Gemeenten en ketenpartners enthousiast over wijk-GGD’ers

Gemeenten hebben de opgave om een goed werkende aanpak te realiseren voor mensen met verward gedrag. Hierin werken zij samen met vele lokale en regionale partijen om gepaste zorg en ondersteuning te bieden. Een wijk-GGD’er blijkt een uitstekende verbindingsofficier in het netwerk van veiligheid en zorg.

Intro

Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) begeleidde al 47 gemeenten bij de invoering van een wijk-GGD’er. In het rapport De kracht van de wijk-GGD’er delen zij de geleerde lessen en inzichten. Een interview met Sara Wester, adviseur-onderzoeker bij het CCV. ‘We hebben waardevolle inzichten gekregen in wat nu de wijk-GGD’er zo succesvol maakt in gemeenten.’

1 / 2

Sara Wester is onderzoeker/adviseur bij het CCV en schreef samen met haar collega's Leonie Aarsen en Mariëlle Jansen het rapport 'De kracht van de wijk-GGD'er'. Sara is opgeleid als gedragsveranderaar en richt zich bij het CCV met name op onderwerpen waarin gedrag en maatschappij centraal staan.

Over haar werk en de wijk-GGD'er zegt ze: ‘Hoe kunnen we mens en maatschappij vooruithelpen en het beleid afstemmen op de behoeftes van de mens én tegelijk de samenleving wat mooier en veiliger maken? De wijk-GGD’er speelt hier prachtig op in, kijkt naar de behoeftes van de mensen en is de verbinder tussen de verschillende partijen.

2 / 2

In 4 jaar tijd begeleidde het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) 47 gemeenten bij de invoering van een wijk-GGD’er. ZonMw vroeg het CCV om te onderzoeken wat de werkwijze van de wijk-GGD'er succesvol maakt. Het CCV verzamelde beschikbare informatie en hield diepte-interviews met professionals uit het werkveld. Dit leverde een breed zicht op over hoe het concept werkt en waarom het werkt. De opbrengsten van dit onderzoek staan in het rapport 'De kracht van de wijk-GGD'er'. Andere gemeenten kunnen hier hun voordeel mee doen.

Hoe is de wijk-GGD’er ontstaan?

‘De oorsprong van de wijk-GGD’er ligt in 1992, in Amsterdam. De politie had de handen vol aan meldingen van verwarde personen die overlast veroorzaakten, vaak door psychische problemen. Zodoende werd er samenwerking gezocht met zorgprofessionals in de wijk. In de loop der jaren ontwikkelde die samenwerking zich tot een nieuwe professional: de wijk-GGD’er of -GGZ’er. De wijk-GGD’er gaat op mensen met verward gedrag af om vroegtijdig in te grijpen en escalaties te voorkomen. De ‘overlastgevers’ zijn echter geen criminelen, maar kwetsbare mensen die in de huidige tijd - nog meer dan anders - de grip verliezen door bijvoorbeeld het gebrek aan persoonlijke aandacht.  De wijk-GGD’er spreekt de cliënt aan op het eigen doenvermogen en op het terugpakken van de regie op het eigen leven. Hiermee ontlast de wijk-GGD’er de politie. Een aantal jaren geleden bestond er in Vught een soortgelijke behoefte om veiligheid en zorg nader tot elkaar te brengen. Het werk van de Amsterdamse wijk-GGD’er is toen vertaald naar de kleinere schaal van Vught. Die vertaling maakte de wijk-GGD’er ook herkenbaar en bereikbaar voor andere gemeenten.’

Wat is de rol van het CCV?

‘Na de succesvolle introductie van de wijk-GGD’er in Amsterdam en daarna in de kleinere gemeente Vught, heeft het ministerie van Justitie en Veiligheid in 2017 het CCV gevraagd een pilot te begeleiden om de wijk-GGD’er in 13 nieuwe gemeenten te introduceren. Na deze eerste succesvolle pilot volgden er meer. In totaal begeleidde het CCV 47 gemeenten bij de implementatie van een wijk-GGD’er, waarvan 34 gemeenten met subsidie van ZonMw.’

Wat houdt begeleiding door het CCV in?

‘Het CCV begeleidt en ondersteunt gemeenten op maat. Wij helpen gemeenten bij 6 stappen om de wijk-GGD’er goed te laten functioneren:

  1. Bestuurlijk commitment en projectorganisatie;
  2. Probleem analyseren en doelen stellen;
  3. Borgen door monitoren;
  4. Profiel en werkwijze wijk-GGD’er;
  5. Positionering in de zorg- en veiligheidsketen;
  6. Van project naar structurele voorziening.’

