Versterken mentale vitaliteit zorgwerknemers door collegiale ondersteuning
De emoties bij cliënten en mantelzorgers kunnen soms hoog oplopen en als zorgmedewerker krijg je dat wel eens over je heen. En als je in de ouderenzorg werkt heb je natuurlijk regelmatig te maken met cliënten die overlijden. Dat is niet altijd makkelijk, maar: ‘Als er iets heftigs gebeurt, hebben al die bikkels in de zorg de neiging om te denken: vervelend, maar ik moet naar de volgende cliënt’, zegt Nicole van de Graaf, die projectleider en manager van de ActiVite academie is. ‘We denken al snel: het hoort erbij, ik moet er tegen kunnen.’
AMOUR (Actieonderzoek Mentale Ondersteuning oUderenzoRg) is een project van ActiVite, een zorgverleningsorganisatie in Noord- en Zuid-Holland met 2500 medewerkers, om de mentale vitaliteit van werkenden te verbeteren. Het is een van de 17 projecten binnen het ZonMw-programma Mentale vitaliteit van Werkenden dat is opgezet vanwege de grote impact die de coronapandemie op het welbevinden van werkenden heeft en als doel heeft de mentale vitaliteit van werkenden blijvend te versterken. Hiervoor worden in 2022 en 2023 verschillende innovatieve interventies onderzocht.
Collegiale opvang na heftige gebeurtenis
Tot nu toe kunnen medewerkers van ActiVite, net als bij veel zorgorganisaties na een heftige gebeurtenis op werk naar een interne en externe vertrouwenspersoon gaan of naar hun leidinggevende, vertelt Van de Graaf. ‘Daar wordt wel gebruik van gemaakt, maar vaak ook niet. We denken dat de drempel lager is om naar een collega te stappen.’
ActiVite doet dit jaar een pilot met 4 medewerkers met als doel het opzetten van collegiale opvang als mentale ondersteuning bij heftige situaties. Van de Graaf: ‘Het idee is dat een collega die iets vervelends meemaakt door een eigen collega opgevangen wordt voor de eerste crisisopvang. We testen of dit goed werkt en hoeveel tijd mensen ermee bezig zijn.’ Uit andere onderzoeken blijkt dat dit soort collegiale opvang aan zorgverleners een effectieve manier van een dergelijke mentale hulpverlening is.
Sommige medewerkers vangen nu al vaak collega’s op. ‘We hebben allemaal wel een collega die we kunnen bellen als er wat aan de hand is’, zegt Van de Graaf. ‘Het past natuurlijk ook bij het profiel van verzorgenden en verpleegkundigen dat ze elkaar willen ondersteunen. Maar tot nu toe hadden we nooit iemand benoemd of opgeleid om mensen op te kunnen vangen. De mensen die dat al doen zijn blij om die versterking te krijgen.’
Verzuim en personeelsgebrek in de zorg
Deze week is de Europese Geestelijke Gezondheidsweek (22 mei t/m 28 mei 2023), een initiatief van Mental Health Europe, een door de Europese Unie gefinancierde organisatie.
Aandacht voor de mentale gezondheid, ook van werkenden in de zorg is natuurlijk belangrijk, ook omdat het verzuim sinds de COVID-19 pandemie hoogt ligt, terwijl er alleen maar meer personeel nodig is.
Werken in de zorg is sowieso best pittig. Corona was een heftige tijd, waarin mensen veel hebben meegemaakt. Dat heeft ook geleid tot een hoger verzuim en dus een groter personeelstekort dan er al was.
Daarnaast noemt ze het beleid in Nederland dat mensen zo lang mogelijk thuis moeten blijven wonen, de vergrijzing en het feit dat we ouder worden. Door dit alles hebben zorgmedewerkers te maken met meer cliënten, met meer klachten. ‘Mensen kunnen wel tegen een stootje, maar ze hebben nu wel heel veel stootjes’, zegt ze ook.
Verzuim is vaak een combinatie van de situatie thuis en op werk, legt ze uit. ‘Als je een gezin hebt, wisselende werktijden, mantelzorg kan je op een gegeven moment je buffer kwijt zijn. Als het thuis al spannend is, dan kan wat op je werk gebeurt de druppel zijn.’
In gesprek of doorverwijzen
De 4 medewerkers van ActiVite die meedoen aan de pilot hebben recent een training van 3 dagdelen over intercollegiale opvang gevolgd bij een trainingsbureau. Ze hebben geleerd hoe ze het beste een gesprek met een collega die iets vervelends heeft meegemaakt kunnen voeren. En als ze er zelf niet uitkomen naar wie ze hun collega kunnen doorverwijzen. De vertrouwenspersoon of Veilig Thuis bijvoorbeeld.
Als de aangewezen medewerker dan inderdaad benaderd wordt door een collega die een heftige gebeurtenis wil delen kijkt een actieonderzoeker mee hoe het gaat. Deze onderzoeker is ook een medewerker van ActiVite die opgeleid is vanuit de academie in samenwerking met externe begeleiders om deze taak uit te voeren. Dit type onderzoek blijkt goed te werken bij complexe veranderingen en interventies in organisaties.
Om de rest van de medewerkers op de hoogte te stellen van dit project is een communicatieplan met poster en praatplaat gemaakt die binnenkort binnen de organisatie verspreid worden. Op de praatplaat staat op een A4’tje kort opgesomd waar het project over gaat en wat het nut en doel ervan is.
Begin klein met collegiale opvang
Andere zorgorganisaties die iets vergelijkbaars willen opzetten kan Van de Graaf adviseren om er ook klein en rustig mee te beginnen. ‘Het is best intensief om te doen, want je moet er gedegen mee omgaan. Want je wil wel dat het echt mensen helpt.’
Als deze manier van ondersteuning door collega’s daadwerkelijk goed bevalt, wil ActiVite dit zo mogelijk in de hele organisatie doorvoeren. Ook al maak je er als medewerker geen gebruik van, het feit dat het mogelijk is heeft al heel veel effect, volgens Van de Graaf. ‘Dat je weet dat je iemand kan bellen als er wat gebeurt. We willen onze medewerkers laten zien: we vinden jullie belangrijk en we zijn er voor jullie.’
Ze is enthousiast over deze collegiale ondersteuning in de teams. ‘Dus niet met een functionaris van het hoofdkantoor of met behulp van een ander bureau. Maar dat we de mensen zelf leren om elkaar op te vangen, dat vind ik de kracht.’
Meer informatie
Colofon
Tekst: Thessa Lageman
Eindredactie: ZonMw