die in het ideale geval worden ingezet voordat ‘zwaardere’ hulp nodig is. 

Tijdens 3 brainstormsessies van de ZonMw-programma’s Geweld hoort nergens thuis en Veilig opgroeien kwamen veel vragen naar voren waarvoor nader onderzoek nodig is. Een voorbeeld: wie zijn in de regionale aanpak de regiehouders? Waar moeten zij aan voldoen en welke verantwoordelijkheden hebben ze? Een andere praktisch relevante vraag: hoe kun je meer ruimte creëren voor professionals om samen te werken en daarmee te experimenteren? En welke mogelijkheden zijn er voor integrale gezinsfinanciering bij het inzetten van hulp? Nu komt het geld voor verschillende hulpvormen uit afzonderlijke wetten, waardoor samenhang lastig te realiseren is.

Lopend onderzoek naar samenwerking bevestigt dat financiering vanuit uiteenlopende wetten en verschillende kaders inderdaad belemmerend werkt. Tegelijk blijkt dat bij de betrokken organisaties en professionals niet altijd bekend is wat er binnen bestaande kaders wél mogelijk is. Ook daar kan onderzoek helpen, door kennis hierover te verzamelen en beschikbaar te maken. En door te laten zien van welke 'best practices' anderen kunnen leren over samenwerking. Een mooi voorbeeld is de Multidisciplinaire Aanpak Friesland (MDA++). In een MDA++ overleggen zorg, hulpverlening, politie en justitie samen met gezinnen over oplossingen voor ernstige geweldsproblemen. In deze gezinnen spelen meerdere problemen tegelijk, vaak al generaties lang.

Wetenschappelijk onderzoek van het Verweij-Jonker Instituut in 5 regio’s die de MDA++-aanpak inzetten, laat zien dat het geweld in de begeleide gezinnen significant vermindert. Ook verbetert het welzijn van de individuele gezinsleden en voelen zowel ouders als kinderen zich gehoord. De Friese projectorganisatie Fier heeft in een ZonMw-studie de werkzame elementen in kaart gebracht. In een Verspreidings- en Implementatie Impuls (VIMP) gaan zij deze verder implementeren via trainingen. In de brainstormsessies kwamen nog andere onderzoeksvragen naar voren: hoe kun je bij de verspreiding van onderzoeksresultaten recht doen aan het feit dat het iedere regio (met specifieke partners) maatwerkafspraken moet maken? En: de betrokken partijen werken volgens de meldcode, maar het gebruik daarvan moet nog verbeterd worden. Ook dat vergt nader onderzoek.

Continuïteit in onderzoek zit niet alleen in het blijven faciliteren van praktijkgerichte wetenschappelijke studies. Minstens zo belangrijk is het om verbinding te leggen tussen de partijen in het veld om onderzoeksresultaten verder te brengen. Zo kunnen opbrengsten uit onderzoeksprogramma’s blijven bijdragen aan het terugdringen van huiselijk geweld en kindermishandeling. In de samenwerking tussen ZonMw en Augeo Foundation is er al veel gedaan op dit vlak. In 3 edities van Augeo Magazine zijn inzichten uit onderzoek toegankelijk gemaakt voor de dagelijkse praktijk in de hele keten van signaleren tot beschermen. De artikelen laten niet alleen onderzoekers aan het woord, maar ook praktijkmensen die hebben meegewerkt aan het onderzoek of die kennis daaruit gebruiken. 

Uiteindelijk gaat het om het creëren van een kennis- en leerinfrastructuur waarin wetenschap, beleid en praktijk elkaar voeden. Een kennis- en leerinfrastructuur maakt het onder meer mogelijk om nieuwe en bestaande wetenschappelijke én ervaringskennis te koppelen, en verbindingen te leggen tussen lopende experimenten in de praktijk. Door leerpunten uit de verschillende onderzoeken over samenwerking te ontsluiten, kunnen alle betrokkenen effectief werken aan de versterking van de sociale infrastructuur.

Tekst: Marc van Bijsterveldt
Beeld: Hans Oostrum, Studio Oostrum