Proefdiervrije innovaties

Wat zijn proefdiervrije innovaties?
Proefdiervrije innovaties zijn onderzoeksmethoden in (bio)medisch onderzoek die gebaseerd, of gericht, zijn op de mens en dus proefdiervrij. Denk hierbij bijvoorbeeld aan organoïden: driedimensionale mini-orgaantjes die bestaan uit verschillende soorten cellen die samen vergelijkbare eigenschappen hebben als het menselijk orgaan waaruit ze zijn geïsoleerd, bijvoorbeeld darm of huid. Daardoor zijn ze waardevolle en representatieve modellen voor onderzoek. Met deze humane meetmodellen kunnen we beter en meer gepersonaliseerd onderzoek doen naar het ontstaan en behandelen van ziekten.
Waarom zijn proefdiervrije innovaties belangrijk?
Dierproeven hebben in de afgelopen eeuwen een grote bijdrage geleverd aan het begrijpen van de werking van ons lichaam, hoe ziektes ontstaan en hoe deze kunnen worden behandeld. Maar het wordt steeds duidelijker dat veel nieuwe therapieën, die effectief zijn in proefdiermodellen, minder goed of zelfs niet blijken te werken voor mensen. Daarom wordt er hard gezocht naar nieuwe methodes en modellen waarvan de resultaten beter vertaalbaar zijn naar de mens, zoals proefdiervrije modellen. Deze modellen geven in veel gevallen meer relevante onderzoeksresultaten voor de mens en zullen het gebruikte aantal proefdieren verminderen. Bovendien vinden we het ethisch juist om zo min mogelijk dieren te gebruiken voor wetenschappelijk onderzoek.
Hoe stimuleren wij proefdiervrije innovaties?
ZonMw stimuleert proefdiervrije innovaties door het financieren van onderzoek naar de ontwikkeling van proefdiervrije modellen en het verbinden van partijen met elkaar. Ook stimuleren wij de acceptatie en implementatie van proefdiervrije of humane meetmodellen in de praktijk, en zijn we actief in het debat rondom dierproef(vrij) onderzoek. Daarnaast zetten we in op effectiever gebruik van resultaten uit dierproeven door het verhogen van de vindbaarheid en herbruikbaarheid ervan.
Onze initiatieven en financieringsmogelijkheden
Met het ZonMw-programma Meer Kennis met Minder Dieren (MKMD) stimuleren we de ontwikkeling, vindbaarheid, (her)bruikbaarheid, acceptatie en implementatie van proefdiervrije innovaties. We voeren dit programma uit in opdracht van het ministerie van landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit.
Het MKMD-Initiatief Create2Solve richt zich op de ontwikkeling en toepassing van proefdiervrije innovaties door nauwe samenwerking van publieke en private partijen.
Met de modules Uitvoeren systematisch literatuuronderzoek dierstudies en Publiceren negatieve/neutrale dierexperimentele resultaten stimuleren we grotere impact en transparantie van proefdieronderzoek.
We voeren voor de Nationale Wetenschapsagenda het programma Proefdiervrije Modellen: acceptatie en implementatie uit dat zich richt op de acceptatie en implementatie van bestaande proefdiervrije innovaties.
Samenwerken en verbinden
ZonMw is één van de partners van het landelijk samenwerkingsverband Transitie Proefdiervrije Innovatie (TPI.). De ambitie van TPI is om Nederland katalysator te laten zijn in de internationale transitie proefdiervrije innovatie.
Het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit voert de regie over het TPI-traject, in samenwerking met de departementen van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Economische Zaken en Klimaat en Infrastructuur en Waterstaat. We dragen met onze programma’s en initiatieven bij aan de doelstellingen van TPI.
Ook werken we samen met de volgende organisaties en initiatieven:
Verkennen en agenderen
We streven ernaar om mensen en organisaties, die samen kunnen werken aan relevante maatschappelijke en wetenschappelijke vraagstukken, te verbinden op het gebied van onderzoek, medische zorg, en gezondheid. We brengen in kaart waar de kwaliteit van wetenschappelijk onderzoek zonder gebruik van proefdieren kan worden bevorderd.
In 2023 stelden we samen met stakeholders de Kennisagenda Transitie Proefdiervrije Innovaties op. Op basis van consulatie sessies en aanvullende gesprekken met experts zijn we tot een groot aantal aanbevelingen gekomen om de transitie naar proefdiervrij onderzoek te versnellen.
Artikelen
-
Symposium Transitie naar proefdiervrije innovaties: ambitie versus realisme?
Op 12 december verzamelden onderzoekers, beleidsmakers en andere...
-
Kennisagenda doet aanbevelingen voor transitie naar proefdiervrije innovaties
Het (bio)medische onderzoek zit in een overgangsfase (transitie)...
-
Parel voor handleiding humanere dierproeven
De onderzoeker bij het Nederlands Vaccin Instituut en hoogleraar...