PSIDER

Voortkomend uit het regeerakkoord 2017 – 2021, wil het kabinet inzetten op alternatieven voor onderzoek met embryo’s met als doel om kennis op te leveren ter voorkoming van ernstige erfelijke ziekten. Hieruit volgend heeft het ministerie van VWS ZonMw gevraagd een programma op te stellen voor pluripotent stamcelonderzoek voor ernstige erfelijke ziekten.

Doel

De doelstelling van het 8-jarige programma is om met behulp van (geïnduceerde) pluripotente stamcellen:

1. alternatieve modelsystemen te ontwikkelen voor humane embryo’s;
2. kennis te ontwikkelen voor de behandeling van ernstige erfelijke ziekten;
3. Nederland een leidende rol te laten spelen in dit internationale wetenschappelijke veld.

Wat zijn pluripotente stamcellen?

Pluripotente stamcellen zijn cellen die zich kunnen delen en alle gespecialiseerde celtypes in het menselijk lichaam kunnen vormen. Deze cellen kunnen op twee manieren verkregen worden: uit embryo’s of door volwassen lichaamscellen te herprogrammeren. In het PSIDER programma is er onderzoek naar beide typen pluripotente stamcellen.

Het onderzoek wordt uitgezet in 2 hoofdlijnen:

1. De ontwikkeling van een breed scala aan
   a.   iPS-cellijnen;
   b.   iPS-organoïden
   voor onderzoek naar ernstige erfelijke ziekten.
2. Verdere ontwikkeling van alternatieve embryomodellen, te weten:
   blastoïden;
   gastruloïden;
   iPS-gameten en daaruit ontstane niet-levensvatbare embryo’s.

Binnen het programma worden voor beide hoofdlijnen verschillende type projecten gefinancierd, waaronder:

1. multidisciplinaire consortia
2. kortlopende doorbraakprojecten
3. TOP-projecten

Maatschappelijk Verantwoord Innoveren

Ontwikkelingen in de medische technologie kunnen morele dilemma’s opwerpen. Dat geldt evenzeer voor het stamcelonderzoek en specifiek voor de ontwikkeling van embryomodellen. Binnen het programma zijn ethische, juridische en maatschappelijke vraagstukken (ELSI), ook wel Maatschappelijk Verantwoord Innoveren (MVI), daarom een sterk aandachtspunt. Daarvoor is allereerst inbedding van ELSI-onderzoek binnen de projecten vereist. Samenwerking tussen verschillende wetenschappelijke en maatschappelijke disciplines is essentieel om te komen tot antwoorden op deze vraagstukken.

Om verschillende wetenschappelijke disciplines elkaar te laten vinden, bieden we onder andere een besloten LinkedIn-groep aan voor kennismaking en discussie.

Op de NWO-website is meer informatie te vinden over MVI.

Ethiek

Naast het verwerken van ELSI-onderzoek binnen de PSIDER projecten zet ZonMw ook subsidieronden uit voor de beantwoording van specifieke vraagstukken, waaronder ethisch onderzoek naar de morele afweging rondom het tot stand brengen van niet-levensvatbare embryo’s op basis van iPS gameten of vragen die in het overleg van de MVI onderzoekers naar voren komen en niet in de multidisciplinaire consortia beantwoord kunnen worden.

Samenwerking

Het PSIDER-programma komt voort uit een samenwerking tussen het ministerie van VWS, NWO en ZonMw.

Lees hier het interview met Evert van Leeuwen, voorzitter van de programmacommissie.