Verkorten wachtlijsten transgenderzorg: een medische én maatschappelijke uitdaging

De resultaten van 2 ZonMw-onderzoeken wijzen uit dat de wachtlijsten voor transgenderzorg verkort kunnen worden. De oplossingen liggen niet alleen in de organisatie van zorg, maar ook in de maatschappij. Er is een kentering nodig in het huidige denken over en accepteren van trans personen.

Onderzoekers van de Radboud Universiteit en het Radboudumc onderzochten de recente toename naar behandelvragen in de transgenderzorg. Zij deden verschillende deelonderzoeken met een team onderzoekers van verschillende disciplines, waaronder sociale wetenschappen, geneeskunde, psychologie, politicologie en communicatie. De resultaten laten de complexiteit zien van de zorgvraag die trans personen kunnen hebben en de beantwoording daarvan. Daarbij komen maatschappelijke én medische vraagstukken aan bod, waarbij er één ding duidelijk wordt: de manier van denken over en behandelen van trans personen moet veranderen als we hun zorgvraag willen beantwoorden.

Tegelijkertijd voerde SiRM een onderzoek uit dat zich richtte op het inschatten van de huidige en toekomstige vraag naar transgenderzorg. Dit deden zij met bureauonderzoek naar databestanden en registraties. Ook werkten zij met modellen en ontwikkelden zij scenario’s om de vraagontwikkeling van de transgenderzorg te onderzoeken. Zij concluderen dat in alle onderzochte scenario’s het zorgaanbod tijdelijk vergroot moet worden om transgender personen op tijd de juiste zorg te kunnen bieden.

Reguliere zorg ook belangrijk voor trans personen

De onderzoeksresultaten laten zien dat er geen kant en klare oplossingen zijn. Een belangrijke bevinding van de onderzoekers van het Radboudumc is dat transgender personen die in een gespecialiseerd centrum aankloppen niet allemaal een zorgvraag hebben die alleen in een dergelijk centrum beantwoord kan worden; bijvoorbeeld als uiteindelijk blijkt dat er geen wens is om in transitie te gaan. Zij kunnen dus ook op andere plekken passende zorg krijgen. Denk aan de reguliere zorg in 1e en 2e lijn, zoals huisartsen en reguliere ggz-professionals. Daar liggen kansen: met de juiste tools en kennis zouden die zorgprofessionals trans personen goed kunnen ondersteunen bij hun zorgvragen.

Oplossing voor zorgvraag deels bij omgang met trans personen

De onderzoekers concluderen ook dat een belangrijke oplossing te vinden is in de maatschappij. Hoewel de emancipatie van trans personen al bezig is, blijkt uit media-analyses van de Radboud Universiteit dat het debat over hun plaats in de maatschappij, bijvoorbeeld in taal en wetgeving, polariseert en verhardt. Hierdoor blijven transgender personen last houden van het "anders zijn" – minderheidsstress. Dit leidt ze, bij zorgvragen, naar de enige plek waar kennis, aandacht en zorg structureel aanwezig zijn: de medisch-specialistische zorg. Die overloopt terwijl dit niet de juiste plek is voor al die zorgvragen.

Capaciteit gespecialiseerde zorg schiet te kort

Voor de transgender personen die een zorgvraag hebben die alleen in een gespecialiseerd centrum beantwoord kan worden, schiet de huidige capaciteit te kort. Vooral voor de zogenoemde ‘indicatiestelling’ is de wachttijd 2 jaar. Dat betekent dat trans personen 2 jaar wachten voordat ze te horen krijgen of ze überhaupt voor die gespecialiseerde zorg in aanmerking komen. SiRM concludeert dat het moeilijk is de toekomstige vraag voor transgenderzorg precies te voorspellen, omdat dit van maatschappelijke en zorgontwikkelingen afhankelijk is. Maar zelfs in scenario's met sterk krimpende zorgvraag, is extra inhaalcapaciteit nodig.

Met elkaar in gesprek over mogelijkheden

Een maatschappij die ruimte biedt voor transgender personen om zichzelf te zijn, zal de minste zorgvragen opleveren, concludeert het Radboud. Tegelijkertijd is er een groot zorgvraagstuk over de capaciteit van de specialistische transgenderzorg en over de rol van de reguliere zorg bij het oplossen van de zorgvraag van transgender personen. Antwoorden zullen niet zonder (maatschappelijk) gesprek en uitwisseling van gedachten tot stand komen. ZonMw heeft daarom samen met het veld het initiatief genomen voor een landelijk onderzoeksnetwerk over de transgenderzorg. Ook organiseerde ZonMw op 10 mei 2023 een open bijeenkomst over de toename van zorgvraag bij transgender personen.