Onderzoek naar COVID-19-vaccinatie bij hematologie patiënten
Dokter, ben ik wel beschermd?
Op het moment dat de 3e COVID-19 golf razendsnel om zich heen greep, werden in een tijdsbestek van enkele weken bijna alle patiënten met een hematologische aandoening gevaccineerd tegen COVID-19. Maar waar de meeste gevaccineerde Nederlanders vol vertrouwen nu elke nieuwe versoepeling omarmen, worstelen wij in onze spreekkamer met de vaak gestelde vraag ‘dokter, ben ik wel beschermd?’
Hoog risico op infectie door hematologische aandoening
Veel van de patiënten in onze praktijk hebben sinds de uitbraak van de pandemie zich met hun gezin teruggetrokken in hun huis, bang voor het virus, bang om geinfecteerd te raken. En die angst is ook terecht: in een groot bevolkingsonderzoek in Engeland, onder 17 miljoen burgers, bleek dat patiënten met een hematologische aandoening een meer dan 3x verhoogd risico hebben om te overlijden aan SARS-CoV-2, ‘het’ coronavirus (1). Dit hoge risico wordt veroorzaakt door hun ziekte en door de behandelingen die ze ondergaan; hierdoor hebben deze patiënten vaak een ernstig verzwakt afweersysteem.
Zo snel mogelijk vaccineren was dus het devies, in de hoop deze patiënten te beschermen tegen het virus. Er zijn echter 2 problemen: Juist door dat verzwakt afweersysteem zijn lang niet alle hematologie patiënten in staat om een goede afweer op te bouwen na COVID-19 vaccinatie, en het is onbekend welke patiënten na vaccinatie wel en niet goed beschermd zijn.
Zwakke afweer bij hematologie patiënten
Bij het opbouwen van een efficiente bescherming na vaccinatie is een intensieve samenwerking tussen verschillende typen cellen van het afweersysteem van groot belang. B- cellen maken bijvoorbeeld antistoffen die virusdeeltjes uitschakelen, maar om dat goed te doen hebben ze de hulp van T-cellen nodig. T- cellen kunnen daarnaast zelf ook virusdeeltjes uitschakelen. De beste bescherming wordt opgebouwd als T- en B- cellen alle vrijheid hebben om samen een afweerreactie tegen het virus te ontwikkelen.
Sommige hematologie patiënten hebben echter geen B- cellen, bijvoorbeeld omdat ze behandeld zijn met rituximab of CAR T- cellen. Bij andere patiënten ontbreken B- en T- cellen, of wordt de functie ervan onderdrukt, bijvoorbeeld bij stamceltransplantatie patiënten. En er zijn aandoeningen waarbij door de ziekte zelf B- en T- cellen niet goed functioneren, alsof het afweersysteem verlamd is geraakt.
Kortom, er is een grote verscheidenheid in de oorzaak en in de ernst van afweerstoornissen bij hematologie patiënten. Hierdoor is het heel lastig om in te schatten welke patiënt voldoende beschermd zal zijn na COVID-19 vaccinatie, en welke patient niet.
De COBRA-KAI studie
In de COBRA-KAI studie wordt daarom met behulp van honderden hematologie patiënten onderzocht welke patiënten een goede bescherming opbouwen na COVID-19 vaccinatie, en welke factoren het opbouwen van een goede bescherming belemmeren. Voorbeelden van zulke factoren zijn de onderliggende ziekte, het type behandeling, medicijngebruik, en functionele markers van het afweersysteem. Met de uitkomsten van deze studie kunnen we patiënten beter voorlichten. Hiernaast kunnen we richtlijnen opstellen , zodat behandelaren hun patienten beter kunnen adviseren.
Meer van dit soort verhalen?
Meer informatie
Over de onderzoekers
Dr. Inger Nijhof en Prof. dr. Mette Hazenberg werken beide als hematoloog bij het Amsterdam UMC. Inger is gespecialiseerd in patiënten met multipel myeloom en CAR T- cel therapie, Mette in allogene hematopoietische stamceltransplantaties en andere vormen van cel therapie. Samen zijn ze actief in de vaccinatie werkgroep van het RIVM waar richtlijnen worden opgesteld voor vaccinaties bij hematologie patiënten.
Over het COVID-19 programma vaccinstudies
Eind 2020 heeft ZonMw in samenwerking met het RIVM in opdracht van het ministerie van VWS het deelprogramma COVID-19 Vaccinstudies opgezet. Dit programma richt zich op de ontwikkeling van kennis die direct bruikbaar is voor behandelaars en patiënten, en kan bijdragen aan besluitvorming over de inzet van COVID-19 vaccins in Nederland. In december 2020 startte de subsidieronde ‘Urgente onderzoeksvragentraject vaccinstudies’. Het onderzoek richt zich hierbij op de optimalisatie van COVID-19 vaccinatie bij kwetsbare groepen. Er zijn 8 studies gefinancierd die onderzoek doen naar COVID-19 vaccinatie bij patiënten met een verstoord immuunsysteem door bijvoorbeeld aanleg, ziekte, medicatie, of transplantatie.
Referentie: Williamson ea, Nature 2020: 584;430-436
Tekst: Dr. Inger Nijhof en Prof. dr. Mette Hazenberg
Beeld: Amsterdam UMC
Eindredactie: COVID-team ZonMw