Slimme financiering versnelt onderzoek naar borstkanker en immuunsysteem

Voor haar onderzoek naar hoe borstkanker het immuunsysteem omzeilt, maakt prof. dr. Karin de Visser gebruik van onder meer een Vici-subsidie en financiering vanuit Oncode Institute. ‘Voor mij werken die twee bronnen heel complementair’, vertelt ze.

Effectief immuuntherapie

Immuuntherapie tegen kanker nam de afgelopen 10 jaar een hoge vlucht. ‘Maar voor borstkanker blijkt immuuntherapie nog niet zo succesvol’, vertelt prof. dr. Karin de Visser (NKI/LUMC/Oncode Institute). Zij leidt bij het NKI een onderzoeksgroep gericht op borstkanker in relatie tot het immuunsysteem. ‘Ondanks alle vooruitgang overlijden er jaarlijks in Nederland meer dan 3000 patiënten aan borstkanker. Uitgezaaide borstkanker is namelijk maar zelden te genezen. Voor bijvoorbeeld uitgezaaid melanoom ligt dat anders, omdat die kanker vaak wél goed reageert op immuuntherapie. Wij willen beter snappen hoe borstkanker het immuunsysteem omzeilt, zodat we hopelijk een slimmere manier bedenken om daar ook effectief immuuntherapie tegen te gebruiken.’ 

De Visser en haar collega’s proberen in het lab op cellulair en moleculair niveau te begrijpen hoe een borsttumor het immuunsysteem manipuleert. ‘Die manipulatie start vanaf het prilste begin van een tumor en beperkt zich niet tot de borst, maar werkt door in het hele lichaam’, zegt ze. ‘Voor patiënten is dit ongunstig. We zien in het lab dat de manipulatie van het immuunsysteem bijdraagt aan het uitzaaiingsproces, en ook de werking van behandelingen bemoeilijkt.’ 

Zichtbaarheid

De financiering voor De Vissers onderzoek komt onder meer van het Oncode Institute en een Vici-subsidie. Die laatste ontving ze in 2019 van ZonMw voor haar onderzoek naar hoe genetische kenmerken van de borsttumor de manipulatie van het immuunsysteem beïnvloeden. ‘De Vici was een enorme erkenning van onze wetenschappelijke kwaliteiten, waardoor ik internationaal zichtbaarder werd en meer gevraagd werd om mee te werken aan grote consortia.

Het droeg ook zeker bij aan mijn benoeming tot bijzonder hoogleraar aan het Leids Universitair Medisch Centrum. Daarnaast bracht de Vici een behoorlijke financiering met zich mee, waardoor mijn lab zich zowel kon verdiepen als verbreden. We konden bijvoorbeeld de brug slaan van immunologie naar tumorbiologie en -genetica, wat heel veel toevoegt aan ons onderzoek.’ 

Nieuw consortium

Via Oncode Institute kan De Visser daarnaast beschikken over niet-geoormerkte subsidie. ‘Voor mij werken die twee bronnen heel complementair’, vertelt ze. ‘Zo heb ik met mijn Oncode-subsidie de basis gelegd voor mijn Vici-aanvraag. Met die Oncode base funding kun je hoog-risico onderzoek doen: spannende nieuwe ideeën onderzoeken die veel kunnen opleveren, maar die ook kunnen falen. Zonder dat hoog-risico voorwerk was mijn Vici-aanvraag er nooit gekomen.’

Maar Oncode Institute biedt meer dan alleen financiering. ‘Oncode brengt topwetenschappers in verschillende disciplines samen. Zo ontmoet je mensen met wie je normaal misschien niet zo snel zou samenwerken.’ De Visser leerde bijvoorbeeld op een Oncode-workshop onderzoekers uit Leiden en Utrecht kennen. ‘Dat leidde tot de start van een nieuw consortium met onder meer een bio-informaticus, een tumorbioloog en een tumorimmunoloog. We hebben recent een NWO-subsidie ontvangen voor veelbelovend onderzoek waar we zonder elkaar nooit aan zouden hebben gedacht. Zo’n samenwerking brengt niet alleen voor mij, maar voor het hele team een nieuw netwerk met zich mee.’

Patiënten

Naast de nadruk op fundamenteel onderzoek, wil Oncode Institute de route naar de patiënt versnellen. De Visser: ‘Zo hielp Oncode ons bijvoorbeeld om contact te leggen met de producent van een nieuw middel dat wij graag wilden testen op onze afweercellen. Dat bood ons de kans om in een heel vroeg stadium met dat bedrijf samen te kijken hoe een nieuw middel, dat later hopelijk de weg naar patiënten vindt, kan worden toegepast.’

Een ander waardevol aspect van Oncode Institute is het patiënten-participatieprogramma. ‘Wij doen weliswaar heel fundamenteel preklinisch onderzoek, maar hebben toch een “eigen” patiënt die aan ons lab is gelinkt. Zij komt geregeld langs om bijgepraat te worden over ons onderzoek. Het is heel inspirerend om te merken dat patiënten het fundamenteel onderzoek zo waarderen. Andersom heeft zij bij een lab-brainstorm-dag haar kant van het verhaal verteld. En ze gaat dit jaar samen met een deel van ons team meedoen aan de Alpe d’HuZes.’

Continuïteit

De Visser ervaart dat Oncode Institute continuïteit brengt in het onderzoek. ‘Ik heb een deel van mijn Oncode-subsidie ingezet om de brug naar de kliniek te maken door te gaan samenwerken met oncoloog dr. Marleen Kok. Wij konden samen een promovendus aannemen die weefsel van patiënten verzamelt, om daar onze in het lab ontwikkelde technieken op los te laten. Dankzij Oncode Institute hoefden we die promovendus niet aan één specifiek onderzoeksproject te koppelen. Inmiddels maken we voor vrijwel elk onderzoeksproject gebruik van de verzamelde patiëntendata, en door onze samenwerking hebben we gezamenlijk nieuwe subsidies weten te verkrijgen. De bal is gaan rollen.’

Vervolgonderzoek
Haar Vici-subsidie loopt eind dit jaar af. ‘We konden voor meerdere mutaties aantonen dat die invloed hebben op hoe borstkanker kan ontsnappen aan het afweersysteem’, vertelt De Visser. ‘De impact hiervan zal nog lang doorwerken. Voor sommige mutaties hebben we aangrijpingspunten gevonden waarmee we hopelijk richting meer gepersonaliseerde immuuntherapie kunnen gaan. Op dit moment beperkt dat zich nog tot het lab, maar met Oncode-financiering willen we de eerste stappen gaan zetten naar patiënten.’ 

Colofon
Tekst:
Diana de Veld
Fotografie:
Karin de Visser
Eindredactie:
ZonMw