Ecologische duurzaamheid in het ziekenhuis: op werkbezoek in Maastricht UMC+

Gezond leven en duurzaamheid zijn een belangrijke onderdeel van de strategie van het Maastricht UMC+. En niet voor niks. De gezondheidszorg in Nederland draagt namelijk sterk bij aan de vervuiling van het milieu. Zo veroorzaakt de sector 7% van de Nederlandse CO₂-uitstoot. Dit heeft ook weer gevolgen voor de publieke gezondheid, waardoor nóg meer zorg nodig is. Naast het Maastricht UMC+ voelen ook andere zorgorganisaties en wetenschappelijke instituten daarom de noodzaak duurzamer te werken. Renata Klop, strategisch adviseur bij ZonMw: “Er is nog onvoldoende fundamentele kennis beschikbaar over de exacte impact van de verschillende onderdelen van de gezondheidzorg. Deze kennis is wel noodzakelijk om de zorg concrete handvatten te geven om te verduurzamen.” 

Aan concrete handvatten wordt hard gewerkt binnen het project CAREFREE, gefinancierd door  NWO. Want minimaal 20% van de vervuiling door ziekenhuizen is afkomstig uit de operatiekamer. Het gaat bijvoorbeeld om afval, inhalatiegassen voor de anesthesie en luchtverversing. Een doel van het project is ook urgentie bij stakeholders creëren om de operatiekamer te verduurzamen. Prof. Dr. Nicole Bouvy wist die noodzaak direct duidelijk te maken bij de bezoekers. Zo kunnen artsen vanuit waardegedreven zorg kritischer zijn of een operatie, zoals de galblaasverwijdering, wel uitgevoerd moet worden. Tijdens een rondleiding op de operatiekamers kwamen andere mooie voorbeelden naar voren. Zo gebruiken zorgverleners daar geen scrubborstels meer, omdat dit veel afval bespaart en het de kans op infecties niet verhoogt. Bij sommige maatregelen is het effect nog onvoldoende bekend en is nader onderzoek gewenst. 

Andere onderzoeken die werden gedeeld, vielen onder het thema verminderen van de milieubelasting van medicatie(gebruik). Dr. Ben Janssen en dr. Frank Zijta zijn gestart met de omvang van medicijnafval en medicijnresten in het afvalwater van het ziekenhuis in kaart te brengen. Na een inventarisatie van twee weken bleek een deel van de voorgeschreven medicatie ongebruikt bij het afval terecht te komen. Door de omvang hiervan in gewicht en prijs zichtbaar te maken, werd duidelijk dat ook hier waardegedreven zorg veel impact kan hebben. Inzichtelijk maken hoeveel medicijnresten exact in het water komen, blijkt lastiger te realiseren. Wel is duidelijk dat er steeds meer medicijnresten en steeds meer verschillende medicijnresten in het afvalwater komen. Dit is nadelig voor de kwaliteit van het drinkwater en draagt onder andere bij aan antibioticaresistentie. Het is dus erg belangrijk dat het ziekenhuis verder gaat met dit onderzoek.

Het is inspirerend dat het Maastricht UMC+ grote stappen zet om te verduurzamen, vanuit de Nederlandse Federatie van Universitair Medisch Centra én op eigen initiatief. Zowel bottom-up als top-down lopen er veel initiatieven in het ziekenhuis. Uit het werkbezoek met opdrachtgevers en financiers van onderzoek bleek dat de ambitie om de zorg te verduurzamen door alle partijen gedeeld wordt. Ype van Strien, Coördinator Duurzaamheid en Gezondheid bij VWS: “Er is veel dat we nog niet weten over het verduurzamen van de gezondheidszorg. Het is goed dat universitaire ziekenhuizen met hun omvang en ruimte voor onderzoek vooroplopen in onderzoek naar verduurzaming. Daarmee kunnen ze andere organisaties in de zorg voorzien van kennis en ervaring.” 

Naast kennis over de omvang en impact van de zorg op het milieu kan ook meer aandacht voor implementatie en de-implementatie een grote rol spelen bij het verlagen van de C02-voetafdruk. Soms heeft onderzoek namelijk al aangetoond wat werkt, en wat niet werkt. ZonMw zet zich met toewijding in om de zorgsector te helpen duurzame zorg te realiseren en trekt graag samen op met VWS en NWO.