Waarom hebben jullie het rapport De kracht van de wijk-GGD’er uitgebracht?

‘Na alle begeleidingstrajecten hebben we ontzettend veel geleerd over wat er allemaal komt kijken bij de introductie van de wijk-GGD’er in de verschillende gemeenten. Waar moet de gemeente rekening mee houden als er een wijk-GGD’er wordt ingezet? Welke partijen spelen een rol? Hoe zit het met de samenwerking tussen verschillende partijen? Welke positie moet de wijk-GGD’er innemen? Wat is het profiel van de wijk-GGD’er?

We wilden deze inzichten graag bundelen in een rapport en ZonMw maakte dit mogelijk. We spraken hiervoor ook apart met wijk-GGD’ers en de samenwerkende partijen binnen 3 gemeenten waarin de wijk-GGD’er zeer succesvol is. Deze gesprekken hebben ons veel waardevolle inzichten gegeven in wat nu de wijk-GGD’er zo succesvol maakt in deze gemeenten. Daarnaast hebben we een enquête uitgezet onder alle deelnemers aan de begeleidingstrajecten tot nu toe. De inzichten die we ophaalden, delen we in dit rapport zodat ook andere gemeenten hier van kunnen leren.'

Wat voor uitkomsten zijn er te lezen in het rapport?

‘Uit de interviews met de gemeenten bleek dat de samenwerkingspartners heel enthousiast zijn over de wijk-GGD’er en ook echt niet meer zonder willen. Wijk-GGD’ers zijn echt mensen die het verschil maken. Ze denken in creatieve oplossingen en houden vast totdat ze echt verbinding hebben gemaakt met mensen, ook al kunnen die in eerste instantie heel afhoudend zijn. De wijk-GGD’ers kunnen soms met kleine, simpele acties, heel veel bereiken, ook omdat zij niet vastzitten aan allerlei regels en protocollen. Zij hebben een vrije rol en dat is de grote kracht.

Ik ben razend enthousiast over de wijk-GGD’ers. Zij nemen werk uit handen. Wij hebben er niet voor geleerd en kennen de stappen niet. Zij zijn op zoveel vlakken inzetbaar; ik vind ze goud en zou niet meer zonder willen. Collega’s willen het ook, want ze kunnen hen bellen als ze met hun handen in het haar zitten. Ik zie ze als zorgmakelaar. Ze steken veel tijd en energie in zorgmijders; ze laten zich na een eerste bezoek niet afschepen.
E.E. Poots
Politie Sliedrecht

Wat wel uit ons onderzoek blijkt is dat het succes van de wijk-GGD’er sterk samenhangt met de goede samenwerking met andere partijen. Met name goede en snelle communicatie tussen betrokken partijen is van belang. En het mogelijk maken van de vrije rol van de wijk-GGD’er, zodat deze toch niet alsnog wordt opgeslokt door regeltjes en protocollen.’ 

Voor wie is het rapport interessant?

‘Het rapport is interessant voor iedereen die te maken heeft met een wijk-GGD’er op professioneel vlak, of dit wil gaan implementeren in zijn/haar gemeente. Maar ook wijk-GGD’ers zelf zullen zich erin herkennen.’

Hoe hebben gemeenten het begeleidingstraject door het CCV ervaren?

‘Vooral kleinere gemeenten hebben minder capaciteit en slagkracht om zelfstandig binnen een relatief korte periode te komen tot implementatie. Zij hebben baat bij een begeleidingstraject, waarbij zij enerzijds worden ‘aangejaagd’ en gevoed met kennis en instrumenten en anderzijds door samen op te trekken met gemeenten in een vergelijkbare positie. Andere gemeenten blijken hele goede leermeesters, vandaar dat we ook dankbaar gebruik maken van de kennis en ervaring van deelnemende gemeenten uit eerdere trajecten. We horen van veel deelnemers terug dat dit echt de kracht is van de begeleidingstrajecten.’  

Kunnen meer gemeenten met jullie begeleiding aan de slag met een wijk-GGD’er?

‘Jazeker! ZonMw stelt opnieuw subsidie beschikbaar voor gemeenten om onder begeleiding van het CCV een wijk-GGD’er te implementeren. De deadline voor het aanvragen van deze subsidie is 4 november 2021. Bij vragen over het traject of het inzetten van een wijk-GGD’er kunnen gemeenten terecht bij het CCV. Als daar behoefte aan is, kunnen we ook meelezen in de subsidieaanvraag. Contactpersoon hiervoor is Gisèle Bool (gisele.bool@hetccv.nl / 06 13 35 01 05). 

In december 2021 zijn de projecten in deze subsidieronde gehonoreerd